Buscar: en esta colección | en esta obra
Obras completas de Menéndez... > HISTORIA DE LOS HETERODOXOS... > VII : APÉNDICE I : DOCUMENTOS > APÉNDICES AL LIBRO I

Datos del fragmento

Texto

[p. 9] I

CARTA DE SAN CIPRIANO AL CLERO Y PUEBLO DE LEÓN, ASTORGA Y MÉRIDA, SOBRE EL CASO DE BASÍLIDES Y MARCIAL. (N.º 67 DE LA EDICIÓN DE HARTEL.)

«Cyprianvs, Caecilivs, Primvs, Polycarpvs, Nicomedes, Lvcilianvs, Svccessvs, Sedatvs, Fortunatvs, Ianvarivs, Secvndinvs, Pomponivs, Honoratvs, Victor, Avrelivs, Sattivs, Petrvs, alivs Ianvarivs, Satvminvs, alivs Avrelivs, Venantivs, Quietvs, Rogatianvs, Tenax, Felix, Favstvs, Qvintvs, alivs Satvminvs, Lvcivs Vincentivs, Libosvs, Geminivs, Marcellvs, Iambvs, Adelphivs, Victoricvs et Favivs, Felici Presbytero et Plebibvs consistentibvs ad Legionem et Astvricae, item Ælio Diacono et plebi Emeritae consistentibvs fratribvs in Domino S.»

«Cum in unum conuenissemus, legimus litteras uestras, fratres dilectissimi, quas ad nos per Felicem et Sabinum coepiscopos nostros pro fidei uestrae integritate et pro Dei timore fecistis, significantes Basilidem et Martialem libellis idololatriae conmaculatos et nefandorum facinorum conscientia uinctos episcopatum gerere et sacerdotium Dei administrare non oportere: et desiderastis rescribi ad hace uobis et iustam pariter ac necessariam sollicitudinem uestram uel solacio uel auxilio nostrae sententiae subleuari. Sed enim desiderio huic uestro non tam nostra consilia quam diuina praecepta respondent, quibus iam pridem mandatur uoce coelesti [p. 10] et Dei lege praescribitur quos et quales oporteat deseruire altari et sacrificia diuina celebrare. In Exodo [1] namque ad Moysen Deus loquitur et monet dicens: sacerdotes qui accedunt ad Dominum Deum sanctificentur, ne forte derenliquat illos Dominus; et iterum: [2] et cum accedunt ministrare ad altare sancti non adducent in se delictum, ne moriantur . Item in Leutico [3] praecipit Dominus et dicit: homo in quo fuerit malitia et uitium non accedet offerre dona Deo.

2. Quae cum praedicta et manifesta sint nobis, praeceptis diuinis necesse est obsequia nostra deseruiant, nec persona in eiusmodi rebus accipi aut aliquid cuiquam. Largiri potest humana indulgentia, ubi intercedit et legem tribuit diuina perscriptio. Neque enim inmemores esse debemus quid ad Iudacos per Esaiam prophetam locutus sit Dominus increpans et indignans quod contemptis praeceptis diuinis humanas doctrinas sequerentur. [4] Populus iste, inquit, labiis suis honorificat me, cor uero eorum longe separatum est a me: sine cansa autem colunt me mandata et doctrinas hominum docentes . Quod item Dominus in euangelio repetit et dicit: rejicitis mandatum Dei ut traditionem uestram statuatis . [5] Quae ante oculos habentes et sollicite ac religiose considerantes in ordnationibus sacerdotum non nisi inmaculatos et integros antistites eligere debemus, qui sancte et digne sacrificia Deo offerentes audiri in precibus possint quas faciunt pro plebis dominicae incolumitate, cum scriptum sit: Deus peccatorem non audiet, sed si quis Deum coluerit et uoluntatem eius fecerit, illum audit . [6] Propter quod plena diligentia et exploratione sincera eos oportet ad sacerdotium Dei deligi quos a Deo constet audiri.

3. Nec sibi plebs blandiatur quasi inmunis esse a contagio delicti possit cum sacerdote peccatore communicans et ad iniustum adque illicitum praepositi sui episcopatum consensum suum commodans, quando per Osce prophetam [7] comminetur et dicat censura diuina: sacrificia eorum tunquam panis luctus, omnes qui manducant ea contaminabuntur , docens scilicet et ostendens omnes omnino, ad peccatum constringi quique fuerint profani et iniusti [p. 11] sacerdotis sacrificio contaminati. Quod item in Numeris [1] manifestari inuenimus, quando Core et Dathan et Abiron contra Aaron sacerdotem sacrificandi sibi licentiam uindicauerunt. Illic quoque per Moysen praecipit Dominus ut ab eis populus separetur, ne facinerosis coiunctus eodem facinore et ipse perstringatur. Separamini , inquit, a tabemaculis honminum iniustorum durissimorum et nolite tangere ab omnibus quae sunt eis ne simul pereatis in peccato eorum . Propter quod plebs obsequens praeceptis dominicis et Deum metuens a peccatore praeposito separare se debet, nec se ad sacrilegi sacerdotis sacrificia miscere, quando ipsa maxime habeat potestatem uel eligendi dignos sacerdotes uel indignos recusandi.

4. Quod et ipsum uidemus de diuina auctoritate descendere, ut sacerdos plebe praesente sub omnium oculis deligatur et dignus atque idoneus iudicio ac testimonio conprobetur, sicut in Numeris Dominus Moysi praecipit dicens: prehende Aaron fratem tuum et Eleazar filium eius, et inpones eos montem coram omni synagoga, et exue Aaron stolam eius et indue Eleazar filium eius, et Aaron adpositus moriatur illic. [2] Coram omni synagoga iubet Deus constitui sacerdotem, id est, instruit et ostendit ordinationes sacerdotales non nisi sub populi adsistentis conscientia fieri oportere, ut plebe praesente uel detengatur malorum crimina uel bonorum merita praedicentur et sit ordinatio iusta et legitima quae omnium suffragio et iudicio fuerit examinata. Quod postea secundum diuina magisteria obseruatur in Actis apostolorum, quando de ordinando in locum Iudae apostolo Petrus ad plebem loquitur. Surrexit , inquit, Petrus in medio discentium, fuit autem turba in uno. [3] Nec hoc in episcoporum tantum et sacerdotum, sed in diaconorum ordinationibus obseruasse apostolos animadvertimus, de quo et ipso in Actis eorum scriptum est. Et conuocauerunt , inquit, illi duodecim totam plebem discipulorum et dixerunt eis . [4] Quod utique idcirco tam diligenter et caute conuocata plebe tota gerebatur, ne quis ad altaris ministerium uel ad sacerdotalem locum indignus obreperet. Ordinari enim nonnunquam indignos non secundum Dei uoluntatem, sed secundum humanam praesumptionem, et haec Deo displicere quae non ueniant ex legitima et iusta ordinatione, Deus [p. 12] ipse manifestat per Osee prophetam dicens: sibimetipsi regem constituerunt et non per me. [1]

5. Propter quod diligenter de traditione diuina et apostolica obseruatione seruandum est et tenendum quod apud nos quoque et fere per prouincias uniuersas tenetur, ut ad ordinationes rite celebrandas ad eam plebem cui praepositus ordinatur episcopi eiusdem prouinciae proximi quique conueniant et episcopus deligatur plebe praesente, quae singulorum uitam plenissime nouit et uniuscuiusque actum de eius conuersatione perspexit. Quod et apud uos factum uidemus in Sabini collegae nostri ordinatione, ut de uniuersae fratemitatis suffragio et de episcoporum qui in praesentia conuenerant quique de eo ad uos litteras fecerant, judicio episcopatus ei deferretur et manus ei in locum Basilidis inponeretur. Nec rescindere ordinationem iure perfectam potest quod Basilides post crimina sua detecta et conscientiae etiam propriae confessione nudata, Romam pergens Stephanum collegam nostrum longe positum et gestae rei ac ucritatis ignarum fefellit, ut exambiret reponi se iniuste in episcopatum de quo fuerat iure depositus. Hoc eo pertinet ut Basilidis non tam abolita sint quam cumulata delicta, ut ad superiora peccata eius etiam fallaciae et circumuentionis crimen accesserit. Neque enim tam culpandus est ille cui neglegenter obreptum est quam hic exsecrandus qui fraudulenter obrepsit. Obrepere autem hominibus Basilides potuit, Deo non potest, cum scriptum sit: Deus non deridetur. [2] Sed nec Martiali potest profuisse fallacia quominus ipse quoque delictis grauibus inuolutus episcopatum tenere non debeat, quando et apostolus moneat et dicat: episcopum oportet esse sine crimine quasi Dei dispensatorem . [3]

6. Quapropter cum, sicut scribitis, fratres dilectissimi, et ut Felix et Sabinus collegae nostri adseuerant, utque alius Felix de Caesaraugusta fidei cultor ac defensor ueritatis litteris suis significat, Basilides et Martialis nefando idololatriae libello contaminati sint, Basilides adhuc insuper, praeter libelli maculam, cum infirmitate decumberet, in Deum blasphemauerit et se blasphemasse confessus sit, et episcopatum pro conscientiae suae uulnere sponte deponens ad agendam poenitentiam conuersus sit, Deum deprecans et satis gratulans si sibi uel laico communicare contingeret, [p. 13] Martialis quoque praeter gentilium turpia et lutulenta conuiuia in collegio diu frequentata et filios in eodem collegio exterarum gentium more apud profana sepulcra depositos et alienigenis consepultos, actis etiam publice habitis apud procuratorem ducenarium obtemperasse se idololatriae et Christum negasse contestatus sit; cumque alia multa sint et grauia delicta quibus Basilides et Martialis inplicati tenentur: frustra tales episcopatum sibi usurpare conantur, cum manifestum sit eiusmodi homines nec ecclesiae Christi posse, nec praeesse, nec Deo sacrificia offerre debere, maxime cum iam pridem nobiscum et cum omnibus omnino episcopis in toto mundo constitutis etiam Comelius collega noster, sacerdos pacificus ac iustus et martyrio, quoque dignatione Domini honoratus, decreuerit eiusmondi bomines ad poenitentiam quidem agendam posse admitti, ab ordinatione autem cleri adque sacerdotali honore prohiberi.

7. Nec uos moveat, fratres dilectissimi, si apud quosdam in novissimis temporibus aut lubrica fides nutat, aut Dei timor inreligiosus vacillat aut pacifica concordia non perseuerat, praenuntiata sunt haec futura in saeculi fine et Domini uoce adque apostolorum contestatione praedictum est deficiente iam mundo adque adpropinquante antichristo bona quaeque deficere, mala uero et aduersa proficere.

8. Non sic tamen quamuis nouissimis temporibus in ecclesia Dei aut euangelicus uigor cecidit aut Christianae uirtutis aut fidei robur elanguit, ut non supersit portio sacerdotum quae minime ad has rerum ruinas et fidei naufragia succumbat, sed fortis et stabilis honorem diuinae maiestatis et sacerdotalem dignitatem plena timoris obseruatione tueatur. Meminimus et tenemus succumbentibus licet et cedentibus ceteris, Mattathian legem Dei uindicasse fortiter, Helian Iudaeis deficientibus adque a religione diuina recedentibus, stetisse et certasse sublimiter, Danielem nec solitudine regionis alienae nec persecutionis adsiduae infestatione deterritum frequenter ac fortiter gloriosa edidisse martyria. Tres iterum pueros nec annis nec minis fractos contra ignes Babylonios fideliter obstitisse et uictorem regem in ipsa sua captiuitate uicisse. Viderit vel praevaricatorum numerus uel proditorum qui nunc in ecclesia contra ecclesiam surgere et fidem pariter ac ueritatem labefactare coeperunt. Permanet apud plurimos sincera mens et religio integra et [p. 14] non nisi Domino et Deo suo anima deuota, nec christianam fidem aliena perfidia deprimit ad ruinam, sed magis excitat et exaltat ad gloriam, secundum quod beatus apostolus Paulus hortatur et dicit : quid enim si exciderunt a lide quidam eorum, numquid infidelitas illorum fidem Dei euacuauit? absit. Est enim Deus uerax, omnis autem homo mendax . [1] Si autem omnis homo mendax est et solus Deus uerax, quid aliud serui et maxime sacerdotes Dei facere debemus nisi ut humanos errores et mendacia relinquamus et praecepta dominica custodiantes in Dei ueritate maneamus?

9. Quare etsi aliqui de collegis nostris extiterunt, fratres dilectissimi, qui deificam disciplinam neglegendam putant, et cum Basilide et Martiale temere communicent, conturbare fidem nostram res ista non debet, cura Spiritus Sanctus in psalmis talibus comminetur dicens: tu autem odisti disciplinam et abiecisti sermones meos retro. Si uidebas furem, concurrebas ei et cum adulteris portionem tuam ponebas . [2] Consortes et participes ostendit eos alienorum delictorum fieri qui fuerint delinquentibus copulati. Sed et hoc idem Paulus apostolus scribit et dicit: susurratores, detractores, abhorrentes Deo, iniuriosi, superbi, iactantes sui, adinuentores malorum: qui cum iustitiam Dei cognouissent, non intellexerunt quoniam qui talia agunt morte sunt digni, et non tantum qui faciunt mala, sed et qui consentiunt eis qui haec agunt. Quoniam qui talia, inquit , agunt, morte sunt digni. [3] Manifestat et conprobat morte dignos esse et ad poenam uenire, non tantum illos qui mala faciunt, sed etiam eos qui talia agentibus consentiunt, qui dum malis et peccatoribus et poenitentiam non agentibus inlita communicatione miscentur, nocentium contactibus polluuntur et dum iunguntur in culpa, sic nec in poena separantur. Propter quod integritatis et fidei uestrae religiosam sollicitudinem, fratres dilectissimi, et laudamus pariter et probamus et quantum possumus adhortamur litteris nostris, ne nos cum profanis et maculatis sacerdotibus communicatione sacrilega misceatis, sed integram et sinceram fidei uestrae firmitatem religioso timore seruetis. Opto uos, fratres carissimi, semper bene ualere.»

[p. 15] S. Thasci Caecilii Cypriani Opera Omnia. Recensvit Et Commentario Critico Instruxit Gvilelmvs Hartel. Vindobonae, 1871. Vol. III, pars II, pp. 735 743. (En el Corpvs Scriptorvm Ecclesiastiorum de la Academia Imperial de Viena.)

II

CARTA DE OSIO A CONSTANCIO [1]

&12;Οσιος Κωνστατι Βασιλε&1; &17;ν Κυρι ῳ Χαιρειν.

᾿Εγώ μὲν ώμολόγησα Χαι τὸ πρῶτον ὄτε διωγμὁς γ&2;γονεν &17;πι τῷ πππῳ σου Μαξιμιανῷ ει δὲ Χαι σύ με διώΧεις͵ ἓτοιμος Χαι νῢν πν ὁτιοῢν ύμομ&2;νειν͵ ἤ &17;ΧΧενοῢν ἀθῷον α&1;μα Χαι προδιδόναι τὴν άλήθειαν δὲ οὺΧ ἀποδ&2;Χμαι τοιαῢτα γράϕοντα Χαι άπειλοῢντα. παῢσαι τοῢ τοιαῢτα γράϕειν͵ Χαι μὴ ϕρόνει τὰ ᾿Αρειον͵ μηδ&17; ἄΧουε τῶν ἁνατολιΧῶν μνδὲ πιστενε το&1;ς περι Οῷρσάξιον ξαι Οὐάλεντα. ἄ γὰρ ὲΧε&1;νοι λ&2;γουσιν͵ οὐ δι᾿ ᾿Αθανάσιον ϕθ&2;γγονται͵ ἀλλὰ διὰ τὴν ιδιαν α&11;ρεσιν. πιστεν&2; μοι͵ Κωνστάντιε͵ πάππος ειμι σου Χαθ᾿ ὴλιΧιαν͵ &17;γενόμην αὐτὁς &17;ν τῆ Χατἀ ΣαρδιΧὴν συνόδῳ͵ ὄτε σ τε Χαι ὁ μαΧαριτης ἀδελϕός σου Κώνστας͵ πάάντας ὴμς συνἠγαγε Χαι δι᾿ &17;μαυτοῢ τοὺς &17;Χθροὐς ᾿Αθανασιου προσεΧαλεσάμην &17;λθόντας αὐτοὐς εις τὴν &17;ΧΧλησιαν͵ &17;ν ῆ ᾤΧουν &17;γώ͵ &11;ν᾿ ε&11; τι ἓΧοιεν ξατ᾿ αὐτοῢ͵ λ&2;γωσιν &17;παγγειλάμενος αὺτ&1;ς θαῤῥε&1;ν͵ Χαι μὴ ἄλλο τι προσδοΧᾷν͵ ἤ ὀρθὸν τὸ Χριτήριον &17;πι πσιν ἓσεσθαι τοῦτο δὲ οὺΧ ἄἅπαξ͵ άλλὰ ξαι δεύτερον &17;ποιησα͵ προτρ&2;πων͵ ει μὴ θ&2;λοιεν &17;πι πάσης τῆς συνόδου͵ Χᾃᾄν &17;π᾿ &17;μοῢ μόνου &17;παγγειλάμενος πάλιν͵ ὄτι ἄν μὲν ὐπεύθυνος δειΧθῆ͵ πάντως άποοληθήσεται Χαι παρ᾿ ὴμῶν ἄν δὲ ἀναιτιος εύρεθῆ͵ Χαι &17;λ&2;γξη σνΧοϕάντας ύμς͵ ει παραιτε&1;σθε τὸν ἄνθρωπον͵ &17;γώ μετ᾿ &17;μαυτοῦπειθω τὸν ᾿Αθανάσιον &17;λθε&1;ν ε&1;ς Σπανιας͵ Χαι ὁ μὲν ᾿Αθανάσιος &17;πι τούτοις &17;πει οὐΧ ἀντ&2;λεγεν &17;ξε&1;νοι δὲ πρὸς πάντα [p. 16] μὴ θαῤῥοῢντες͵ &11;σως ἀν&2;νευον &17;γ&2;νετο δὲ πάλιν ὁ ᾿Αθανάσιος εις τὸ σὸν οτρατόπεδον͵ ἠνιΧα μεταπ&2;μΨω γράΨας αὐτῷ͵ Χαι παρόντας &17;ν αὐτῆ τῆ ᾿ΑντιοΧεια τοὐς &17;Χθροὐς ξληθῆναι πάντας ἢ ἒΧαστον αὐτῶν ἠξιωσεν͵ &11;ν᾿ ἥ &17;λ&2;γξωσιν͵ ἢ &17;λεγΧθῶι͵ Χαι &11;να ἢ παρόντα δειξωσιν λ&2;γουσιν͵ ἢ άπόντα μὴ διαβάλλωσι. Χαι οὕτε σν λ&2;γοντος ἠν&2;σΧου͵ άλλά ΧᾀΧε&1;νοι παρητήσαντο τι τοινυν ἀΧοὐεις ἒτι τῶν ΧαΧολογοὐντων αὐτόν; πῶς άν&2;Χη Οὐάλεντος Χαι ΟῷρσαΧιου͵ Χαιτοι μετανσάντων͵ Χαι &17;γγράϕως αὐτῶν ὁμολογησάντων τὴν συΧοϕαντιαν; ὠμολόγηασν γὰρ οὐ βιαν παθόντες͵ ώς αὐτοι προϕασιζονται͵ οδ σπρατιωτῶν &17;πιΧειμ&2;νων͵ ιὐΧ ειδότος τοῢ ἀδὲλϕοῢ σου. οὐΧ &17;γιγνετο γἀρ παρ᾿ αὐτῷ τοιξῢτα͵ ο&1;α νῢν γιγνεται μὴ γ&2;νοιτο ἀλλ᾿ αὐτοι θ&2;λοντες ὲαυτο&1;ς άνῆλθον εις τὴν Πώμην͵ Χαι͵ τοῢ &17;πισΧόπου Χαι τῶν πρεσβυτ&2;ρων παρόντων ἓγραΨαν͵ γράΨαντες πρότερον Χαι ᾿Αθανασιῳ ϕιλιΧὴν Χαι ειρηνιΧὴν &17;πιστολὴν ει δὲ βιαν προϕασιζονται͵ Χαι τοῢτο γινώσΧουσι ΧαΧὸν͵ οὐΧ ἀποδ&2;Χη δὲ οὐδὲ σύ παΰσαι τοΰ βιάζεσθαι͵ Χαι μήτε γράϕε͵ μἠτε π&2;μπε Χόμητας ἀλλὰ Χαι τοὐς &17;ξορισθ&2;ντας άπόλυσον͵ &11;να μὴ βιαν αιτιωμ&2;νου σου͵ μειζονας βιας ἓΧε&1;νοι ποιῶῶσι. τι γὰρ τοιοῦτον γ&2;γονε παρὰ Κώνσταντος; τις &17;πισΧοπος &17;ξωρισθη; πότε Χπισεως &17;ΧΧλησιαστιΧῆς μ&2;σος γ&2;γονε; πο&1;ος αὐτοῢ Παλατ&1;νος ἠνάγΧασε Χατά τιος ύπογάΨαι͵ &11;να οι περι Οὐάλεντα τοιαῢτα λ&2;γωσι; παῢσαι͵ παραΧαλῷ͵ Χαι μνήσθητι͵ ὄτι θνητὸς ἄνθρωπος τυγξάνεις ϕοβήθητι τὴν ὴμ&2;ραν τῆς Χρισεωςμ ϕύλαξον σεαυτὸν εις &17;Χεινην Χαθαρόν͵ μὴ τιθει σεαυτὸν εις τὰ &17;ΧΧλησιαστιΧὰ͵ μηδὲ σὐ περι τοὐτων ἡμ&1;ν παραΧελεύου ἀλλὰ μλλον παρ᾿ ἡμῶν σὐ μάνθανε ταΰτα. σοι βασιλειαν ὁ Θεὸς &17;νεΧειρισεν͵ ἡμ&1;ν τἀ τῆς &17;ΧΧλησιας &17;πιστευσε͵ Χαι ὤσπερ ὁ τὴν σὴν ἀρΧὴν ύποΧλ&2;πτων ἀντιλ&2;γει τῷ διαταξαμ&2;νῳ οὕτω ϕοβήθητι μὴ Χαι σὐ τὰ τῆς &17;ΧΧλησιας εις &17;αυτὸν ἒλΧων͵ ύπεύθυνος &17;γΧλήματι μεγάλῳ γ&2;νῃ. ᾿Απόδοτε͵ γ&2;γραπται͵ τἀ Καισαρος͵ Καισαρι͵ Χαι τὰ τοῢ Θεοῢ͵ τῷ Θεῷ͵ οὔτε τοινυν ήμ&1;ν ἄἅρΧειν &17;πι τῆς γῆς ἓξεστιν͵ οὔτε σὐ τοῦ θυμιᾷν &17;ξουσιαν ἓΧεις͵ βασιλεΰ. ταΰτα μὲν οΰν Χηδόμενος τῆς σῆς σωτηριας γράϕω περι δὲ ὦν &17;π&2;στειλας͵ ταύτης ειμι τῆς γνώμης &17;γὠ οὔτε ᾿Αρειανο&1;ς συγΧατατιθεμαιθεμαι͵ άλλὰ Χαι τὴν α&11;ρεσιν αὐτῶν άναθεματιζω οὕτε Χατὰ ᾿Αθανασιου γράϕω͵ ὄν ὴμε&1;ς τε Χαι ἡ ῾Πωμαιων &17;ΧΧλησια͵ Χαι πσα ἡ σὐνοδος &17;Χαθάρισε͵ Χαι γἀρ ταῦτα Χαι σὐ συνορῶν μετεπ&2;μΨω τὸν ἄἅνθρωπον͵ Χαιν συνεΧώρησας αὐτῷ μετὰ τιμῆς εις τὴν πατριδα Χαι τὴν &17;ΧΧλησιαν &17;πανελθε&1;ν. [p. 17] τις τοινυν γ&2;γονε πρόϕασις τῆς τοσαύτης μεταβολῆς; οι αὐτοι γὰρ &17;ξθροι οι Χαι πρότερον ὄντες Χαι νῢν εισιν αὐτοῢ͵ Χαι ἄἅνῢν Ψιθυριζουσιν οὐ γὰρ παρόντος αὐτοῢ ϕθ&2;γγονται ταῢα͵ Χαι πριν μεταπ&2;μΨῃ τὁν ᾿Αθανάσιον͵ Χατελάλουν͵ ταῢτα Χαι &17;λθόντες εις τὴν σύνοδον διεθρὐλλουν. Χαι ἀπαιτούμενοι παρ᾿ &17;μοῢ͵ Χαθὰ προε&1;πον͵ τὰς ἀποδειξεις οὐΧ &11;σΧυσαν παρασΧε&1;ν ει γὰρ ε&1;Χον͵ οὐΧ ἄν ἓϕυγον οὕτως αιΧρῶς. τις οῦν ἒπεισ&2; σε μετὰ τοσοῢτον Χρόνον &17;πιλαθ&2;σθαι τῶν σαυτοῦ γραμμάτων Χαι ῤημάτων; &17;πισΧες͵ Χαι μὴ πειθου ΧαΧο&1;ς άνθρώποις͵ &11;να μὴ διὰ πρὸς άλλήλους ΧαθῆΧον͵ σαυτὸν ύπεὐθυνον ποιήσης͵ ὦδε γὰρ τοὐτοις ΧαθηΧετεὐεις͵ &17;ν δὲ τῆ Χπισει μόνος μ&2;λλεις άπολογε&1;σθαι οὖτοι τὸν &11;διον &17;Χθρὸν͵ διὰ σοῢ θ&2;λουσιν ἀδιΧε&1;ν͵ Χαι βούλονται σε διάΧονον τῆς ὲαυτῶν πονηριας γεν&2;σθαι͵ &11;να διὰ σοῢ Χαι τὴν μυσαρὰν α&11;ρεσιν εις τὴν &17;ΧΧλησιαν &17;πισπειρωσιν. οὐΧ ἓστι δ&17; ϕρόνιμον δι᾿ ἄἅλλων ὴδονὴν ὲαυτὸν εις προῢπτον Χινδυνον &17;μβάλλειν. παῢσαι͵ παραΧαλῶ͵ Χαι πεισθητι μοι͵ Κωνστάντιε ταῢτα γὰρ πρ&2;πει &2;μ&17; γράϕειν͵ Χαι σὲ τούτων μὴ Χαταϕρονε&1;ν.

[p. 19] III

ONCE TRATADOS DE PRISCILIANO [(a)]

1

PRISCILLIANI

LIBER APOLOGETICUS

Etsi fides nostra nullis uitae offendiculis inpedita securum catholicae dispositionis iter tendens ad deum libera sit, tamen [(A)] , quia zabolica obtrectatione pulsata in eo quod percutitur plus probatur, gloriosum nobis uidimus, beatissimi sacerdotes, ut non redarguente conscientia, quamuis frequentibus libellis locuti fidem nostram hereticorum omnium docmata damnauerimus et libello fratrum nostrorum. Tiberiani [(B)] , Asarbi [(C)] et ceterorum, cum quibus nobis una fides et unus est sensus, cuncta docmata quae contra Christum uideantur esse damnata sint et probata quae pro Christo, tamen etiam nunc, quia id uultis, sicut scribtum est [1] parati semper ad confessionem omni [p. 20] poscenti nos rationem de fide et spe quae est in nobis tacere noluimus, quod inbetis. Etenim confessione repetita licet in oculis uestris sit omne quod uiuimus et constituti in fidei luce nulla tenebrosae conuersationis [1] secreta sectemur, non abnuimus tamen, ut etiam ignorantibus nos satisfieret, ne quis in nos credens male alteris inueniabili errore peccaret, non recusantes quin ostenderemus ore quod credebamus in corde. [2] || Quamuis enim gloriari in his quae fuimus non oporteat, tamen non ita obscuro editi [(A)] ad saeculum loco aut insipientes uocati sumus, ut fides Christi et eruditio credendi mortem nobis potius adferre potuerit quam salutem. Ad haec enim, ut ipsi nouistis, peractis omnibus humanae uitae experimentis et malorum nostrorum conuersationibus repudiatis tamquam in portum securae quietis intrauimus [(B)] . Agnoscentes enim quoniam nemo [3] nisi ex aqua et spiritu sancto renatus ascenderet in regna caelorum, castificauimus [4] animas nostras ad obaudiendum fidei per spiritum et repudiatis prioris [5] uitae desideriis, in quibus [6] erubescebamus, ad innouatae iter gratiae simbolum catolicae obseruationis accepimus, quod tenemus, ut intrantes lauacrum, redemptionem corporis nostri, et baptizati in Christo induti Christum [7] inanem saeculi gloriam respuentes ipsi uni uitam nostram sicut dedimus dederemus, qui peccatorum remissione concessa passus ipse pro nobis et redemptionem animis nostris praestitit et salutem. Quis enim est qui legens scribturas et unam fidem unum || baptisma unum deum [8] credens hereticorum dogmata stulta non damnet, qui, dum uolunt humanis conparare diuina, diuidunt unitam in dei uirtute substantiam et magnitudinem Christi tripertito ecclesiae fonte [p. 21] uenerabilem Binionitarum scelere partiuntur, cum scribtum sit: ego sum deus et non est alius praeter me iustus et saluator non est praeter me, [1] et: ego primus et ego posthaec et praeter me non est deus; quis sicut ego ? [2] item alibi: ego sum et ante me non fuit alius, et post me non erit similis mihi; ego deus et non est praeter me qui saluos faciat; [3] et iterum Moyse dicente: dominus deus noster deus unus est, [4] et Hieremias ait: hic est deus noster nec reputabitur alius absque eum qui inuenit omnem uiam sapientiae et dedit eam Iacob puero suo et Istrahel dilecto suo; posthaec in terris uisus est et cum hominibus conuersatus est. [5] Ipse est enim qui fuit, est et futurus est et uisus a saeculis uerbum caro factus inhabitauit in nobis [6] et crucifixus deuicta morte uitae heres effectus est ac tertia die resurgens factus futuri forma spem nostrac resurrectionis ostendit et ascendens || in caelos uenientibus ad se iter construit totus in patre et patcr in ispso, [7] ut manifestaretur quod scribtum est: gloria in excelsis deo et pax hominibus in terra bonae uoluntatis; [8] sicut Iohannes ait: tria sunt quae testimonium dicunt in terra: aqua, caro et sanguis et haec tria in unum sunt, et tria sunt quae testimonium dicunt in caelo: pater, uerbum et spiritus et haec tria unum sunt in Christo Iesu. [9]

Et quia uultis nos ire per singula ut quod credimus eloquamur, licet nostrum sit studere de uobis, tamen, quia secundum | institutum dei, qui, cum operibus quis esset ostenderet, uoluit tamen quis esset a discipulis suis uel quis crederetur audire: quia uultis etiam nos uobis probare quod nostis, ueniam petimus si aut adserentes fidem nostram aut distruentes ea, quae ad deprauandas mentes infidelium error insinuat, latius eloquemur. Illorum enim. [p. 22] culpa est, qui, dum plura in Christi homines mentiuntur, prolixius nos respuere ea, quae sibimet ipsis obiciunt, fecerunt. Anathema enim sit qui Patripassianae heresis malum credens catholicam fidem | uexat, cum scribtum sit dicente Petro: tu es Christus, filius dei uiui, [1] et alibi: qui habet filium, habet uitam, qui non habet filium, non habet uitam, [2] et iterum ipso dicente: ego et pater unum sumus, [3] adque alibi:ego in patre et pater in me; [4] ad cuius rei testimonium accessit etiam in euuangelio daemoniaca confessio dicens: [5] tu es Christus filius dei; quid uenisti ante tempus perdere nos? Quod ideo positum nouimus, non quod daemonum, testimonium deus uellet, sed ut homines ad imaginem et similitudinem dei facti deterioribus tormentis obligarentur, [6] si ista nescirent, quae etiam daemones confitentur. | Nobis autem unus deus pater, ex quo omnia et nos in ipso, et unus dominus Iesus Christus, per quem omnia et nos per ipsum. [7] Ad quorum stultitiam Nouatiana accedit heresis, quasi uero crudescente semper errore peccati repetitis baptismatibus purgarentur, cum unum baptisma, unam fidem, unam deum [8] apostolica scriptura testetur et sciamus praeter id quam quod euangelizatum est nobis, nec angelum de caelis si aliud dixerit audiendum. [9] Nos autem semel baptizati in Christo relinquentes ea quae praeterita sunt in priora nos extendentes || ad prehendere uolumus in quo adprehensi sumus, [10] quoniam praeter unum Christum Iesum uniti in fide aliut quam unius baptismatis praesidium non habemus, scientes quoniam Christus uenit in came, ut peccatores saluos faceret [11] et redemptos in sese ad perennis uitae instituta repararet. Qui autem negat Iesum Christum in camem, [p. 23] uenisse, hic antechristus est [1] et perditio [2] eius non indormiet dicente apostolo: qui negat filium nec patrem habet, qui autem confitetur filium et filium et patrem habet. [3] Anethema autem sit doctrina Nicholaitarum partemque cum Sodoma habeat et Gomora quisque odibilia deo sacrilegia aut instituit aut sequitur. Ariethema sit qui legens grifos, aquilas, asinos [4] elefantos serpentes et bestias superuacuas confusibilis obseruantiae uanitate captiuus uelut mysterium diuinae religionis adstruxerit, quorum opera et formarum detestabilitas natura daemoniorum, non diuinarum ueritas gloriarum est. Hi sunt enim quorum deus uenter est et gloria in pudendis eorum; [5] hi sunt qui dubios euertunt et ad perditionis suae excidia deducunt et sacramentum uocant, quod secundum scripturas dei perditionis nesciunt esse mysterium, et euntes in praecipitium, sicut profeta ait, facti sunt uelut spiritus in pinnis uolatilium et ideo confundentur ex sacrariis suis facti [6] sicut equus et mulus quibus non est intellectus [7] et digni sunt quorum deus Sol sit. Nos autem dininarum scripturarum edocti [(A)] uerbis etsi scimus quia nihil idolum est in hoc mundo, sed quae sacrificant daemoniis sacrificant et non deo, [8] elaboramus tamen, ut sicut scribtum estintellegentes uersutias sermonum et interpretationes parabolarum [9] et operantes, quod in deo sumus, nihil in nobis bestiarium figura [10] habeat, sed totum Christi dei teneat disciplina, quia nulla communicatio est mensae domini et mensae daemoniorum, [11] luci et tenebris, Christo et Beliae. [12] Sicut et Iohannis de huiusmodi loquens ait: si quis adorat bestiam et imaginem eius, hic accepit notam in [p. 24] fronte sua et un manu sua, [1] etipse alibi: uidi de mari bestiam ascendentem habentem comua decem [2] ||et capita septem et in capitibus ejus decem diademata et nomen blasphemiae et erat similis pardo et pedes eius sicut ursi et os eius sicut os leonis et dedit ei draco sedem suam et uirtutem suam. Sicut et Daniel de hoc ipsoait: uidebam ecce quattuor uenti mittebant in mare magnum et quattuor bestiae ascendebant de mari magnitudine alterutrum se excedentes et prima erat ut lea et pinnae eius ut aquilae et surrexit a terra et supra hominis pedes stetit et cor hominis datum est ei, et ecce alia bestia similis urso et una | parte stetit et tria latera in ore eius et in medio dentium eius et dictum est ei «surge et manduca cames multorum», et ecce alia bestia ut pardus et alae ei quattuor uolucres et quattuor capita bestiae et potestas data est ei, et ecce bestia quarta horribilis et admirabilis et fortis uehementer et dentes| eius ferrei et ungues aerei. [3] Quae omnia posita in uisionibus suis profetae legi ab omnibus uoluerunt et intellecta uitari et ideo, qui ista cognoscentes quid esset quod legerent non intellexerunt recte, cor eorum datum est bestiae || et cames deuorabuntur eorum; euanuerunt enim [4] in cogitationibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum et dicentes se esse sapientes stulti facti sunt et inmutauerunt gloriam incorruptibilis dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis et uolucrum et quadripedum et serpentium et configurantes [5] se prioribus ignorantiae uitae desideriis in ea quae non intellegunt inciderunt. Nos autem scientes quia lex [p. 25] spiritalis [1] est et omnis profetia [2] interpraetatione indiget, habentes Christum deum in sensu demonstratorem, | per quem etiam si aliter sentiremus [3] et haec nobis reuelabantur, seruire [4] instituimus iustitiae domini in sanctificationem, ut, sicut profeta ait,eradicatis nominibus Baalim ex ore nostro et exterminatis appellationibus eorum [5] abiciamus a nobis, sicut scriptum est, testamentum quod est cum besteis agri et uolatilibus caeli et reptilibus terrae, [6] agnoscentes quod haec oinnia stipendia peccati sunt, quorum finis mors est, gratia autem et pax uita aetema in Christo Iesu domino nostro. [7] Sicut et Solomon ait: ||deus mihi dedit horum omnium quae sunt scientiam ueram, ut sciam dispositionem orbis terrarum et uirtutem aelementorum, initium et consummationem et medietatem mensuum, mutationes et diuisiones temporum, anni cursus et stellarum dispositiones, naturas animalium et iras bestiarum, uim uenturum et cogitationes hominum, differentias arborum et uirtutes radicum, et omnia quae sunt absconsa et manifesta cognovi. [8] Sicut etipse ait: colebant quidam errantes muta | reptilia. et serpentes et bestias superuacuas et misit super illos multitudinem mutorum animalium in uindictam, ut scirent quia per quac peccat quis per haec et torquetur; [9] sicut et Dauid ait: circumdederunt me uituli multi, tauri pingues obsederunt me, aperuerunt in me os suum sicut leo rapiens [p. 26] et rugiens. [1] Quod legens inpurus scismaticorum sensus aduertat et, si conuerti potest [(A)] et potest non perire, non pereat, quoniam Dauid sanctus non tauros timebat aut uitulos, sed sicut scriptum est: || aduersarius uester diabolus sicut leo rapiens et rugiens circuit quaerens quem transuoret, cui resistite firmes in fide. [2] Sicut et alibi scriptum est: noli esse leo in domo tua euertens domesticos tuos; [3] sicut et ibi ait: non te extollas in cogitatione animae tuae uelut taurus, ne forte elidatur uirtus tua et per stultitiam folia tua comedat. [4] Sicut et Dauid ait: [5] lingua mea adhaesit fancibus meis et in puluerem mortis deduxisti me; quoniam circumdederunt me canes multi; inquo tamen Dauid sanctus, | ut ostenderet quid in superiori exclamatione edixisset, subiecit synagoga peccantium obsedit me. [6] Sicut et Esaias ait: canes sunt animae nescientes satietatem; [7] sic denique et dominus deus noster loquens ad Iob profetam dixit: ostende mihi [8] si iam adquiescit tibi leo aut monucerus seruiet tibi aut dormiet in cubili suo; [9] et alibi ad ipsum deus: tu capies Leosiboram, animas quoque draconum timore inplebis, ut timeant in cubilibus suis sedentes in siluis et dolum facientes; [10] et iterum alibi ad ipsum dicit dominus: || tu adduces draconem in ancistro aut inpones ducatorium in nare eius aut pertundes labia ipsius et loquetur tibi molliter, ut constituat testamentum tecum et habeas eum in seruum aetemum; [11] in quo Iob sanctus intellegens loquentem [p. 27] dominum et uolens etiam nobis intellectum aperire dictorum: quid, inquit, adhuc ego iudicor, domine, dum corripior et arguor, aut quod, domine, dabo responsum ad talia uerba, cum sim nihil? [1] Et tunc dominus etiam nobis post futuris ad intellegendum se opus uerbi tribuens parabulam dicti per se sermonis exposuit dicens: noli, inquit, abalienare iudicium meum nec aestimes me aliter decreuisse nisi ut tu minus appareas iniustus; sed suscipe altitudinem et uirtutem et claritatem et honorem induere; relinque angelos irae et omnem inte iniuriosum et superbum extingue; disrumpe a te inpios et absconde in terra et facies eorum ignominia reple, ut sint sine honore, et tunc confiteberis quoniam potens est dextera mea saluare te. Etiam coram te fera sicut bos factus faenum manducat, cuius fortitudo in lumbis eius et uirtus in umbilico uentris et cauda erecta sicut cyparissus || et nerui contorti sicut funes etlatera eius petrae || aereae et spina illius sicut paries ferreus, et hoc est initium factum angelis ad inludendum plasmae meae. [2] Quae tamen omnia scrutantes scripturas, [3] beatissimi sacerdotes, scimus quia propter nos scripta sunt, [4] ut, qui bestiarum naturas dictas in parabolis intellegit, repudians quae sunt saeculi morum in se uitia castiget, sicut scribtum est in apocalypsi: [5] ecce aquae, quas uidisti ubi sedet meretrix, populi et turbae sunt et gentes et linguae. Sicut et ibi Iohannis ait: cecidit cecidit Babylon magna et facta est habitatio daemoniorum, quia de ira fomicationis eius biberunt gentes; [6] et ipse ibi: et flebunt plagentes [p. 28] se super illa, quia cum ipsa fomicati sunt et in deliciis eius uixerunt. [1] Sicut et apostolus ait:non est uobis conluctatio contra camem et sanguinem, sed contra principes et potestates mundi huius rectores harum tenebrarum, aduersus spiritales nequitias in caelestibus. [2] Sicut et Iohannis ait: uidi de ore draconis et de ore bestiae et de ore pseudoprofetae spiritus || tres in mundos sicut ranas et hi sunt spiritus daemoniorum, qui facientes signa procedunt ad conturbandos reges orbis terrae. [3] Denique, sicut initiati in Christo prima acceptae fidei rudimenta [(A)] retinemus, scimus nos credidisse quod credimus deo et renuntiasse quod renuntiauimus zabulo et illud esse quod fera dicitur, deum autem esse quod Christus Iesus est. Sicut et apostolus ait: nec enim de bubus cura est deo, sed de nobis dicit, quoniam qui arat in spe debet arare et triturans spei suae fructum percipere. [4] Nemo ergo nobis intellectum propriae peruersitatis adscribat; unus quisque uerbis suis condemnabitur et uerbis suis iustificabitur; [5] nos quod credimus confitemur et scrutantes scripturas [6] speciem daemoniorum respuentes intellegimus, sicut scribtum est, altitudinem satanae, [7] scientes sicut apostolus ait: quoniam nemo nos liberauit de corpore mortis huius nisi gratia domini Iesu Chisti, [8] quia scribtum est: nisi credideritis, non intellegetis [9] et alibi: intellectus bonus omnibus facientibus eum. [10] || [p. 29] Illud autem, beatissimi sacerdotes, quod idolicas formas, Satumum Uenerem Mercurium Iouem Martem ceterosque deos gentilium protulerunt, etiamsi tam otiosi ad deum [(A)] et nulla eruditi per scribturas fide uiueremus, tamen cum adhuc in conuersatione mundialis stultitiae delectaremur sapientia saeculari licet adhuc inutiles nobis, haec tamen fidei nostrae aduersa cognouimus et deos gentilium depraehendentes risimus stultitias saeculares et infelicitates, quorum tamquam ad ingenii instructionem opera legebamus. Sed si etiam in his professionis nostrae fides quaeritur, anathema sit et fiat mensa eorum in laqueum et in scandalum [1] his, qui Solem et Lunam Iouem Martem Mercurium Uenerem uel Satumum omnem que militiam caeli, [2] quos sibi in caerimoniis sacrorum ritus et ignarus deo gentilium error adsciuit, deos dixerit et qui eos, cum sint idola detestanda gehennae digna, ueneratur, cum scribtum sit: uae illi, qui dicit ligno «uigila et surge» et lapidi «exaltare»; [3] pereant cum diis suis, qui dicuntur siue in caelo siue in terra; [4] exterminet [5] uitim sensus eorum, sicut scribtum est, aper de | silua et singularis ferus depascatur eam. Nobis autem. per gratiam domini Iesu Christi absolutis a corpore mortis huius, [6] sicut scribtum est, cadent [7] a latere mille et decem milia a dextris, ut secundum scribturas, [8] induti armis dei ascendentes; [9] super basiliscum et aspidem conculcemus leonem et draconem, nullae similitudini idolicae infelicitatis obnoxii; de quo scribtum est: quid prodest sculptili quia sculptum est? finxerunt illud conflatile, fantasma mendum et qui plasmauerunt illud, confusi sunt supra figmentum suum, surda enim erant idola. [10] Quorum [p. 30] propterea uel idolorum superstitiones stultae uel formae peccaminum uel nomina daemonum uel mors ostenditur uitiorum, ut intellegentes tenebras desideremus lucem domini et exclamantes [1] «scitote gentes, nobiscum deus» disrumpamus [2] uincula eorum et proiciamus a nobis iugum ipsorum nec [3] in Aegyptiorum, sicut scribtum est, studiis polluamur, quoniam dominus, [4] deridebit eos et dominus subsannabit eos; de quibus Iohannis principem idolicae infelicitatis ostendens ait: ex septein est et octauus in perditione ibit; [5] || de quibus et Solomon ait: non semines in sulcis iniquitatis et non metas illa in septuplum; [6] sic enim et ipse alibi: ante hominem uita et mors, aqua et ignis; ad quod uult porrigat manum. [7] Hi sunt enim septem pastores et octo morsus hominum, [8] secundum quod scribtum est operantes in filiis diffidentiae. [9] Nobis autem uiuere Christus est, uita Christus est, fides Christus est, scientes quod chrisma habemus a sancto et non corruptibilibus argento et auro redempti sumus de uana nostra conuersatione patemae traditionis, sed (pretioso sanguine) quasi agni incontaminati et inmaculati Iesu-Christi; [10] in quo constitutos nemo nos depraedatur secundum philosofiam mundi et non secundum Christum. [11] Fingant enim sibi Satumi aureum saeculum qui diligunt aurum: nobis diuina sapientia omni auro et argento et pretiosior lapide pretioso [12] est; dicant deum suum Solem quibus gehennae ignis habitatio est et eius se confiteantur elementum, qui deum Christum, nolunt sibi esse principium: nobis omnia quae sub sole sunt uana sunt et praesumptio [13] peruersi spiritus, scientes eum cum mundo esse periturum; confiteantur in malis suis deum Lunam qui [p. 31] circumducti omni uento doctrinae [1] || dies [2] tempora et annos et menses obseruare disponunt; dicant sibi deum Martem qui adultero sibi Marte placuerunt et concupiscentiae camis addicti fomicationibus obligantur, et facti uelut aeramentum sonans aut cymbalum tinniens [3] deum stium Iouem iudicent patre suo sicut ille auctore perituri: nobis autem deus Christus Iesus est, qui, cum mortui essemus delictis, conuiuificauit nos, donans nobis omnia delicta et delens quod aduersus nos erat chirographum quod erat decretis contrarium, et tulit illud de medio adfigens cruci; principatus et potestates tranduxit fiducialiter, triumphans eos in semetipso. [4] Qui enim daemonia talia colunt, similes diis suis percutientur gladio domini et nescientes uerum patrem et Christum deum dei filium similes idolis suis facti apparebunt, sicut scribtum est: pater super filium filius super patrem, nurus super socrum, socrus super nurum et inimici hominis domestici eius. [5] Colant Mercurium deum qui terrenorum thensaurorum tiniantes sacculos adquirentes caduceum eius uenerantur aut sacculum: nos requirimus thesauros in caelis absconsos et || inuisos, quos nec erugo adpraehendit nec tinia corrumpit; [6] scientes quoniam diues non intrauit in regna caelorum, [7] sicut scribtum est: age nunc, diuites, plangite ululantes super miserias uestras quae superueniunt diuitiis uestris; putruerunt et tiniauerunt uestes uestrae; aurum uestrum et argentum uestrum, quod reposuistis, in nouissimis diebus eruginabit et erugo eorum in testimonium uobis erit et comedet cames uestras sicut ignis. [8] [p. 32] Nos autem scimus quiadeus elegit pauperes mundi diuitesfidei heredes regni. [1] | Uenerem autem uelut deum uenerentur qui operantur turpitudines et reciprocam mercedem erroris secundum quod oportet expectant: nos autem respicientes in Abraham patrem nostrum et in Sarram parturientem, nos eclesia matre editi et sapientia obstetricante producti tendimus ad consummationem sanctorum, in opus ministerii, in aedificationem corporis Christi, donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionem filii dei in uirum perfectum in mensuram aetatis plenitudinis Christi. [2] Et quamuis ad haec nemo idoneus sit, || nostrum tamen potentera scimus deum, quoniam qui promisit potens est et facere; [3] ipse enim dixit: quis sperauit in domino et confusus est, permansit in mandatis illius et derelictus est? [4]

Anathema sit qui Saclam Nebroel Samael Belzebuth Nasbodeum Beliam [(A)] omnesque tales, quia daemones sunt, infelici caerimoniarum sanctificatione uenerantur aut dicunt esse uenerandos, quos omnes, sicut in scripturis dei legimus, contempta daemoniacae sapientiae adseueratione damnamusj in quaslibet enim se species formas nun | cupationes zabolus inmutet, scimus quia nihil aliut potest esse quam zabolus, et siue Abaddon hebreice siue Apolleon grece siue latine Exterminans nuncupetur, [5] siue bestia habens septem capita et decem comua [6] siue serpens ponatur aut draco, scimus quia zabolus est et secundum principem aeris huius spiritus qui operatur in filiis diffidentiae, in quibus et nos omnes conuersati sumus aliquando in desideriis camis nostrae et facientes uoluntates camis et cogitationum; [7] de quo scribtum est in apocalypsi: [p. 33] et proiectus est de caelo draco magnus, serpens an||tiquus qui uocatur zabolus satanas, qui seduxit orbem uniuersum et proiectus est in terram et angeli eius cum eo proiecti sunt. [1] Et ideo qui talibus credunt uel qui tali se actore sanctificant natura fili irae et perditionis ambulantes in tenebris, non mirum est, si in se imaginem dei et similitudinem denegantes et facti zabolo similes in uitiis facturam hominis daemonibus adscribunt, de quibus bene apostolus ait: animalis, inquid, homo non percipit ea quae sunt spiritus dei; nec enim potest; stultitiae enim illi est et non potest diiudicare; | spiritualis autem disiudicat omnia, ipse autem a nemine disiudicatur, [2] et sicut scribtum est: qui camis sunt quae camis sunt sapiunt, qui nero spiritus quae sunt spiritus, et prudentia camis mors est, prudentia autem spiritus uita et pax. [3]

Ac si uolunt scire, quid de singulis quae scribta sunt sentiamus, recte talibus cum Adam terreno et fera facto tenebrosae uitae unita cognatio est, sicut scribtum est: qualis terrenus, tales et terreni, qualis caelestis, tales et caelestes, [4] Digni sunt quos in forma Cain et Lamec [5] Euua parturiens, quae facta fuerat || mater omnium uiuentium, adulterata in deum et zabolicae seductioni consentiens Saclam sibi daemonem et deum dixerit et maritum, sicut scribtum est in profeta: ecce iudicium ad matrem uestram iudicate, quia haec non est uxor mea nec ego sum uir eius et auferam fomicationem illius a facie plebis meae et moecationem eius a medio mamillarum eius; [6] item ibi: et auferam uestimenta mea et linteamina mea, ut non cooperiat turpitudinem suam, et denudabo spurcitiam eius in conspectu amatorum [p. 34] ipsius; [1] et in Hieremia| increpans dominus Hierusalem, quae facta est seruiens cum filiis suis, dicit ad eam: quomodo dicis, non sum polluta et post Bahal non abii? ecce respice in multitudine uias tuas et uide, ubi non fomicata sis. [2] Et Ezechiel ait: haec dicit dominus «radix tua de terra Canaam, pater tuus Amorreus et mater tua Cetthea»; [3] sicut et alibi: nocti adsimilaui matrem uestram, similis est plebs mea non habenti scientiam. [4] Sicut et in euangelio talibus dicit deus: uos estis fili zabuli et patrem zabulum habetis. [5] Nos [6] autem non ita didicimus Christum, sed in||illo edocti, sicut est ueritas in Iesu, intellegimus quoniam lex, [7] spiritalis est, nos autem carnales uenundati sub peccato, et spiritalibus spiritalia conparantes elaboramus, ut sicut portauimus imaginem eius qui de limo est, [8] cum uicti delictis ambulabamus in uitia, [9] ita [10] portemus imaginem eius qui est de caelo, et deponentes [11] secundum priorem conuersationem ueterem hominem, qui corrumpitur secundum desideria erroris, renouemur in spiritu mentis nostrae induentes nouum hominem, qui secundum deum creatus est in sanctitate et iustitia et ueritate. Scimu senim et nouimus quoniam dei figmentum sumus in operibus bonis, quae praeparauit deus, ut (in) illis ambulemus; [12] sicut et Moyses ait: fecit deus hominem ad imaginem et similitudinem suam et inspirauit in faciem eius inspiramentum uitae et factus est homo in animam uiuam, [13] et scimus, quoniam. Euua, quae [p. 35] seducta est et facta est in praeuaricatione, saluabitur per filiorum procreatione, si permanserit in fide [1] et recognoscens quod ex uiro suo sumpta est, et pariens filios in tristitia ad uirum eius erit con||uersio illius; [2] sicut scribtum est in profeta: propter hoc ecce ego, dicit dominus, concludam uiam matris uestrae sudibus et non aedificabo iter eius et semitas suas non inueniet; persequetur amatores suos et non conprehendet eos et dicet «ibo et reuertar ad nirum meum priorem quia melius mihi tunc erat quam modo». [3] In quo nos intellegentes, liberati sicut scribtum est ab utero matris nostrae nec adquiescentes cami et sanguini, [4] elaboramus et sicut [5] eramus serui peccati in mortem, ita serui iustitiae sumus ad iustitiam, | scientes quia etsi is qui a foris est homo noster corrumpitur, sed qui intus est renouatur [6] et, sicut primus [7] homo de terra de limo, ita manifestata [8] sunt opera camis, quae sunt adulteria fomicatio inmunditia inpudicitia luxuria idolatria ueneficia inimicitiae contentiones emulationes irae rixae dissensiones hereses inuidiae homicidia ebrietates comisationes et his similia. Inter quae Saclas et Nebroel daemones partem inter suos habeant; nam locum inter pudica et religiosa non quaerant. Ac sicut secum || dus homo de caelo caelestis, ita manifesta [9] sunt opera spiritus, [10] quae sunt caritas gaudium pax patientia longanimitas bonitas mansuetudo fides continentia castitas benignitas et dilectio; in qua Christus apparens deus templum suum esse no [11] dixit et in eo, quod in nobis ipse sibi fecerat, habitare in nobis uoluit, sicut et profeta [p. 36] Iob ait: manus tuae finxorunt et fecerunt me; posthaec demutans deiecisti me; memor esto quoniam de luto finctum a terra iterum reuocasti me et sicut lac me mulsisti et coagolasti sicut caseum; pelle et came me induisti, ossa et ner|nos disposuisti; uitam uero et misericordiam posuisti aput me et uisitatio tua custodiuit spiritum meum. [1]

Et ideo repetito semper sermone: anathema sit quinegat Iesura Christum in came uenisse, [2] quia hic antechristus est; anathema sit qui negat Christum Iesum deum dei filium crucifixum pro nobis, dicente profeta: hic peccata nostra portat et pro nobis dolet, [3] et iterum Paulus nihil se aliut scire testatur nisi Iesum Christum et hunc crucifixum; [4] anathema sit qui negat clauis adfixum [(A)] uel aceto potatum uel felle dominum deura nostrum, cum ipse dixerit ad discentes suos:||mitte manus in fissuras plagarum manum mearum; [5] et scribtum in euangelio legimus: et acceperunt spungiam plenam aceto et felle et potauerunt eum et dixit «consuramatum est». [6] Quae omnia secundum institatum suum scismatici uel heretici interpolantes scribturas et sensum infelicitatis suae diuinis sermonibus inserentes falsa ueris et catholicis mendacia miscuerunt.

Anathema sit qui Manetem et opera eius doctrinas adque instituta non damnat; cuius peculiariter turpitudines persequentes gladio, si fieri posset, ad inferos mitteremus ac si qui| est deterius gehennae tormentoque peruigili, ubi neque ignis extinguitur neque uermis emoritur. [7] Quorum diuino iudicio ut inpuritas non lateret, etiam saecularibus iudiciis mala prodita sunt. Extra enim ea quae erraticis sensibus adserentes Solem et Lunam rectores orbis terrarum deos putauerunt, [p. 37] cum scribtum sit quid lucidius sole et hic deficiet: [1] ita infelicium sacrilegiorum stultitias ampliarunt, ut obpressas caecitate mentes, quo nefarius obligarent, religiosius consecrare se dicerent. Anathema sit qui Nicolaitarum fomicationes et multimoda||ostensa in scribturis cum discipulis et doctoribus suis daemonia non damnat uel qui eorura opera sectantur. Pereant qui Ofitarum in se perfidiam receperunt et fili uiperarum facti similem sibi deum suum et dominum confitentur. Et quia longum est ire per singula, omnes hereses, quas sibi homines mente corrupti et naufragi a fide [2] uel ex canonicis scripturis uel ex apocrifis fabricarunt supra ea quae scripta sunt, unus aduersus alterum inflatus pro alio, et quidquid aut Satumina heresis induxit aut Nouatiana protulit aut Basilide docente| monstrauit aut Arriana collegit aut Patrepassiana erudiit aut Homuncionita mentita est aut Catafriga persuasit aut arripuit Borborita: catolico et deo Christo credenti ore cum omnibus, qui haec sequuntur aut docent aut uoluerint adserere, damnamus, quorum dogmata omnia diuinorum apud nos luce dissoluimus, non quod sufficientes simus cogitare aliquid nobis tamquam ex nobis ipsis, sed sufficientia nostra ex deo est. [3]

Inter quae tamen nouum dictum et non dicam facto, sed et relatione damnabile nec ullo||ante hoc heretico auctore prolatum sacrilegii nefas in aures nostras legens Itacius [(A)] induxit magicis praecantationibus primitiuorum fructuum uel expiari uel consecrari oportere gustatus unguentumque maledicti Soli et Lunae, cum quibus deficiet, consecrandum: quod qui legit protulit credidit fecit habuit induxit, non solum anathema maranatha, [4] sed etiam gladio persequendus est, quoniam scriptum est: maleficos non sinetis uiuere. [5] Sibi itaque habeant adinuentiones hereticorum nefarias et dignas gehennae interpraetationes,| sibi teneant scismaticorum calumniae multiuolas uoluntates: tabemaculum Christi dei et templum quod [p. 38] est in nobis nemo conuellet. Illi legentes scripturas saxeum comeum lapideum deum putent: nobis in omni scriptura, sicut scriptum est, unicomis est deus, [1] nobis petra Christus, nobis lapis angularis Iesus, nobis hominum homo Christus. Illi tamquam fili perditionis et zaboli credant se zaboli inbre saturari: nobis omnipotens deus est, [2] qui aduocat aquam maris et spargit eam super faciem totius terrae et pluuiam [3] matutini et serotini in|| bris indulget. Et si uolunt infelices ipsi nosse, qualis sit deus eorum cui credunt: ipse est, sicut scribtum est in profeta, fera quae sub omni arbore dormit secundum siluam et papyron et butomon; [4] ipse est secundum quod scribtum est in Iob dicente domino: [5] in gyro dentium eius timor, uiscera eius aspedes aereae et uinculum eius sicut myritis lapis; non transiet eum spiritus; in aestemutatione eius adaperietur splendor; oculi eins similes Lucifero; de ore eius exeunt lampades ardentes et globus ignis; nares eius efflant fumum|furnacis ignis ardentis; flammae carbonum anima eius et incendia de lingua eius procedunt; in collo eius conmoratur uirtus et ante illum praecurrit perditio; ipse est, sicut et alibi profeta ait, qui reputat petram sicut stipulam et inridet terrae motum; cubile eius est sodes acutae et omne aurum quod est sicut mare tamquam lutum sub ipso est; feruere facit pontum sicut aeneum et fretum sicut speculum aestimat, tartarum uero abyssi sicut captiuum aeternale; non est factum quicquara simile illi in terra||quod inludatur ab angelis meis; omnem excelsum uidet et ipse est rex [p. 39] omnium quae in aquis sunt. [1] Nobis autem deus Chritus Iesus est qui dixit:omne meum est quod est sub caelo [2] et testis fidelis primogenitus ex mortuis [3] in medio [4] candelabrorum aureorum similis filio hominis apparuit uestitus tunica talari et praecinctus ad ubera zona aurea et capilli capitis eius albi tamquam lana et tamquam nix et, sicut scriptum est, oculi eius tamquam flamma ignis et pedes eius similes aeramento turino eiecto fumace et uox eius| sicut uox aquarum multarum et in dextera manu sua tenet stellas septem et de ore eius exit gladius ex utraque parte acutus et facies eius sicut sol lucens in uirtute sua. Hic est qui habet [5] claues mortis et infemi; hic est cuius [6] nomen in calculo nouo albo scribtum est, quod nemo habet nisi qui accepit. Si enim scismaticis non facimus scandalum, quod nomen deus in calculo nouo legimus inscribtum, qui in omni littera siue hebrea siue latina siue graeca in omne quod uidetur aut dicitur rex regum et dominorum||dominus [7] est; in quibus linguis etsi titulus crucis ponitur, diuinum tamen deo testimonium litteratur sicut et in profetis dei; in quo Hieremias proposito hebreicae litterae caractere fleuit in planctibus, Dauid exultauit in psalmis, ut in nomine Iesu omne genu curuetur caelestium et terrestrium et inferorum et omnis lingua confiteatur deo. [8] Ipse est enim de quo scribtum est: uicit leo de tribu Iuda; [9] sed nobis leo non est deus, sed sicut scribtum est «quid dulcius melle et quid fortius leone»? [10] ipse est de quo scribtum est: ceruns amicitiae et| pullus gratiarum sermonetur tibi; [11] sed nobis non est deus ceruus aut pullus, sed sicut scribtum est: [p. 40] priusquam dicas domine domine, dicit ecce adsum, [1] et sicut alibi: ex ore lactantium praeparasti laudem; [2] ipse est qui, sicut scriptum est in profeta, solus potens est colligere uinculum Pliadae et Orionis septa reserare, [3] sciens demutationem firmamenti et distruens rotam geniturae [4] reparatione baptismatis diem nostrae natiuitatis euicit; ipse est cuius nomen dedit in mari uiam et in fluctibus semitam firmissimam, [5] cu|| ius nomini [6] uictum camini cessit incendium. Quem etiam Balaam idolorum cultor et daemonum in infelicitatis suae testimonium profetauit dicens: exiet homo ex semine Iuda et dominabitur gentium multarum et exaltabitur regnum eius; dominus enim deus adduxit eum ex Aegypto; sicut honor unicomi comua eius, comedet gentes inimicorum suorum et cubitos eorum emedullauit et iaculis suis concutiet inimicos et conquiescens refrigerabitur sicut leo et sicut catulus leonis; quis suscitauit eum? Qui benedicunt | eum benedicti sunt et qui maledicunt eum maledicti sunt. [7] Cuius quamuis uerba propter id, quod erat ipse inter instorum profetias, nemo susciperet, tamen prohiberi ab scripturis domini et id damnari scribtura nefas duxit, quidquid etiam in huiusmodi ad dei Christi testimonium profetarunt, sicut scribtum est: cum sit timida nequitia, dat testimonium deo condemnata, [8] et alibi: credes quia unus deus est; hoc et daemonia faciunt et perhorrescunt. [9] Et si scire desiderant, quod est nomen quod in omnem uirtutem et in omnem linguam potentiae || suae opus tribuit, hoc est quod est Christus Iesus, sicut scribtum est: aurum adque argentum non est mihi; quid autem habeo, hoc do tibi; in nomine Iesu surge et ambula; [10] sicut et alibi: ego sum, dominus [p. 41] deus, hoc est nomen meum; gloriam meam alteri non dabo; [1] et alibi dicente Iohanne: et uestimentum eius erat asparsum sanguine et uocabatur nomen eius uerbum dei; [2] et alibi:ecce uirgo in utero accipiet et pariet filium et uocabitur nomen eius Immanuel quod interpraetatur nobiscum deus. [3] Conuertere itaque aliquando, infelix scismatice, con | uertere et nomen domini, quod omnis etiara ferarum et bestiarum natura timuit, expauesce, quia scribtura est: oportet quidem scandala esse, sed uae illi, per quem facta fuerint; [4] utinam [5] enim aut callidus esses aut frigidus, sed quoniam tepidus es, euomeris ab ore domini; sed, sicut scribtum est, console tibi et paenitentiam age et eme tibi aurum igne probatum, [6] ut id quod ipse emeris factus tamquam aurum expurgatum igne, scribatur in te nomen domini quod est Iesus, cum in ea quae agis paenitens nomen domini saluatoris, quia per ipsum saluatus || fueris, ostendis, quia scribtum est: et appellabitur nomen eius Iesus, quia hic est qui saluabit omnem populum, [7] et intellege parabolas et obscuros sermones [8] et dictiones prudentium et obscuritates, quia potens est qui dixit: cum conuersus ingemueris, tunc saluus eris, [9] quoniam deus noster in quod multifarie ac multis modis saluans ab initio populum suum patribus nostris [10] in opere monstrauit, ueniens in camem ostendit in nomine appellatus Iesus, Si quis autem aliter sentit, portabit iudicium, quicum que ille; [11] illis enim, sicut ab infelicibus dicitur, masculofemina | putetur deus: nobis autem et in masculis et in feminis dei spiritus est, sicut scribtum est: fecit deus hominem ad imaginem et similitudinem suam, masculum et feminam; fecit eos et [p. 42] benedixit eos; [1] sicut et de ipso apostolus ait: Christus dei uirtus et dei sapientia; [2] cuius [3] cum simus uiri et ipse uir et caput nostrum, desponsatos [4] nos in fide exhibiturum se apostolus uni uiro castam nos uirginem repromisit, quia non est masculus neque femina, sed omnes unum sumus in Christo Iesu. [5] Illis ergo confusio sit omne quod legerint, nobis eruditio intellegere quod scribtum est uimque uiuentis scire || uerbi. Opus non erratico et camis sensu confusibilibus camalium luxuriarum typis diuini sermonis aestimare naturam, sed sicut scribtum est, inuisibilia dei a creatura mundi per ea quae facta sunt posse cognosci. [6] Hi sunt enim qui camis maculatam tunicam [7] portantes diuini sermonis gratiam in libidines transtulerunt et dominationes spemunt, dignitates blasfemant, [8] profetationes contemnunt, resurrectionem negant, sicut scribtum est: magis magisque post camis uoluntates euntes pietatem contemnunt audacia praedurati et propter unanimitatem, quia ig|norant, non metuunt blasphemare, quibus perditio non indormiet. [9] Nobis autem scientibus quoniam non est aliut nomen praeter Christum Iesum sub caelo datum hominibus, in quo oporteat saluos fieri, [10] neque Armaziel neque Mariame neque Ioel neque Balsamus neque Barbilon [(A)] [p. 43] deus est, sed Christus Iesus de quo scribtum est: et adorent eum omnes angeli dei, [1] et ipse est qui facit angelos suos spiritus et ministros suos ignem urentem et omnia [2] in omnibus adinpletur, et ipse est semen [3] quod repromissum est dispositum per angelos || in manu mediatoris; ipse est qui est super omnem principatum et potestatem et uirtutem et dominationem et supra omnem nomen quod nominatur non solum in hoc saeculo, sed etiam in futuro; [4] ipse est deus [5] noster nec alius reputabitur absque eum, quis est caput [6] super omnem eclesiam, quae est corpus ipsius et plenitudo eius, qui omnia et in omnibus adinpletur. Siue [7] autem Paulus siue Apollo siue Cefas siue mundus siue uita siue mors siue praesentia siue futura: omnia nostra; nos autem Christi, Christus autem dei.

Et haec est omnium nostrum una | sententia, ut, siue profetae seu apostoli seu angeli quid dictum a quoquam nomine proferatur, si Christum, deum profetat aut praedicat et secundum Moysen et profetas et eunangelia mundialia uitia condemnans deum loquitur, si catholicae fidei consentit, amplectimur; si autem, quod nef as est, Iesum deura negat et dissentiens Moysi euuangeliis uel profetis infelicium, quod non licet, dogmatum sacrilegia persuadit, neque profeta neque apostolus neque angelus, etiamsi sibi nomen praeferat sanctum, sed tamquam anathema a nobis habetur et refuga, sicut || scribtum est quia nemo in spiritu sancto dicit anathema Iesu et nemo nisi (in) spiritu sancto, loquitur dominum Iesum; [8] sicut et Iohannes ait: omnis spiritus qui confitetur Christum Iesum in camem uenisse, de deo est et omnis spiritus qui soluit Iesum, de deo non est et hic est antechristus; [9] sicut et [p. 44] ipse alibi: qui non confitentur Christum Iesum in came uenisse, hi sunt seductores et antechristi. [1] Sicut et Hiesu Naue profeta domini et dux in Istrahel apparente sibi angelo non solae apparentiae, sed uerborum confessionibus credens exclamauit ad angelum: noster es aut aduersariorum? [2] et ille, ut | fides sermonibus illius haberetur, principem se militiae domini [3] esse confessus est et sic factum est, ut Iesus qui nihil aliud extra deum crederet tunc sermonibus angeli loquentis ad se fidem daret, cum esse se ille de militia domini non negasset. Sicut et Iohanni apostolo in apocalypsi, cum loquentem ad se angelum adorare uellet, ostensum est deum non angelos adorandum dicente angelo ad ipsum: ne feceris, Iohannis; conseruus enim tuus sum et fratrum tuorum qui habent testimonium; Iesum deum uero adora! testimonium autem Iesu spiritus est || et profetiae; [4] sicut et Eseias ait: neque nuntius neque angelus, sed ipse dominus ueniet et saluos nos faciet. [5]

Si qui autem inflati sunt nihil scientes et extra quattor euangelia quintum aliquod euangelium uel fingunt uel confitentur, cur hoc ad nostram, qui talium respuimus infelicitates, profertur inuidiam? Hi sunt enim [6] in quibus deus saeculi huius excaecauit sensus infidelium, ut non resplandeat in illis inluminatio euuangelii gloriae Christi qui est imago dei, et ueniat [7] super eum omnis ira domini, qui hoc aut scribit in titulis aut confitetur aut credit. | Nos autem uenerabilis eclesiae dei per symbolum corpus ingressi indissolubilem fidem uno fonte tripertito rigatam in quattor euangeliorum dispositione cognouimus, nullum alium deum esse credentes nisi Christum deum dei filium, qui pro nobis crucifixus in nomine suo baptismum remissionis ostendit, praedestinans a principio saeculi in profetia electos suos, [8] ex quibus Christus secundum camem sicut et generatio domini in euuangelio per cos disposita et edicta [p. 45] retinetur, per quos profetan se dominus aduentus sui iter praestitit, sicut scribtum est: effundam de spiritu || meo super omnem camem et profetabunt filii et filiae eorum et iuuenes eorum uisa uidebunt et senes somnia somniabunt, et quidem super seruos et ancillas meas effundam de spiritu meo et dabo prodigia in caelo sursum et signa deorsum; sol conuertetur in tenebris et luna in sanguinem, priusquam ueniat dies magnus domini; et erit: quicumque inuocauerit nomen domini saluus erit. [1] In quo et nos non desperamus loqui de eo, quia nullius prohibens aut intercipiens spiritum certo profetiae fine conclusit, sed ut omnes qui credent eum libere de eo loquerentur indulsit; sicut | et in eunangelio scribtum est: benedictus deus qui uisitauit et fecit redemptionem plebis suae et erexit comum in domo Dauid, sicut locutus est per os sanctorum suorum prophetarum qui ab aeuo sunt; [2] sicut et Tobi profeta ait ad filium suum: nos fili profetarum sumus; Noe profeta fuit, Abrahara Isac et Iacob et omnes patres nostri qui ab initio saeculi profetauerunt; [3] sicut et Iudas apostolus ait: profetauit de his septimus ab Adam Enoc dicens: «ecce uenit dominus in sanctis milibus suis facere iudicium», [4] sicut et apostolus nulli loquendi de deo iter claudens cum ad plebes quibus prae || dicabat scriberet: potestis, inquid, singuli quique profetare, ut omnes discant et omnes exhortentur; [5] sed et alibi: spiritus profetarum profetis subiecti sunt, [6] ut qui deo Christo crederet profetandi de deo desesperationem in eo quod omnibus suis promiserat non haberet. Et ideo, beatissimi sacerdotes, si satisfactum, damnatis heresibus et dogmatibus et fidei expedita abseratione, et deo putatis et uobis, dantes testimonium ueritati [p. 46] inuidia nos maliuolae obtrectationis absoluite et referentes ad fratres uestros ea quae maledicorum sunt uerbis uexata sanate, | quoniam fructus uitae est probari ab his qui fidem ueri expetunt, non qui sub nomine religiosorum domesticas inimicitias persequuntur [(A)] .

[p. 47] 2

PRISCILLIANI

LIBER AD DAMASUM EPISCOPUM

Etsi catholica fides dati per deum symboli iter possidens credendi gloriam potius expetit quam loquendi, quoniam quae ueritate sui enixa sunt interpraetandi ingenium non requirunt, dicente apostolo: contentiones legis deuita, [1] tamen temporis necessitate cogente, quam nobis inrogata per Hydatium episcopum inposuit iniuria, licet semper patientiae partes secuti simus fueritque in studio sustinere potius aliquem quam mouere, gratulamur sic rerum uenisse rationem, ut apud te, qui senior omnium nostrum es et ad apostolicae sedis gloriain uitae | experimentis nutritus beato Petro exhortatore uenisti, quod credimus et loquamur, [2] adinplentes apud te apostolici sermonis fidem dicentis: corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem. [3] In quo et nos, baptizati in Christo Christum induentes, [4] et fidem ueri multiplici quidem dispositione subliniem sed unita unius dei potestate uenerabilem, sicut corde credimus, ita ad omnium salutem qui falsiloquio sermonum in scandalum missi sant confitemur. Nam cum ante conplures annos uiui lauacri regeneratione reparati et sordentes saecularium.||actuum tenebras respuentes totos nos dedissemus deo, legentes quod qui quemquam amplius quani deum diligeret discipulus eius esse non posset , [5] alii nostrum iam in eclesiis electi deo, [p. 48] alii uita elaborantes ut eligeremur, catholicae pacis sequebamur quietem: ucrum cum repente siue necessaria redargutione siue aemulatione uitae seu nouissimi temporis potestate orirentur contentiones, nos caritatem Christi dei optantes et pacem etsi conscientia confidebamus, timebamus tamen, ne quid, sicut factum est, contentio animorum faceret quod pax eclesiastica non teneret. Deo tamen qui | unus et in omnibus uerus est inter haec gratias, quod nullus e nostris qui libellum tradidimus usque in hoc tempus uel accusatorem reprehensibilis adhuc uitae potuit habere uel indicem, licet obtrectari non semper nocentium sit, sed sit aliquotiens quietorum. Denique in conuentu episcopal qui Caesaraugustae fuit nemo e nostris reus factus tenetur, nemo accusatus, nemo conuictus, nemo damnatus est, nullum nomini nostro uel proposito uel uitae crimen obiectum est, nemo ut euocaretur non dicam necessitatem sed nec sollicitudinem habuit. Datum nescio quod ab Hy || datio ibi commonitorium est quod uelut agendae uitae poneret disciplinam: nemo illic nostrum inter illa repraehensus tua potissimum epistula contra inprobos praeualente, in qua iuxta euangelica iussa praeceperas, [1] ne quid in absentes et inauditos decemeretur [(A)] . Nos tamen, etsi absentes ibi fuimus, semper hoc in eclesiis et admonuimus et admonemus, ut inprobi mores et indecentia instituta uiuendi uel quae contra Christi dei fidem pugnant probabilis et Christianae uitae amore damnentur, nec prohibere si quis contemptis parentibus liberis facultatibus dignitate et adhuc et anima sua deum | malluerit amare quam saeculum, nec spera ueniae tollere his, qui, si ea quae prima sunt non quaeunt, uel in mediis tertiisque consistunt [(B)] , quoniam multis mansionibus apud deum patrem positis, [2] si fides symboli incorrupta teneatur, teneri debere propositam nobis in Christo spem, etiamsi adinplendi perfecti operis non habeant facultatem, [3] sequentes apostolum Paulum, qui alliis secundum imperium praecipere, alios secundum [p. 49] ueniam admonere, alios sine auctoritate praecepti consilio informare sed ixit, ut omnes lucrifaceret [1] qui ad Christi fideni diuersa misericordiae uocatione | uenissent. Fidem uero sicut accepimus, ita et tenemus et tradimus, credentes unum deum patrent omnipotentem , sicut scribtum est: ex quo omnia et nos per ipsum, [2] et unum dominum Iesum Christum , sicut scribtum est: per quem omnia et nos per ipsum, [3] natum ex Maria uirgine ex spiritu sancto , sicut scribtum est: ecce uirgo accipiet in utero et pariet filium et uocabitis nomen eius Emmanuel quod interpraetatur nobiscum deus, [4] et iterum de co: spiritus sanctus ueniet in te et uirtus altissimi obumbrauit te ideoque et quot nascetur sanctum uocabitur filius dei, [5] passum sub Pontio Pilato, crucifixum , sicut scribtum est: -et inter iniquos deputabitur, [6] sepultum, tertia die resurrexisse , sicut scribtum est in profetis: sustinete me in diem resurrectionis meae [7] ascendisse in caelos, sedere ad dexterant dei patris omnipotentis, sicut scriptum est: ecce uidi caelos apertos et filium hominis sedentem ad dexteram dei, [8] inde uenturum et iudicaturum de uiuis et mortuis , sicut scribtum est: sicueniet quemadmodum ui distis illum euntem in caelum, [9] credentes in sanctam eclesiam, sanctum spiritium, baptismum salutare, sicut scribtum est: nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu sancto, non as || cendet in regna caelorum, [10] credentes remissionem peccatorum , sicut scribtum est: dico uobis, filioli, quia remittuntur uobis peccata propter nomem eius, [11] credentes in resurrectionem camis , sicut scribtum est: resurrectionem autem futuram etiam Moyses adnuntiauit dicente domino «ego sum deus Abraliam, deus Isac, deus Iacob»; non est deus [p. 50] mortuorum, sed uiuemtium; omnes enim illi uiuunt. [1]

Cuius symboli iter custodientes omnes hereses doctrinas instituta uel dogmata, quae sibi altercationem non ingenia, sed studia fecerunt, catholico ore damnamus, bapti | zantes, [2] sicut scribtum est, in nomine patris et fili et spiritus sancti [(A)] non dicit autem «in nominibus» tamquam in multis, sed in uno, quia unus deus trina potestate uenerabilis omnia et in omnibus Christus [3] est, sicut scribtum est: Abraliae dictae sunt repromissiones et semini eius; non dicit «et seminibus» tamquam in multis, sed quasi in uno «et seminituo» quod est Christus; [4] de qua re loquens profeta ait; [5] hic est deus noster nec reputabitur alius absque eo qui accepit legem et dedit eam Iacob puero suo et Istrahel dilecto suo; posthaec in terris uisus est et cum hominibus conuersatus est. || Et quamuis longum sit ire per singula et aspemabile sit Christianis sensibus talium miseriarum uel repetere doctrinas, tamen haec ideo apud uenerabilem coronam tuam dicimus, ut, si in ea quae damnamus incurrimus, ipsa libelli nostri professione damnemur. Quis enim potest catholicis auribus. Arrianae heresis nefas credere, qui diuidentes quod unum est et plures uolentes deos profetici sermonis lumen incestant, non legentes dicente Moyse: audi, Istrahel, dominus deus tuus deus unus est; [6] cui testimoniumin euangelio tulit dominus dicens: Moyses quae scribsit, de mescribsit. [7] Cuius tamen infelicitatis Fotinus adfinis non uult tenere quod lectum est: maledictus homo qui in homine spem suam ponit; [8] de quo ipse etiam deus noster loquens ad cum quem ex infirmitate sanauerat, quem se [p. 51] credi uellet ostendit dicens; [1] uade et dicito quanta tibi fecerit deus, et testimonium [2] hoc uerum est. Quis Patripassianos hereticos ferat dicente scribtura: qui credit in filio habet uitam, qui non credit in filio non habet uitam? [3] Quorum tanta infelicitas est, ut etiam daemoniaca confessione damnentur [(A)] dicente ad deum in euangelio daemone: quid nobis et tibi || est, Iesu fili dei uiui, quid uenisti ante tempus perdere nos? [4] Quis Ofitas uel insipiens incidat uolens deum habere serpentem, cum scribtum sit: [5] ego sum dominus deus tuus qui eduxi te de domo seruitutis; non erunt tibi dii alii praeter me; non facies tibi idolum nec ullam similitudinem ex his quae in caelo sursum neque quae in terra deorsum neque (quae) sub aquis neque quae sub terra. Quis uellit Nouationorum baptismata repetita, cum scribtum sit: una fides unum baptisma unus deus. [6] Qarum tamen sectarum infelicitatem teste deo Christo quia ex fabulis uulgi, non ex aliqua contentionis conlatione cogno | uimus, quia cum his | uel contendisse [7] peccare est, unum hoc scientes quod qui sibi sectarum nomen inponunt Christiani nomen amittunt: inter quae tamen omnia Manichaeos, iam non hereticos, sed idololatras et maleficos seruos Solis et Lunae, inuictiacos daemones cum omnibus auctoribus sectis moribus institutis libris doctoribus discipulisque damnamus, quia de his scribtum est: cum tali nec quidem cibum sumere. [8] Nobis enim Christus deus dei filius passus in camem secundum fidem symboli baptizatis et electis ad sacerdotium in nomine patris et fili et spiritus sancti tota fides, || totauita, tota ueneratio est.

In hac ergo ueritate fidei et in hac simplicitate uiuentibus nobis [p. 52] a Caesaraugustana synhodo Hydatius redit, nihil contra nos referens, quippe quos et ipse in eclesiis nostris secura etiam communicantes demiserat et quos nemo nec absentes quidem praesumpta accusatione damnauerat. Sed ut sciat corona uenerabilitatis tuae, unde excandescentiae eius dolor, unde debaccans toto orbe etiam in eclesias furor fuerit: reuersus e synhodo et in media eclesia [(A)] sedens reus a presbytero suo actis eclesiasticis petitur; datur etiam post | dies parnos in eclesiis nostris a quibusdam libellus et deteriora quam prius a praesbytero obiecta fuerant obponuntur, segregant se de clericis ipsius plurimi, profitentes non nisi purgato sacerdoti se communicaturos. Hinc nos conuenti damus ad Hyginum et Symposium episcopos quorum uitam ipse nouisti huiusmodi litteras: omnia subito fuisse turbata; prouideri oportere, qualiter eclesiarum pax conposita duraret. Rescribtum est, ut uerbis ipsis loquamur: quantum ad laicos || pertineret, si illis suspectus Hydatius esset, sufficeret apud nos sola de catholica professione testatio; de reliquo dandum pro eclesiarum pace concilium, nullum autem in Caesaraugustana synhodo fuisse damnatum. Quis non consacerdotibus crederet, praesertim cum in eadem synhodo uir religiosus qui haec scribebat Symposius adfuisset? Capimus tamen inter ista consilium, ut euntes ad Hemeretensium ciuitatem praesentes ipsi uideremus Hydatium, | pacis potius deo teste quam contentionis auctores. Si enim iniuria et non obsequium, fuit consulere potius praesentem tamquam fratrem uelle quam uelut reura euocare, rei sumus; sin uero uenientes et ingredientes in eclesiam turbis et populis concitatis non solum in praesbyterium non admissi, sed etiam adflicti uerberibus sumus, putamus caedentem potius iniuriam fecisse, non caesos. Nos tamen quibus cordi pax erat accipientes||profesionem laicorum; quam reprobare, quia esset catholica, non poteramus, ad omnes prope coepiscopos nostros, quid sacerdotalis reuerentia passa fuisset, scribsimus mittentes etiam gesta rerum et fidem. professionum nec hoc tacentes, quod multi ex his post professionem ad sacerdotium peterentur. Rescribitur ad nos dandum super ista concilium; credendum habitae professioni et sicut dedicationem sacerdotis in sacer | dote, sic electionem consistere [p. 53] petitionis (in) plebe. Hinc ille plus quam oportebat timens concinnat preces falso et rei gestae fabulam texens dissimulatis nominibus nostris rescribtum contra pseudoepiscopos et Manichaeos petit et necessario inpetrat, quia nemo non, qui pseudoepiscopos et Manichaeos audiret, odisset. Uiro etiam spectabili fratri tuo Ambrosio episcopo tota mentitur et, cum relato sibi rescribto sub specie sectae quam nostrum nemo non damnat in || omnes rueret Christianos, hereticum etiam Hyginum nobiscum uocans, sicut epistulae ipsius missae ad eclesias prolocuntur, agens scilicet, ne iudices haberet, si omnes diuersis obstrectationibus infamasset, eclesias nostras commendauimus deo, quarum communicatorias ad te epistulas detulimus totius cleri et plebis suscribtione transmissas, et ad te qui potuimus uenientes uoluimus quidem absentes supplicare, ut si haberet quod Hydatius obiceret sacerdo | tum audientiam postulantes nec refugientes tamen iudicium publicum, si ipse malluisset. De nullo autem metuit audiri qui optat probari; sed studio factum fuerit an malo uoto, deus iudicabit, ut quaestor, cum iustas praeces diceret, respondere tardaret. Nos tamen, non omittentes in causa fidei sanctorum iudicium malle quam saeculi, uenimus Romam, nulli graues, hoc solum desiderantes, ut te primum adiremus, ne tacitumitas [(A)] metus conscientiae || iudicaretur, sed magis libellum tradentes rei gestae ordinem et, quod omnibus maius est, fidem catholicam in qua uiuimus panderemus. Nam si et de scribturis quibusdam, quas Hydatius de armario suo proferens [(B)] in calumniosas fabulas misit, quaeritur de nobis sententia, id nobis cordi est et semper fuit, ut omnia in scribturis sub cuiuslibet apostoli profetae episcopi auctoritate prolatis, quae Christum deum dei filium profetant aut praedicant et consentiunt canoni euangeliis | uel profetis, non posse damnari; quae autem contra canonem et contra fidem catholicam sentiunt uel loquuntur, cum omnibus doctoribus discipulisque damnanda, quia scribtum est: omnis spiritus qui confitetur Christum de deo est, qui autem non confitetur de deo non [p. 54] est, [1] et alibi; nemo loquens in spiritu sancto dicit anathema Iesu et nemo nisi in spiritu sancto loquitur dominum Iesum. [2] Nec enim nos danmari debemus qui catholici sumus, si scribturas de deo loquen || tes secundum se hacretici falsauerunt; de quibus et ipse Hydatius, qui se minus purgans infamari per hacc mauult quos metuit audiri, in concilio Caesaraugustano sic ait: «dam: nanda damnentur, superflua non legantur». In quo corona tua perspicit moris illius esse, non nostri criminis, si quorum una sententia est fides dicatur esse diuersa. Propter quod uenerabilis sensus tuos petimus, ut, si fides professionis nostrae, secundum quod tu relictam tibi de apostolis tradis, in | deo constat, si eclesiarum nostrarum testimonia pacificis epistulis scribta non desunt, si de scribturis aliud nee sentire possumus nec debemus, si nemo nostrum reus factus, nemo auditus, nemo in concilio depositus, nemo etiam cum esset laicus, obiecti criminis probatione damnatus est, licet poxio sacerdotium nihil prosit et possit sacerdos deponi qui laicus meruit ante damnari, praestes audientiam, depraecamur, quia omnibus senior et primus || es; Hydatium facías conueniri ac si confidet aliquid probare de nobis, coronam aetemi sacerdotii non omittat, si zelum domini usque ad finem [3] fuerit persecutus. Uel si insitae tibi benignitatis adfectu nulli uis iniuriam quam ille nobis inposuit inrogare, des ad fratres tuos Hispanienses episcopos litteras depraecamur. Omnes enim petimus, ne cui iniuriam fecerimus, ut concilio constituto et Hydatio euocato quos reos factos inpraesen | tes legerint non audiant inauditos. Tamen nemo condemnet ita, ut omnia Hydatius quae epistulis missis intulit probet, et solam probandae accussationis necessitatem habeat; timorem reatus omittat, quoniam illum de nobis nullus accusat; nam et peccatum in nos facile ignoscimus, si probamur, quoniam nouimus et ex uobis discimus, quid deceat sacerdotes, tantum ut probata fide et uita nostra scrib || to quod contra Manichaeos datum est, dato testimonio sacerdotum qui interfuerint concilio, repugnemus, ne sub nomine noxiorum in diebus uestris, quod nefas scitis, aut eclesiae catholicis uiduentur sacerdotibus aut eclesiis sacerdotes.

[p. 55] 3

PRISCILLIANI

LIBER DE FIDE ET DE APOCRYPHIS

... damnet, quoniam nouitas ingenii contentionis est mater, eruditio scandali auctor, schimatis alimentum, heresis nutrimentum, delicti forma peccati. Omne enim quod aut a deo aut ab apostolis dictum uidetur aut factum uel ut fieret adprobatum, hoc est de quo scribtum est: est est, non non; [1] quod autem ex nouo ingeniis et calumniis repperitur, hinc testimonium diuinae uirtutis ostenditur dicentis: quod superabundant ex malo est. [2] Uideamus ergo, si apostoli Christi Iesu magistri nostrae conuersationis et uitae extra canonem nil legerunt. | Ait Iuda apostolus clamans ille didymus domini, ille qui deura Christum post passionis insignia cum putatur temptasse plus credidit, ille qui uincolorum pressa uestigia et diuinae crucis laudes et uidit et tetigit: prophetauit de his, inquid, septimus ab Adam Enoc dicens «ecce uenit dominus in sanctis milibus facere iudicium et arguere omnem et de omnibus duris quae locuti sunt contra eum peccatores». [3] Qais est hic Enoc [(A)] quera in testimonium profetiae apostolus Iudas adsumpsit? An qui [p. 56] profetasset de deo, alium non habebat nisi profetiam huius poneret, quam, si uera dicuntur, canonica ipse ordinatione||damnasset? Aut fortassis Enoc profeta esse non meruit quem Paulus in epistula ad Hebreos facta ante translationem testimonium habuisse [1] testatur aut quem in principio generis, cum adhuc mundi forma et natura rudis saeculi, peccatum decepti hominis retimens, futuram conuersionem ad deum post peccata non crederet, transferre inter sucs deus maluit quam perire? De quo si non ambigitur et apostolis creditur quod profeta est, qualiter consultatio potius quam tumultus, consilium quam temeritas, fides quam perfidia dicitur [(A)] , ubi, dum in ultio | nem simultatum sententia tenditur, praedicans drum propheta damnatur? Aut numquid de triuialibus rebus agimus aut tali et tesserae [(B)] inter manus nostras sunt aut scaenae ludibria tractamus, ut, dum homines huius saeculi sequimur, apostolorum dicta damnemus? Aut quae constituendae pacis est gratia, hominibus quae uoluerint credere et dicta apostolica non tenere? Sed fortassis aliquis in haec ingenia se iactet, ut, quamuis etiam unum testimonium ad confirmandam sanctorum fidem in deo ualeat, tamen dicat uni rei|| non esse credendum, sed in duobus et tribus testibus totius uerbi constare rationem. [2] Conuertat itaque sese quilibet qui huiusmodi est, et utrum uera dicamus diligens scripturarum scrutator inquirat. Quid est quod Tobi sanctus futurae uitae ad filium praecepta disponens, cum quid custodiret ediceret, ait: [3] nos fili prophetarum sumus; Noe profeta fuit et Abraham et Isac et Iacob et omnes patres nostri qui ab initio saeculi profetauerunt. Quando in canone profetae Noe liber lectus est? quis inter profetas dispositi ca | nonis Abrahae librum legit? quis quod aliquando Isac profetasset edocuit? quis profetiam Iacob quod in canone poneretur audiuit? Quos si Tobia legit et testimonium prophetiac in canone promeruit, [p. 57] qualiter, quod illi ad testimonium emeritae uirtutis datur, alteris ad occasionera iustae damnationis adscribitur? Inter quae ignoscant singuli quique, si damnari cum prophetis dei malumus, quam cum his qui incauta praesumunt ea quae sunt religiosa damnemus. Quis enim accusatore Noe diuini indicii disceptatione non timeat? De quo apostolus ait: ||Noe iustum iustitiae praeconem custodiuit cataclismum mundo super impios inducens. [1] Quis Ahrahae profetae sinum [2] ad quietis testimonium non requirat? quis reputari in Isac semen [3] nolit? quis Iacob [4] dictum a deo Faraonis deum non amet? aut quis non memorias sailctorum respuens intremescat, cum scribtum sit: amen dico uobis quod qui scandalizauerit minimum ex his qui crediderunt in nomine meo bonum est illi ligari molam asinariam et in profundum maris mitti. [5] Quod si de minimis dicitur, uolo scire, quid de his qui ad fidem primi sunt pronuntiatur. In quibus tamen omnibus libris non est metus, si qua ab infelicibus hereticis sunt inserta, delere et (quae) profetis uel euangeliis non inueniuntur consentire respuere. Nec enim illi ipsi deo sancti mendacium in ueris et sacrilega amplectuntur uel detestabilia pro sanctis, meliusque est zezania de frugibus tollere [6] quam spem boni fructus propter zizania perdidisse, quod propterea cum suis inter sancta zabulus inseruit, [7] ut, nisi sub cauto messore, cum zezaniis frux pe||riret et bona faceret occidere cum pessimis, una sententia adstringens eum qui pessima cum bonis iungit quam qui bona cum malis perdit. Denique in euangelio cata Lucanum dicente euangelista testatur deus dicens: inquiretur sanguis omnium profetarum qui effusus esta constitutione mundi, a sanguine Abel usque ad sanguinem Zacchariae qui occisus est inter altare et aedem; [8] et Helias in regnoruma it: altaria tua suffoderunt, profetas tuos occiderunt et ego relictus sum [p. 58] solus et quaerunt animam meain. [1] Quis est iste Abel profeta, ex | quo sanguinis profetarum sumpsit exordium, cuius principium in Zacchariam finit? Qui sunt illi medii qui uidentur occisi? Si enim omne quod dicitur in libiis canonis quaeritur et plus logisse peccare est, nullum ab his qui in canone constituti sunt profetam legimus occisum, ac si extra auctoritatem canonis nihil uel adsumendum est uel tenendum, non possumus tantum fabulis credere et non historiam scripti factorum probatione retinere. Fortasse enim aliquis exsiliat et dicat Eseiam fuisse dissectum [(A)] ; si quis ille est inter huiusmodi qui ista||damnauerit, os suum claudat aut certe historiam factae rei proferens picturis se dicat credere uel poctis, quoniam iam facilius admittunt quod philosoforum studia mentiuntur, certe ut huiusmodi rei testimonium et occisorum profetarum a constitutione mundi sanguis requiratur. Quae si euangelista legens recte ad testimonium protulit dicens: scrutate scribturas, [2] etiam me ut ea legerem quae legerat traxit. Non possum autem dicere quod loqui cogor, ut mihi apostolum. sequi non eruditio fidei fuerit, sed muscipula decepti. | Nam et rursus in euangelio cata Mattheum tenetur scribtum:surgens autem Ioseph accepit puerum et matrem eius noctu et abiit in Aegyptum et erat ibi usque ad consummationem Herodis, ut adinpleretur quod dictum est a domino per profetam dicentem: «ex Aegypto uocaui f ilium meum». [3] Quis est iste profeta, [4] quem in canonem non legimus, cuius profetiae fidem uelut fideiiussor [p. 59] promissi muneris dominus inpleuit? Certe non modica indulti operis magnitudo est passurum deum credere et testimoniis prophetiae tamquam ||(uiam) diuini itincris praeparare, de qua deuertere deus nollet, ut locutum se in eo qui profetauerat conprobaret; certe damnari liber non potest cuius testimonium canonicae elocutionis fidem conplet, nee postest tamquam inter aepularum mortalium uoluntates aliud eligi et aliud repudiari, nec de sofisticis quaestio est, ubi quod quis adsumpserit sequitur et, dum dialecticum ingeniorum opus uolunt, sectas de persuasione fecerunt. Scribtura dei res solida, res uera est nec ab homine electa, sed homini de deo tradita, cuius si dilibatio sancta est et massa [1] sancta est. | Inde denique heresis, dum singuli quique ingenio suo potius quam deo seruiunt et non sequi symbolum, sed de symbolo disputare disponunt, cum, si fidem nossent, extra symbolum nil tenerent. Symbolum enim signatura rei uerae est et designare symbolum est disputare de symbolo malle quam credere; symbolum opus domini est in nomine patris et fili et spiritus sancti, fìdes unius dei, ex quo Christus deus dei filius saluator natus in carne passus resurrexit propter hominis amorem; qui apostolis suis symbolum tradens, quod fuit est et futurum erat, in se et in symbolo suo || monstrans nomen patris filium itemque fili patrem, ne Binionitarum error ualeret edocuit; nam qui requirentibus apostolis omme id quod nominabatur [2] se esse monstrauit, unum se credi uoluit non diuisum, dicente profeta: [3] hic est deus noster nec reputa bitur alius absque eum qui ostendit uiam disciplinae et dedit eam Iacob puero suo et Istrahel dilecto suo; posthaec in terris uisus est et cum hominibus conuersatus est, dominus [4] deus nomen eius. Sed ne amore fidei ducti ad alia nos quam proposueramus conuertisse dicamur, licet ex abun | danti contra diuersas hereses uincendi locus pateat, tamen de hoc specialiter susceptum opus uolumus, ut infidele mendacium testimoniorum nube [5] uincamus. Nunc uero ad illa redeundum est, ut si probabiles in eo in quo reprachendimur [p. 60] inuenimur, recte etiam de reliquis disputasse uideamur. Sic namque et paulus dixisse deum ait: beatius est dare magis quam accipere, [1] et hoc locutum deum in canone non legimus. Et Daniel deum locutum fuisse testatur dicens: quoniam exiet iniquitas de Babylone ex presbyteris qui uidebantur || regere plebem. [2] Et cum ista facta dicta uel scribta et in euangelistae uerbis et apostoli eloquio et diuinis sermonibus crederemus, ecce nunc tempus adlatum est, ubi, dum disceptatio superfluarum rerum quaeritur, stupor fidelibus inseratur. Non enim possumus dicere deum non dixisse quod eum dixisse apostolus dixit aut non prophetatum fuisse quod scribtura profetam dixisse testatur. Et cum haec recte ad fidem credimus [(A)] , scribta haec in canonem non uidemus et ideo, si extra canonem tota damnanda sunt | aut qualiter uel damnatorum testimonium recipitur, uel in his quae scribta sunt scribentis auctoritas non tenetur. Sic denique et Ezechiel profeta ait: haec dicit dominus ad Gog «tu es de quo locutus sum in diebus antiquis per manus seruorum meorum profetarum». [3] Credo quod dixit nec tam perfidus mihi sum, ut aut profetam finxisse quod dixerit deus aut deum mentitum fuisse confirmem; qui sit tamen ille profeta, per quem hoc deus locutus sit, in canone non in||uenimus auctorem. Sic et in libris Paralipomenon Natham profetam, Achiam Selonitam, uisiones Laedam, uerba Zeu fili Anani ad fidem ueri et eorum quae gesserunt auctoritatem inuenimus edicta, dicente scriptura: et reliqui sermones Iosafat primi et nouissimi ecce scribti sunt in sermonibus Zeu fili Anani qui perscribsit in libro reges Istrahel, [4] et haec scripta in libris canonis non legimus, sed recepta a canone conprobamus, sicut et ibi ait: et reliqui sermones Solomonis primi et nouissimi ecce scribti sunt in uerbis Nathae profetae et in uerbis Achiae Selonitae [p. 61] et in uisionibus Laedam, quae uidebat de Heiorobeam filio Nabat, [1] et item ibi: et reliqui sermones Roboam primi et nouissimi nonne scripti sunt in uerbis Sameae profetae et Edom uidentis et omnes actus eius? [2] et item ibi:et reliqui sermones Abdiae et actus eius et uerba eius scribta sunt in libro Edom profetae; [3] et item ibi: et reliqui sermones Amessiae primi et nouissimi nonne ecce scripti sunt in libro dierum regum Iudae et Istrahel? [4] item ibi: nonne haec scripta sunt in libro dierum regum Iuda? [5] item ibi: et reliqui sermones || Manasse et oratio eius quam orauit ad dominum in nomine dei Istrahel ecce scribta sunt in sermonibus orationis eius et in sermonibus uidentium. [6] Quis ergo huiusmodi fluctuus patienter accipiat? Hinc una ex parte indocta urget insania, furor exigit inperitus nihil dicens aliut nisi sint catholica necne quae dicis; damna quae ego nescio, damna quod ego non lego, damna quod studio pigriscentis otii non requiro. Hinc ex parte altera diuinum urget eloquium: scrutate, inquid, scripturas, [7] illud peculiariter monens, ut quorum sanguis ad testimonium uin | dictae quaeritur eorum eloquia non negentur. Inter quae positi necessario confidentiam iam uolumus esse quod dicebamus antea esse cautelam. Habeo testimonium dei, habeo apostolorum, habeo profetarum: si quaero quod Christiani hominis est, si quod eclesiasticae dispositionis, si quod dei Christi est, in his inuenio qui deum praedicant, in his inuenio qui profetant. Non est timor, fides est [(A)] , quod diligimus meliora et deteriora respuimus, umun inter ista seruantes, ut, quoniam in huiusmodi libris, quos extra canonicorum librorum numerum ad legendi laborem diligen||tia retentabat adque comprobanda ea quae scripta in canone legimus adsumpti sunt, hereticorum in [p. 62] pleraque sensus inuadens pugnam catholicis parans falsare maluit quam tenere, illam apostolicam feramur iure sententiam: omnem spiritum qui negat Iesum de deo non esse et omnem spiritum qui confitetur Christum Iesum de deo esse, [1] sicut scribtum est: nemo enim dicit in spiritu sancto anathema Iesu et nemo nisi in spiritu sancto loquitur dominum Iesum. [2] Denique in antiquis librorum monumentis cum testamentum scribturarum. diabolus inuideret, Hierusalem capta | polluto altario domini distrui templum satis non fuit; nam quia facile erat, ut quae manuiacta erant in manufactis homo redderet, arca incensa est testamenti, sciente diabolo quod facile natura hominum obligata saeculo fidem perderet, si ad praedicationem diuini nominis scribturarum testimonia non haberet. Sed argutior diuini mysterii natura quam diabuli, quae, ut quid deus in homine posset ostenderet, reseruari Hesdram [(A)] uoluit qui illa quae fuerant incensa rescribsit. Quae si uere incensa et uere credimus fuisse rescribta, [3] quamuis incensum tes || tamentum legatur in canone, rescriptum ab Hesdra in canone non legitur, tamen, quia post incensum testamentum reddi non potuit nisi fuisset scribtum, recte illi libro fidem damus, qui Hesdra auctore prolatus, etsi in canone non ponitur, ad elogium redditi diuini testamenti digna rerum ueneratione retinetur; in quo tamen legimus scriptum spiritum sanctum ab initio saeculi et hominum et rerum gesta retinentem cor electi hominis intrasse et, quod uix ad humanam memoriam scribti forma retineret, ordine numero ratione repetita, cum per | diem loquens et nocte non tacens [4] scriberet, omnia quae gesta uidentur esse uel legimus scribta ad humanam memoriam condidisse. In quo libet exclamare [(B)] : est! liceat! qualiter, rogo, pauca ex [p. 63] his legentes culpabiles sumus, cum magis ob hoc rei sumus, quod omnia quae de deo sunt profetata non legimus? Non dubito autem quemquam ex his qui calumnias potius quam fidem diligunt esse dicturum: ultra nihil quaeras! sufficit te legere quod in canone scribtum est. Cuius quidem uerbis facile ingenio humanae naturae quae otium potius quam laborem requirit adsurgerem, nisi me Lucae || euangelistae testimonium perurgeret dicentis in actibus apostolorum: ad discipuli pariter conferebant inter se scribturas, si ita esset, [1] quemadmodum locutus fuerat ad eos Paulus, et ea quorum cognitionem uolo testimonium prophetiae in canone accepisse cognosco. Quamuis enim crimen sit apostolicis non credidisse sermonibus, nos est tamen damnabilis culpae firmamentum fidei scriptorum probatione construere et nihil in quo nos infirmes redargutio diaboli faciat reseruare. Potuit enim sermo diuinus, quoniam ipsius erat omne quod dixerat, | tamquam ab se loquens non scribtum ab alio dicere, sed ex se ipse proferre, dicens autem scribtum esse, necessario proponens nobis legendi sollicitudinem, et suam de quo profetatum fuerat gloriam et illius qui profetauerat debitam posteritati gratiam non omisit. Ego certe inter utrosque utrisque debitor sum, [2] ut et illum qui ad memoriam diuinam profetauerit legam et deo credam. Quis enim non delectetur Christum ante saecula non a paucis, sed ab omnibus profetatum? aut quis diuinae magnitudinis et tara incredibilis miraculi deum nasci habere et uirginalem matrem in||ministerium diuini uerbi ad concipiendum uel parturiendum habitaculum corporis patuisse tam sterilis aestimator est, ut putet non in omnem terrant adque in omnem hominem diuini sensus secreta clamasse, cum scribtum sit: omnis lingua confiteatur quoniam dominus Iesus in gloriam dei patris? [3]

Et ideo, quilibet ille sit qui haec neget, ego certe scio quod eius pharisaei recipiet mercedem qui adueniente domino, cum omnis turba cura apostolis iuncta clamaret: «osanna, osanna in caelis, benedictus qui uenit in nomine domini», corripi oportere eos dixit [4] [p. 64] qui tara indibitater praesentis dei | glorias non tacebant. Sed uideat qui huiusmodi est dixisse dominum: etiamsi isti tacuerint, lapides clamabunt, [1] et intellegat quoniam, si duritia petrarum naturaliter praemortua ad dandum testimonium deo in usum humani sermonis animatur, quomodo sanctorum lingua praecluditur quae ad confitendrun et suapte natura et diuina gratia perurgetur? Si enim gentiles animae idolorum formis et caerimoniis inpeditae auium praepetes transitus et dedita uentis itinera pinnarum uelut ad praescientiam futuri prouentus loquuntur et extarum uenas animatione ter || reni spiritus palpitantes, dum fidem daemonibus dant, moritura post momentum animalium uiscera futura praenuntiare confirmant et de uita mortuos rogat dicentes lapidi «surge» et ligno «uigila», [2] sicque sacrilegium ab his studium dicitur, inperitia sapienta nuncupatur nescientibus his non deo se sacrificare sed daemoni: [3] in quo si talibus apud se gloria est, quomodo nos diuinas sanctorum respuimus profetationcs et, dum oboedimus uoluntatibus nostris, his qui deum profetauerint inuidemus relinquentes apostolica praccepta dicentia: spiritus nolite extinguere, | profetias nolite repudiare? [4] Et ideo, quia ubi libertas ibi Christus, [5] libet me unum clamare pro totis, quia et ego spiritum domini habeo: [6] cesset inuidia diabolii [(A)] ab omnibus adnuntiatus est dominus, ab omnibus profetatus est Christus, (ab) Adam Sed Noe Abraham Isac Iacob [7] et a ceteris qui ab initio saeculi profetauerunt, et intrepidus dico quod inuidet diabolus: uenturum in came deum omnis homo sciuit, non dicam hii quos in dispositione gerierationis suae in euangelio deus posuit et diuinae naturae fidem et numerum canoni praestaturos. Quod sicut scientibus et negantibus maior poena est, || sic et perfecta gloria est non solum corde credere, [8] sedet ore confessionis gloriam non [p. 65] negare, dicente Dauid: credidi, [1] propter quod locutus sum. In quo et apostolus Petrus sciens conscientiam in libris canonicis numeri rationem. et relaxans legendi ea quae de Christo scripta sunt libertatem, cum ad Colosenses epistulam daret, dixit: cum lecta fuerit apud uos epistula haec, facite, ut et in Laodicensium eclesia legatur, et eam quae Laodicensium est uos legatis. [2] Aut numquid damnabilis apud uos apostolus fuit, qui epistulam quae in canone non erat discipulos suos legere | permisit aut uobis maior cura pro Christo et sicque uoluntates uestras agitis, ut iniustum iudicium etiam in ea quae ante uos sunt decreta tendatis? Omnibus enim nobis qui deum Christura credimus plenitudo fidei [3] dies domini est et lex uitae apostolici forma praecepti est, quoniam, sifides exauditu, auditus autem per fidem constat, [4] qualiter nobis futurorum spes ponitur, si quae ante docentur scribta uel dicta de Christo et in memoriam reseruata nec umquam ab apostolis repudiata sed lecta, non solum respuantur a nobis, sed tamquam sacrilega damnentur, cum in euangelio scribtum sit: || quicumque fecerit in nomine meo uirtutem, non potest de me male loqui? [5] In quo illud tamen non recuso nec respuo inperitis haec non committenda auribus, ne, quia ab hereticis pleraque falsata sunt, dum praetitulato nomine prophetarum in uerbis sanctorum diuinum opus quaerunt, haereticae falsitatis inruant foueam, dum apostolici sermonis non ad plenum retinent disciplinam. Sed nec propter nequitias pessimorum prophetia dam | nanda sanctorum est; nam in omnibus heresibus cunctarum scribturarum interpretatione peruersa infelicium sectarum instituta de persuasione fecerunt omnesque se Christum deum credere et Christianos esse confirmant. Nec ideo diuina scribtura damnanda est aut repudianda fides Christi est aut nomen refugiendum est Christianum, si, dum adserere sacrilegia sua uolant, catholici nominis audent usurpare consortium. Si enim omnia quae legunt dam || nare uolumus, certe quae etiam [p. 66] in canone sunt relata damnamus, unde melius est interpraetationem funestam et institutionem sacrilegam quam scribturam damnare diuinam, quoniam scribtum est: uobis datum est scire mysterium regni dei, ceteris autem in parabolis loquar, ut uidentes non uideant et audientes non audiant. [1] Mihi certe seruo domini consideranti haec unus hic sensus est quoniam qui non amat Christura anathema maranata. [2]

[p. 67] 4

PRISCILLIANI

TRACTATUS PASCHAE

Etsi ipsa natura nos docet inter inexploratas humanae uitae conuersationes et indignas deo saeculi mensurabiles pugnas nihil utilius esse homini quam per omnes dies ea quae saeculi sunt amica respuere et diuinae institutionis praccepta seruare, dicente apostolo omnis amicitia mundi inimica est dei, [1] et iterum profeta dicente: non tardes conuerti ad dominum et ne differas de die in die, [2] tamen mortalium sensuus rerum saecularium familiaritate captiui [(A)] intra humanae inbecilli | tatis clauduntur errorem [(B)] et semper diuina miseratio inter tot inconsulta naufragio uelut fine periclitantibus statio et optabilis portus occurrit. Unicum diuinae sententiae modum profeticis uocibus adpraehendes gloriosum pascharum diem deus posuit; ut, quamuis per omnes dies seruire sibi homines suos deus uellet, tamen, quia omnis mundus in maligno positus est [3] et dum nullus infinitis est finis fixo in lubricis gressu modum non constituimus incertis, in commemorationem inpensae pro nobis pas || sionis exhortans ue anniuersaria uice ad obaudiendum nos fidei [4] cogeret, quos omne quod uiuimus sibi soli debere meminisset, dicente apostolo: siue mors siue uita siue praesentia [p. 68] siue futura, omnia uestra sunt, uos autem Christi, Christus autem dei. [1]

Et ideo, dilectissimi in deo, quia in hoc positi sumus, ut sensuus uestros intra angustias humanae inbellicitatis obsessos tamquam in nouam lucem religiosa docendi exhortatione laxemus (A), neccessario inchoantibus in praeparationem susci | piendae paschae diebus quadragensimarum, sicut scribtum est, tamquam boni procuratores multiformis gratiae dei [2] aliut ne fiat secundum imperium [3] praecipimus, aliud secundum ueniam depraecamur, quoniam in hoc tempore et qui iam se a malis abstinet adsuccens bonis debet uelle meliora et qui adhuc indisciplinato mundi errore constringitur reuocari ab alienis uel solemnium dierum obseruatione suadetur, ut adueniente pascha domini et qui fidelis est custodisse se acceptam semel mandatorum fi || dem gaudeat et paenitens salutem repetat et catecuminus futurae remissionis confidentiam non amittat, [4] ut adinpleatur quod scribtum est; ecce dies domini et salutare eius! aperite portas, ut intret populum custodiens iustitiam et veritatem, quia amplectentes intellectum perceperunt pacem sperantes in domino. [5] Propter [6] quod, dilectissime, caelestis uocationis participes castificate [7] animas uestras deo et, sicut scribtum est, abstinentes [8] a corporalibus desideriis quae militant aduersus uos in mem | bris uestris ieiunantes deo non in turpibus lucris [9] neque in incerto [10] auaritiae aut in rixis et contentionibus ieiunetis, quoniam, etsi abstinentiam diliciarum et occallationem corporis diuinum in his diebus opus quaerit, tale tamen ieiunium non requirit, [11] [p. 69] sed sicud scribtum est, castificati [1] corpore et spiritu caritatem in dilectione simplicem ex corde uero et diuites [2] uosin operibus bonis diuinis gloriis exhibete et, sicut profeta ait, soluite omnem conligationem iniustitiae et respuite oblegatio||nes inpotentium commerciorum, eripite iniuriam accipientem, iudicate pupillum, iustificate uiduam, demittite confractos in remissionem et omnem conscribtionem iniquam disrumpite, frangite panem uestrum esurientibus, aegenos et non habentes tectum inducite in domos uestras, si uideritis nudos operite et laborantes ne dispexeritis; [3] sic enim scribtum est: si dederis esurienti panem tuum ex animo et humiliatam satiaueris animam, orietur in tenebris | lumen tuum et erit deus tuus tecum et satiaberis omnibus bonis in omnia quae desiderat anima tua. [4] Considerate enim, quid sit pascha domini, dicente apostolo: pascha nostrum immolatus est Christus, [5] ostendens rerum, praesentium tolerantiam ad praemium beatae inmortalitatis proficientem, in quo uirginis partus et in adsumptionem corporis omnipotens deus pudorem humani exordii non recusans [(A)] , dum multimoda ueritatis in se sustinens argumenta humanae natiuitatis uitia castigat, conceptione partu uagitibus||cunis omnes naturae nostrae contumelias transcurrerit, ut, ueniens in carnem constitutionem decreti anterioris euerteret (et) in patibulum gloriosae crucis maledicta terrenae dominationis adfigens inmortalis ipse neque morte uincendus pro morientum aeternitate moreretur [(B)] . Cum quo (si) alteri consepulti in mortem in [p. 70] baptismum sumus, [1] alteri ut commoriamur et consepeliamur optamus, sie in diem paschac uenire debemus, ut, quia | contumelia illius honor noster est [(A)] , quadragenta dierum erimuni domini in euuangelio ieiunantis imitati ambulantes in carne non secundum carmem uiuamus, [2] ut, si uicti ad modicum sumus, tamen in conpaginationem corporis Christi diuina praeceptorum luce reparemur, quoniam tamquam misericordiam consecutus [3] ego consiliator, ego testis sum quod liberi a peccatis esse non possumus, nisi remissione baptismatis et diuinae crucis redemptione saluemur. Hii sunt enim||dies quos Moyses quadragesimo numero ieiunans ad accipiendam legem diuini sermonis meruit eloquium, cum adnuntiatum pascha domini mare timuit et potentissimuni in terris aelementum cui ipsa pro tempestate natura est diuisis aquis puluereum populo iter praestitit et contra solitos usuus saeculo datura miraculum herbarum pastuus sterilis herena produxit. Hii sunt dies quos Iesus Naue similiter in ieiuniis agens terrani promissionis ingressus cum induto fidei armis [4] dei po | pulo stante in medio aquarum [5] arca domini plenus in omnes crepidines Iordanis siccum populum iter praebuit et in priora decurrens uel in posteriora sua reluens ne diuinae iussioni natura contrairet expauit. Hii sunt dies quos adueniens in camem deus post locuplitatum baptismatis fontem constitutus in eremo ieiunans diebus et noctibus uicit et temptatus a zabulo est nunc neccessitate ieiunii, nunc ambitione mortalium, nunc timore, in quo et (si) temptari non potuit deus, tamen saluationis nos||trae praeparans passionem et adinplens in se pascharum decreta, non soluens, in eo quod temptari uoluit quae in diebus hiis repudiari a nobis oporteret ostendit, et quod illum temptanti diabolo respondisse ad fidem legimus nos ad distructionem diabolicae temptationis utamur.

[p. 71] 5

PRISCILLIANI

TRACTATUS GENESIS

Profetici forma praecepti diuinis ad praedicandum gloriis corporata etsi hospitio terreni tenetur habitaculi, tamen spiritus dei luce conpleta ita prophetiae opera disponit, ut praesentia deo tribuens credendi fidem hominibus insinuet et per ea quae uidentur spiritualium intellectuum [1] in nobis gesta demonstret. Omnia enim [2] quae uel facta uel scribta sunt, ad correctionem labentium hominum et ad credentium fidem dicta monstrantur, ut diuina lege proposita et uni deo in||nobis potestate seruata rebus praetereuntibus finis, peccantibus poena et mortalibus promittantur aeterna, sicut scribtum est: caeli ipsi perient, tu autem permanebis et omnis tamquam uestimentum ueterescit et tamquam amictum plicabis illos, tu autem ipse es et anni tui non deficient. [3] Denique Moyses sanctus diuinis edoctus uerbis et in opus euuangelicae dispositionis electus, qui initio nascendi tale uenientis in carne meruit exordium, ut qui uitae eius insi | dias tenderent ab his educationis blandimenta sentiret et postea percusso Aegypto [4] et dei populo liberato signorum, prior faceret exordium et consortio cum deo iuncto diuinorum praeceptorum incrementis nutritus principium daret canoni, cuius in se [p. 72] plenitudinem ad testimonium protulerat, scribti uerbis scilicet edocens et opus uerbi factorum operibus ostendens, sic denique et de eo scribtum est: et locutus est dominus ad Moysen facies ad faciem tamquam quiloquitur||ad amicum suum. [1] Uidens ergo futura haereticorum dogmata et diuersa ingenia disputantum, quod alii amant non factum sed perpetuum fuisse mundum et ideo cuius non sit initium futurum semper aeternum, alii sibimet ipsi in uoluptatibus blandientes, dum omne quod peccant non sibi sed malitiae diaboli uolunt inputare uel sacculi, cum scribtum sit: Efrem ipse sibi posuit scandalum amans Channaneos [2] et alibi apostolo dicente: unde bella, unde rixae | in uobis? nonne de uoluntatibus uestris?, [3] sic mundi per haec accusantes naturam, propter quod hoc malum iudicant, nihil in his quae apparent deum fecisse confirmant et corporibus concupiscentiis delectantes facturam corporis sui adsignantes diabolo putant se nescire quae faciunt et quae in corporibus suis peccant diuinae dispositionis sollicitudine non teneri, cum scribtum sit: corpus quod corrumpitur adgrauat animam et deprimit terrena inhabitatio sensum multa||cogitantem, [4] alii Solem et Lunam luminaria ad ministerium hominum constituta aestimantes deos principatibus mundi aelementorum tribuunt potestatem, cum scribtum sit: quid lucidius sole? et hic deficiet, [5] et alibi: qui aduocat [6] aquam maris et spargit eam super faciem totius terrae, dominus deus omnipotens nomen est ei, | sed hii omnes, dilectissimi fratres, [7] ignorantiae tenebris inuoluti dubios euertunt et consentientes ad perditionis suae pericla deducunt. | Hii sunt enim, sicut scribtum est, [8] nubes sine aqua quae a uentis circumferentur, arbores autumni sine fructibus mortuae et exstirpatae et fluctus faeroces maris spumantes suas turpitudines, sidera fallacia quibus tempestas et caligo tenebrarum reseruata [p. 73] sunt; quorum iudicium [1] olim uix sufficit et perditio eis non indormiet. Nescientes enim omne hoc quod uidetur proposito per deum fine periturum et ideo inluminatas fuisse tenebras et facturae inuen||tam esse naturam, ut diuisa temporum numeris et dierum habitaculum praestarent homini laboranti in opus Christi nec constitutum diuinae uoluntatis excederet, qui ad praebendum nostri ministerium diuina instituta seruare uoluisset; sic enim scribtum est de hiis: pater uester diabolus ab initio mendax fuit, [2] et necesse est, cuius initium mendacii natura dedit, uiam ueritatis tenere non possit. Propter quod uos hortor et moneo, ut [3] qui baptizati in Christo | Christum induistis reiectis [4] saeculi tenebris tamquam in die honeste ambuletis et, sicut apostolus ait, nemo [5] uos depraedetur secundum philosophiam mundi huius et non secundum Christum; sapientia [6] enim mundi stultitia est apud deum et quae uidentur [7] mortalia sunt; nam quae non uidentur actema. Animaduertentes enim sensum lectae lectionis dicentis: in principio fecit deus caelum et terram, [8] scitote omnia deum fecisse quae facta sunt et conpactis in||ter se aelementis solidatam caeli extendisse naturam sicque usu aeris uentorum potestatibus dato quadripertita temporum uice anni cursus et stellarum constitutas dispositiones. Cum enim uerbum diuinae uirtutis apparuit dicens: fiat lux, [9] uniuersa quae erant intenebrata patuerunt et nocte uesperis ab splendore lucis diuisa, singulis quibusque rebus in locum dispositi ordinis segregatis, terra solidata est, ut alterutro aelementorum ministerio praecurrente par | tita temporum uice usum dispositi operis spiritu uitae animata proferret, non quod terra uel caelum aut datis ex cognatis aelementis terrigenis principatibus spiritus propriae potestatis aliquid acceperit, sed ut rerum materia praeparata sermo diuinus facturae opus intrans sapientium praeceptorum instituta conpleret, tenens [p. 74] forum saeculi in habitaculum hominum constitutum. Denique his omnibus quae conuersatio mundi possidet secundum genus suum [1] factis ho||minem [2] ad imaginem et similitudinem suam deus fecit acceptoque limo terreni habitaculi nostrum corpus animauit, ut domino rerum omnium homine praeposito in eo sabbatum id est requiem suam poneret, ubi imaginem suam et similitudinem corporasset, ac post traduce natura hospitium corporale homo ex homine praesumens caro nasceretur ex carne, in quo constitutis nobis et diuinorum mandatorum iussa sectantibus mundi opus et terrenac materiae | naturam castificata caro uinceret, (et) homo ministerio saeculi usus non concupiscentiae uoluntate deceptus haberet in se testimonium imaginis et similitudinis dei et clarificatus in corpore templum fieret domini, [3] ut sabbatizato in omnibus mundo requiem, quam in se deo promiserat, praesentaret.

Denique ipse deus noster per omnem scribturam in se cuncta disponens dici se omne quod dicitur [4] uoluit, ut solus [5] potens saluare perdere in unoquoque opere nuncupati uerbi pec||cantibus poenam et laborantibus in se gloriam non negaret, sicut scribtum est: ecce pono in Sion lapidem summum angularem electum et qui crediderit in eo non erubescet; uobis autem hic honor credentibus; non credentibus uero lapidem quem reprobauerunt aedificantes hic factus est in capud anguli et lapis offensionis et petra scandali, qui offendunt uerbo nec credunt, [6] ut intellegatis, qualiter unius rei nomen alteris in incrementum fidei esset, | alteris in offensionem poena peccati. Ipse namque se intrantibus ianuam, [7] ipse in praeceptis dei ambulantibus uiam, [8] ipse sitientibus iustitiae fontem, [9] ipse esurientibus panem, [10] ipse se uineam credentibus posuit in salutem, sicut scribtum est in euuangelio: ego uitis, uos autem sarmenta, [11] ut, qui omnia [12] nomnibus agnosceret, Christum nulli nomini uel potestati [p. 75] parte concessa unum deum crederet, quem unum in omnibus inueniret, sicut scribtum est:||ut in nomine Iesu omne genu curuetur caelestium et terrestrium et inferorum et omnis lingua confiteatur quoniam dominus Iesus Christus in gloriam dei patris, [1] sicut et ipse per profetam ait: [2] ego sum deus et ante me non fuit alius et post me non erit similis mihi; ego deus et non est praeter me qui saluos faciat; item ibi: ego primus [3] et ego posthaec et praeter me non est deus, quis sicut ego? item per Hieremiam: hic est deus noster et non reputabitur alius | absque eum qui inuenit omnem uiam sapientiae et dedit eam Iacob puero suo et Istrahel dilecto suo, posthaec in terris uisus est et cum hominibus conuersatus est. [4]

Et ideo et uos, dilectissimi mihi, [5] castificate animas uestras ad obaudiendum fidei et exuentes [6] a uobis ueterem hominem cura omnibus actibus at concupiscentiis suis induite in uobis nouum hominem et per intellectum spiritalium uirtutum in opus lectae lectionis intrantes parate in uo||bis caelum et terram domini, sicut scribtum est: caeluum caeli domino, [7] et alibi domino dicente: estote mihi terra uoluntaria, [8] ut ingorantiae uespero dissoluto exclametur in uobis: fiat lux, [9] sicut scribtum est: inluminare, [10] inluminare Hierusalem , ac tenebra corruptibilis corporis castigata et diuini spiritus in uobis luce composita appellemini dies domini. Qui enim haec in operibus agit Christi, primum in agnitionem sui diem conplens secundo in gradu positus recte omnium man | datorum discit firmamentum, ut illud quod in se fuerit sterile uerbo domini fecundatum pluuia diuinae [p. 76] praedicationis excepta in omnem gratiam catholicae professionis erudit sicque arans in spe fidei suae fructus colligens, [1] in gloriam perfectae septimanae et opus crescens, reformans in se eclesiam domini per fidem Christi, sicut scribtum est: sapientia aedificauit sibi domum et fundauit illam columnis septem; [2] in quam domum et uos tamquam lapi||des uiui aedificamini in domos spiritales, offerentes hostias inmaculatas acceptabiles deo, [3] tamquam renati [4] non ex semine corruptibili sed incorruptibili, nerbo dei uiui et permanentes in aeternum, ut facti sabbatum domini et ab omnibus mundi actibus feriati nihil debeatis saeculo, sed requiescatis in Christo.

[p. 77] 6

PRISCILLIANI

TRACTATUS EXODI

Sufficiebat quidem credentibus dei sermo, qui apostolico testimonio cum ipsa in nos ueritatis uirtute transfusus absolutionem dicti in parabolis sermonis edocuit dicente Paulo [(A)] : pasca nostrum inmolatus est Christus; [1] sed quia non statim significatio uisibilium et efficientiam rerum et temporum demonstrationem et dispositae in nos naturae intellegentiam [(B)] conpraehendit, licet conparatio terrenorum ad deum nulla sit [(C)] , tamen, quia omnis scribtura||interpraetationem indiget [2] et humanae intellegentiae infirmitas cogit rerum species terrenarum tamquam superiorum indices quaerere, ut uisibilium consuetudine familiariter admonente [(D)] ad insolitos sensus religiosus (sensus) intellegentiae construatur, necessarium est nobis propter uos humilitatem sermonis nostri in ea quae [p. 78] inenarrabilia uidentur extendere [(A)] , ut, cum uisibile quid in     lege dei ponitur, non id deus quod ponitur habeatur, sed, quia ser | mo omnis ex sensu est, secundum habitum neccessari sermonis, dum natura petitae rei agnoscitur, hoc quod in nobis deus quaerit sensus sibi intellegens eloquatur. Hoc enim primum intellegere uos oportet, qued omnis scribtura in omne quod dicitur aut loquitur triformi intellectus opera diuisa aut mundi in nobis opus destruens terrenae carnis in concupiscentiis castigat habitaculum dicente profeta: castitas custodiet et iustifica||bit cor, [1] aut diuinum animae genus repetens ea quae in nobis dierum mensuum temporum uoluntatum et dolicis terrenae natiuitatis uitiis districta uidentur informat dicente apostolo: si spiritu uiuimus, spiritu ambulemus, [2] aut certe deum in homine cottidianum sui testem passum pro nobis et nostri iudicem monstrat, ut, quia nos diuinae consortes [3] esse uoluit naturae, ita nos corpore anima et spiritu triformi praeceptorum obseruatione distringat, ut | per legis umbram [4] reformati in spiritu et desecandae carnis [(B)] operibus inbuti sollemnia paschae caelestis intremus et excitati ex morte [(C)] , Christo pro nobis ex inmortalitate moriente, intellegamus quod factus pro nobis omnia, [5] dum in oblationes suas dies menses formas pecorum, animalium naturas, differentias arborum, fructus terrenorum seminum poscit, non quae sunt aelementorum aut terrena desiderat, sed omnia sua esse [6] demonstrans castificationem ter||renae carnis et spiritus, propter quod et ipse pro nobis passum in carne est, in triumfun peccati operantis exposcit et per omnium rerum natura totum se loquens non tam coli uult mundi instituta quam distrui, ut manifestetur quod scribtum est: homo cum [p. 79] esset in honore, non intellexit et adsimilatus est iumentis. [1] Quamuis enim diuini gratia sacramenti paschalis mysterii opus dirigens et testamenti ueteris lege praemissa uelut futurum salutis nostrae | iter construens uenientis in nouam lucem passuri dei constituat ingressum et in praeparationem paschalis diei occidi agnum postulet loquens Christum hocque pascha domini, illud Christi inmolatio nuncupetur ac satis a se diuersum sit pecus terrae et deus gloriae, quoniam quidem hoc terrenum mortale deciduum et in usum formati saeculi praccepto animae uiuentis animatum est, Christus autem origo omnium totus in sese nec quod est aliunde praesumens sine prin||cipio, sine fine, quem si per uniuersa consideres, unum, inuenies in totis et facilius de eo sermo deficiet quam natura [(A)] , quoniam quod semper est nec desistentis terminum in deo nec inchoare coepit exhordium, sed omne hoc pro nobis uenturus in carnem uel passus in carne est: intellegere nos deus uoluit in nobis, ut, quia unus dicti auctor utriusque est et necesse est diuinorum dictorum pacificam intellegentiam ita singulis quibusque causarum generibus | aptari, ut consentiens testamentum nouum ueteri, etsi utraque unum sunt, tamen, quia et ipsa institutione legis et tempore diuisa putantur et nomine et in uetere testamento oblatio pecorum et circumcisio carnis, in nouo sola animi fides petitur, nos cognoscamus in nobis quod, dum in utrisque testamentis corpore et spiritu, sicut fuit Christus in carne, uelut in duobus perfectus homo quaeritur, uetus testamentum castificandi corporis deo et nouum animae in||stitutione mancipatur et non dissentaneum sibi sed ratione diuisum est, ut, sicut haec duo testamenta deus unus est, sic in nobis perfectio boni gloria sit, si castificatio [2] corporis fructu diuinae excolitur uoluntatis, sicut apostolus ait: ecce [3] transierunt uetera et facta sunt omnia noua, et alibi ipse ait: sic ut portauimus imaginem eius qui de limo est, sic portemus imaginem eius qui est de caelo. [4] Denique in eo testamento quod prius [p. 80] est, sicut lectio | praesens docet, ut percusso Aegypto [1] populus dei in laetitiam transferretur, ad caelebrandum pascha formae pecorum, dies mensuum, tempus petitur annorum; in eo autem quod nouum dicitur eiectis [2] in euuangelio pecoribus e templo et mundo [3] in crucem fixo ascendens pro nobis in patibulum Christus offertur illudque pascha domini uocatur, hoc nostrum, ut intellecta dispensatione sermonum omne quod fit et factum est in salute hominum || intellegamus ostensum, ut natura corporis quae per apostolum figura mundi [4] et uetus [5] homo dicitur, etsi dei manu facta est, tamen, quia terrenae natiuitati limi adpraehensione germana est et diebus et temporibus annis mensibus omnibusque quae sub sole sunt uitiorum diuisa naturis diuinum genus [6] hominum muscipulis terrenae habitationis hebetauit, dicente profeta: corpus quod corrumpitur adgrauat ani | mam et deprimit terrena inhabitatio sensum multa cogitantem, [7] necessario castigata per legem ueteris testamenti et oblata in tabemaculum dei nihil iam diebus et temporibus debeat, sed sicut caro Christi consors uirginalis corporis facta ante conspectum domini formam peccati in se operantis occidat et sicut in crucem Christi uelut agnus perfectus masculus inmaculatus [8] cum uniuersa uitiorum abolitione moriatur, sicut apostolus ait: Christo adfixus sum||cruci et uiuo iam non ego, sed uiuit in me Christus. [9] Qui enim haec intellegit, confirmatus ad fidem et consepultus Christo in baptismum per mortem, [10] absolutus diebus temporibus mensibus numerum dei meretur esse non saeculi et ea quae uiuunt terraena despiciens ambulans in carne nec secundum carnem militans [11] pascha fit domini et regeneratus in nouo testamento consimilatus corpori dei, ubi se in olochaustum obtulerit deo, tunc in eo quod patiebatur pascha suum Christum inmo | latum esse [12] cognoscit, dicente Paulo: si conplantati facti sumus similitudini mortis eius, simul et [p. 81] resurectionis erimus, scientes hoc quia uetus homo noster simul cruci confixus est, ut destruatur corpus peccati et ultra non seruiamus peccato, [1] et alibi ipse: quod enim mortuus est peccato mortuus est semel, quod autem uiuit uiuit deo. [2] Denique deus noster adsumens carnem, formam in se dei et hominis idest diuinae animae et terrenae camis adsig||nans, dum aliud ex his peccati formam, aliud diuinam ostendit esse naturam, illudque arma iniquitatis peccato, hoc iustitiae arma [3] demonstrat in salutem nostram uerbum caro factus, dum inuisibilis cernitur, innascibilis nascitur, inconpraehensibilis adtinetur, dum moritur homo resurgit ut deus et nunc tristem sibi animam usque ad mortem [4] quasi timens queritur, nunc ultra humanam confidentiam [(A)] sessurum se ad dei dexteram profite | tur, [5] nunc auferri si possibile sit calicem expetit passionis, nunc confidenter tamquam acceptum de patre bibiturum se eum esse contendit, nunc relictum [6] se in passionibus a deo tamquam homo queritur, nunc confitenti latroni [7] tamquam deus paradisum pollicetur; dum filius dicitur et Ioseph pater non est, dum filius dicitur et Maria uirgo ante conceptum uirgo concipiens et edita carne saeculo datura miraculum uirgo post partum,||quoniam inter ista tain diuersa, tam dissona secundum intellegentiam humanae creaturae non conueniret uirginitas partitudini, aeternitati mors, adhortationi diffidentia, trepidatio libertati, dum aliud secundum spiritum promptum, aliud secundum carne infirme [8] demonstrat: sic se pro hominibus patientem intellegi deum uoluit in carne, ut, si sensus quaeratur in nobis: unus deus est, si sermo: unus est Christus, si opus: unus Iesus, si natura quaeritur: | filius est, si principium quaeritur: pater dicitur, si creatura: sapientia est, si ministerium: angelus, si potestas: homo, si dignatic: filius hominis, si quod factum est per illum: uita est, si quod [p. 82] extra illum: nihil, | sic uniuersa disponens, ut, cum unus esset in totis unum in se uolens hominem, aliud genus perfecti operis scrutator eius habere non posset, nisi ut unum. eum deum crederet, quem omnipotentem in se quod est et quod dicitur inueniret. Nec enim pu||tetis pertinere ad contumeliam uerae diuinitatis, si commendans caritatem suam in nobis deus [1] et infirmitatis [2] nostras pro nobis portans sic terrenae natiuitatis oblationes petit, ut in nullo se secundum mundi aelementa discernens, in quantum terrenae mentis amplexu potestas aeternae infinitatis excederet [(A)] , conprobaret, sed ut per haec intellegens deum fides constans captiosas mundi et inutiles respuat quaestiones [3] [(B)] et pecca | tum [4] quod in nostro mortali corpore operatur agnoscat et ipse se homo diuidens, deo in se cuncta monstrante, depraehendat, quid ad distruendum opus mundi castigato corpore in crucem figi (oporteat), quid inmaculatum in se deo tribui, quid, quia diuinum habitat in nobis, [5] inpassibile seruari, ut, sicut supra diximus, corpore anima et spiritu triformi in deo opere perfecti adinpleamus quod scribtum est dicente Paulo: sicut exhibuistis membra uestra seruire ini||munditiae ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra uestra seruire iustitiae in sanctificationem, quoniam stipendia peccati mors est, gratia autem dei uita aeterna in Christo Iesu domino nostro. [6]

Et ideo intuentes in uobis omnia, quamuis dispensationem mundialium rerum alterutro naturae suae motu speciosa conmendet operatio, tamen, quia totius creaturae sensum longe necesse est ad gloriam praecedat operator, scitote quia nihil in | huiusmodi [p. 83] pro se deus aegit, sed, quia homine decepto [1] diuinorum operum simplicem dispositionem loco tempore numero die mense ratione diuisam daemoniaca idolorum natura confuderat, dum incertorum deorum familias introducens incommunicabili dei nomen diebus mensibus pecoribus uolucribus lignis et lapidibus adscribit erat que tale fidei bellum, ut relicto tanti muneris deo corporeas creaturae conspicabilesque formas in ae||lementis terrenis et caelestibus adorarent, dicente de his apostolo: euanuerunt in cogitationibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum et commutauerunt gloriam incorruptibilis dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis et uolucrum et quadripedum et serpentium, [2] necessario deus noster religiosae sententiae modum temperans [(A)] , ut arduum diuinae intellegentiae iter uelut cliuo molliore leniret, primum per | Moysen data lege, prohibens omne idolum quod esset in caelo siue in terra siue in aquis, [3] detestans militiam principatum saeculi quae operatur in cogitationibus nociuis et castificans in his opus carnis, ne quid homo extra unum deura uelud deum uellet, praecepti fine conpescuit et, cum unumquid in sacrificium peteret, occidi non pecorum sanguinem uoluit, sed occidi in nobis ea quae uitiorum natura idolicis in carne formis occupauerat, dicente de huius || modi apostolo: non quod idolum sit aliquid, sed quae sacrificant daemoniis sacrificant et non deo, [4] ut his scilicet in homine correctis post ipse bonorum natura facturam uelut perfecti hominis locum uterum uirginalis carnis ingressus idolorum formis in pecoribus occisis suum sanguinem in redemptionem humanae expiationis offerret et conceptione partu uagitibus [(B)] cunis omnes naturae nostrae transcurrens contumelias mundo in cru | cem fixo, [5] saluato in se et per se sibi homine gauderet. Nam quod primus mensis [6] petitur in pascha, non ut adtendatur mensis, cuius numerum [p. 84] constat cum saeculo numerabili esse periturum, sed quia omnium creator in totis est, agnoscatur quod scribtum est: primitiae omnium Christus, [1] et de propiato inimici transitu, ubi primus mensis ad inmolandum petitur, ibi, quia, sicut scribtum est, numerus hominis numerus est bestiae, [2] opus mundi et na||tiuitas in nobis prima uincatur et deo potius incipientes quam saeculo debere quod nascimur intellegamus hunc esse primum mensem et diem nostrum, non in quo apparemus in saeculum, sed in quo deuicto Aegypto idest repudiato mundo diuina in deum natiuitate reparamur. Adtendi autera lunaris ideo cursus iubetur, non ut in eo obseruatio religionis sit, sed, quia in ea quae uidentur omnis homo uincitur et germana aelementis caro diebus et tem | poribus oblegata rectores orbis terrarum deos aestimat, necessario aelementorum circumscribta per deum numeri intellegatur natura et, quod minuitur aut crescit, primum potestatis suae non esse credantur quae uoluntarii operis non habent libertatem, post sapientiae saecularis institutione reiecta corpore anima et spiritu in quibus homo uincitur triformi decalogi in nobis lege reparata mensis fiat domini et natiuitas tempore||circumscribta uincatur in nobis quoniam, sicut scribtum est, constitutis terminis gentium secundum numeros angelorum, [3] cum decada saeculi uincitur, dominicae decadae mandata reparantur, et inde est, quod in mysterio domini aut decimae fructuum petuntur in lege aut in uincendo Aegypto ad praeparandum pascha mensis decima [4] postulatur, quonian qui in tribus potens initium medietatem et consummationem mundi in se operantis evice | rit, non ut oblegaretur tempore uenisse se, sed ut uinceret recognoscit et credens aetemis intemporabilis factus intellegit quod omne quod sol diei luna nocti minuitur aut crescit non inperium captiuitatis nostrae, sed operabilis constitutio sit naturae, totumque quod uiximus reuertentibus nobis ad genus nostrum uocabitur pascha domini, non opus mundi, sicut scribtum est: ego creaui omnem militiam caeli et non iussi, ut adoraretis ei. [5] ||Quod autem agnus inmaculatus anniculus [6] ex [p. 85] agnis et haedis petitur adsumptus, ut, sicut scribtura est, imitantes opus Christi malitia paruoli et inmaculati legem domini inbuentes operemur [1] et dum homo deo redditur, totius mundi in anno numero deuicto innumerabilis Christi natura teneatur sicque ex agnis et haedis idest ex duobus in unum hominem nouum corporis et spiritus castificatione suscepta pascha domini et pascha nostrura hoc est Christus in homine et homo in | ueniatur in Christo et adinpleatur quod scribtum est: qui sanctificat et qui sanctificatur omnis ex uno. [2] Quod autem expiatio [3] domus petitur, non domus manufactae, quae ipsa temporis uetustate decidua est, emundatio postulatur, sed sicut scribtum est: quae domus nos sumus, si usque ad finem inculpata fidei uirtute nitamur, [4] nec liminaria uel postes lignis et lapidibus instructa occisi pecoris uult deus cruore contingi, nec enim de talibus||cura est deo, [5] sed dicente Paulo: omnis uiri caput Christus, Christi autem caput deus [6] mysterium futuri baptismatis diuini sanguinis effusione ditandum prophetat in nobis, ac, sicut iam alii cognouistis, alii ut cognoscatis optatis, omnia (in) quae uidemus audimus oramus aut loquimur uel in postibus aut in liminaribus animati corporis data uult in introitum diuini sermonis aptari idest non in uagos saeculi errores rapi, sed consignantibus | nobis in gloriam crucis Christi uelut sanguine inmaculati agni diuinae passionis testificatione signari, ut ambulantibus nobis in nouitate uitae et non in uestustate litterae [7] acceptum in uictoria a nobis corpus non appelletur iam terra saeculi sed domus dei nec fornicationis habitaculum sed imago corporis Christi. [8]

Propter [9] quod et uos [10] intellegentes quoniam lex [11] spiritalis est, nos autem carnales, uenumdati sub pec||cato, castificate [12] animas uestras ad obaudiendum et offerte [13] uos tamquam spiritales hostias, acceptabile [p. 86] sacrificium placens deo, et intellegentes praesentem lectionem non lumbos corporis praecingatis, sed, sicut apostolus ait, [1] praecincti lumbos mentis uestrae sobrii in omnibus perfecte credite in quo [2] signati estis spiritu et uelut mundantes domum dignum mandatis dei carnis uestrae habitaculum praeparate, ut delegatas in pascha | domini uigilias imitantes conuersantes in ignorantiae nocte peruigeletis ad deum [3] et omne quod offertur a uobis, priusquam [4] dies domini ueniat, consummatis, ac, si non statim possibile est consummare quod uultis, uicinum proximum idest cohabitantem uobiscum intellegentes spiritu in auxilium perficiendi operis aduocate, quoniam, sicut Paulus ait, ipsius est et uelle et operari in nobis et perficere. [5] Et sicut praesens lectio ait dicen||te domino: et erit in testimonio sanguis quera in postibus et liminaribus posuistis; ego enim uidens sanguinem hunc protegam uos nec erit plaga exterminii in uos, cum percutio terram Aegypti, [6] sic nos adueniente in iudicium domino ipso testimonium reddente pro nobis et in cordibus nostris clamante: [7] abba pater non cum hoc mundo damnemur, sed signati [8] frontibus praetiosi [9] sanguinis testimonio absoluamur in Christo.

Inter quae omnia, licet aper | te scribturae dei loquantur ad uos, tamen, quia et ego testis [10] uester habeor in Christo Iesu, consilium [11] do tamquam misericordiam consecutus a domino, ut exsuentes ueterem hominem cum omnibus actibus et concupiscentiis suis [12] facti pascha et in diebus septem, [13] quibus aut inchoatur mundus aut agitur aut finitur, sine fermento idest sine uitio sinceres idest azymi et diebus saeculi nil debentes, naturam in uobis dei custodientes et legem idest carne domini uiua||mus et sanguine, ut, cura uenerit in [p. 87] iudicium deus, sicut in apocalypsi legitis, non numerus bestiae [1] nec mesura saeculi simus, sed, in quibus etiam Iohannem fleuisse legitis de signatis signaculis septem, [2] uelut liber doctrinae caelestis habeamur et inter duodecim milia signatorum patriarcharum [3] [(A)] numeris mancipati non numerus bestiae sed mensura hominis [4] quod est angelus nuncupemur, adinpleto quod dominus in euuangelio ait: | filii huius saeculi nubunt et nubuntur, generant et generantur, filii autem dei neque nubunt neque nubuntur neque generant neque generantur, sed similes sunt angelis dei. [5]

[p. 88] 7

PRISCILLIANI

TRACTATUS PRIMI PSALMI

Dauid sanctus magisterium diuinae instituens eruditionis et (in) dissolubilis uerbi in hominibus constituens fundamentum, dum omne in se in quod electus fuerat exultat, primi psalmi opus dirigens et diuinae naturae ostendit gloriam et uiuendi omnibus posuit disciplinam dicens: beatus uir qui non abiit in consilio inpiorum et in uia peccatorum non stetit et in cathedra pestilentiae non sedit. [1] Cui necessario psalmo, quia primus est omni | umque principium est, titulus in superscribtione non ponitur, quoniam qui id quod primum fuit nouit et ita non fecerit, possidentis peccati titulus non tenetur, sicut scribtum est: quis enim uocat per se uocitum? [2] et alibi: iuxto lex posita non est [3] Quod quamuis profeticus sermo deo soli qui solus hoc potuit adsignet, tamen et nos ita deo Christo seruire persuadit, ut peccatorum nube detersa [4] et Christi in nos natiuitate reparata, si Christum omnium||scimus esse principium et hominem Christi agnoscamus habitaculum, dignum tali habitatori domicilium praeparemus quod non ambitionis saecularis error inclinet aut concupiscentia deprauet aut auaritia decoloret, sed quod perennis uitae splendore ditatum et Christi dei templum et legis testamentum et saluatoris dignum inuenietur habitaculum dicente Paulo: templum dei estis et deus habitat in [p. 89] uobis [1] et alibi: scitote quia, si | quis uiolauerit templum dei quod estis uos, disperdet illum deus. [2] Quod intellegentes scimus quoniam templum dei sumus et deus habitat in nobis; maior metus criminis est et euidentior poena peccati eundem cotidianum testem habere quem iudicem illique debere mortem quem uitae intellegimus auctorem. Omnes enim corpus Christi sumus [3] et membra ex parte; nam quod renascimur in salutem, misericordiae est, non naturae, ut, si natiuita||te carnis adstricti et mundialis mali uitiis obligati peccatorum uiam et consilia non euasimus inpiorum uel baptizati in Christo Christum induentes [4] ita perennis uitae sequamur heredem, ut nec cui renuntiauimus inueniamur participes nec cui credimus infideles.

Et ideo profetici sermonis intellegentes eloquium estote tales, quales uos pater deus facit, estote tales, quales uos manus patris instituit, quoniam imago et similitudo dei, quod estis uos, corruptelae inlecebras | et blandimenta non quaerit, omneque impiorum consilium et peccatorum uiae, cathedrae pestilentiae, corruptae carnis astutia et polluti corporis officina, sicut scribtum est: [5] corpus quod corrumpitur adgrauat animam et deprimit terrena inhabitatio sensum multa cogitantem. Haec est enim modulatio cupiditatis, irae ictus, pollicitatio insanabilis, arma serpentis, calliditas inimici, adulatio extranei, subiugatio nostri, corruptela sui. Per hanc expugnator ini||micus artes suas inserit et insidiis suis per occulta fallentibus zabolus obrepit, dum percutit ut terreat uel dum blanditur ut fallat. Sic denique apostolus Paulus, quid ipse uellet ostendens et quid ne fieret repugnaret, dixit: uideo aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae et captiuum ducentem me in lege peccati, [6] et alibi: scio quia [7] non habitat in me, hoc est in carne mea, bonum, nam mente seruio legi dei, carne autem legi peccati. | Sic et profeta de hoc loquens ait: in montem altum ascende, qui euangelizas Sion; exalta uiribus uocem tuam qui euangelizas [p. 90] Hierusalem; exalta, ne timeas; dic populo huie «omnis caro ut faenum et omnis gloria hominis ut flos faeni, aruit faenum et flos decidit, uerbum autem domini manet in aeternum». [1] Et alibi ait: ego stabo super speculationem meam, ut uideam et audiam, quis loquatur in me et quid respondeam in accusatione mea; [2] et alibi: audi,||populus meus, qui beatificant uos seducunt uos et semitas pedura uestrorum conturbant. [3] Quorum si naturam intellegimus et uitiorum consortium non habemus, necessario regnum quod caro et sanguis non percipiet, [4] consequimur. Sic denique Rebecca [5] ad fidem mysterii operantis electa duorum in utero suo populorum pugnas uidens Esau dolore partus sui edidit, qui primitiua sua perderet, et Iacob protulit in salutem, quera Christus faceret heredem. In | quo et uos, dilectissimi fratres, tamquam fideles serui et, sicut scribtum est, fili dei et coheredes Christi [6] operantes in testimonio loquendorum. castificate animas uestras ad obaudiendum fidei [7] nec configurantes [8] uos ignorantes uitae desideriis in quibus [9] erubescitis stipendia [10] uellitis accipere peccati, sed iter psalmidici sermonis intrantes ambulate in lege [11] domini, ut tam quam lignum quod plantatum est iuxta decursus aquarum [12] diuino||rum sermonum fontibus inrigati uirentis intellectus psalmites proferatis maturos [13] et permanentes honestae uitae fructus, [14] quos non corruptibilis habitaculi uoluptarium tempus eduxit, sed quos diuini sermonis eruditio fecundarit, ut non decidentibus foliis [15] mandatorum perpetua luce contecti peccatorum supplicia respuere et requiem possimus habere iustorum per Iesum Christum.

[p. 91] 8

PRISCILLIANI

TRACTATUS PSALMI TERTII

«Domine, quid multiplicati sunt qui tribulant me? multi insurgunt aduersus me» et reliquia. Licet psalmi titulus gestorum ordinem teneat, cur Dauid sanctus animi a facie Abessalon fili [1] [(A)] declinauerit, nobis tamen caelestia opera dicentibus non rerum carnalium perscrutanda sunt, ut inuenta in secretum inquisitionis indagine inuenti praemia operis adsequamur, sicut scribtum est: quaerite, inquid, et inuenietis, pulsate et aperietur uobis, [2] et alibi: | omnia possibilia credenti. [3] Acta itaque per speciem per fidem [4] colligere debemus et uisibilia opera inuisibili mentis indagare secreto. Omnia enim in figura gesta apostolus adseuerat et nostri typum [5] anteacta monstrare, ut opus laboris per scientiam legis inluminet, quos ignorantia tenebris ante uelabat, ut apostoli ad Efesios [p. 92] dictum est: eratis enim aliquando tenebrae, nunc autem lux in domino; ut fili lucis ambulate. [1] Agere ergo nos oportet ex||cubias, qui iunctus est [2] qui si temporis mutatione corrumpitur, sed in dies ille renouatur, ut non quae in oculos sed quae in mentem ueniunt magnifica ducamus, non studentes corporalibus sed spiritalibus, laborantes, ut apostolus Paulus, [3] electum uas Christi [(A)] , gentium doctor, [4] ponit et dicit: lex, [5] inquid, spiritalis est, ego uero carnalis, et beatissimus Petrus: omnis, ait, profetia uel scribtura interpretationem indiget. [6] Hinc nobis nocte [7] ac die in dominica [8] le | ge meditatio, hinc in eam, quantum meriti est, curiosae mentis intentio, hine nostri agnitio, hinc fiducia gloriandi repudiare quae carnis sunt et elegere quae spiritus, argutiam cordis in agnitionem ueritatis intendere, praeceptorum caelestium secreta cognoscere, utilitati animae, dum tempus sufficit, [9] providere. Unde mihi, fratres, sacrae lectionis prouidentiam curiosius intuenti non (in) merito per profetam ordo psalmorum digestus uidetur nee incondite quae||spiritus dei dictauit exposita, cum rudem hominis natiuitatem simplici innocentiae puritate formatam parem beatis, si in his maneat, ostendit dicens: beatus uir, qui non abi it in consilio inpiorum et in uia peccatorum nonstetit; [10] secundo incorporatum inuidiae uirus exspauit, cum ait: quare fremuerunt gentes et populi meditati sunt inania? [11] hoc in tertio odium fili in patrem docet a nobis nasci, quae nos persequantur ostendens. Tum et illud, | carissimi: sensum legentis admonuit et sollicitam mentem ueri inquisitione tardauit, cum in principiis posuit, quae regni sui fine [p. 93] perpessus est, profetiam credo uitae hominis aptando et saecularis mali circumbscribendo naturam. Formae uel aetatis ignorantiae iactata turbinibus peccatis acerba sunt, tranquillo aeui fiunt scientiae emendatione matura, pro quibus idem praecatur: peccata, inquid, iuuentutis meae et ignorantiae ne memineris, deus; [1] ||et apostolus ad libertatem iustitiae nos excitans peccati in nobis redarguens seruittutem sic ait: cum enim serui essetis peccati, liberi fuistis a iustitia; quem ergo fructum habuistis tunc in his in quibus nunc erubescitis? [2] Tertius enim hic psalmus est, ut Abessalon tertius filius inpius crudelis iniustus, qui occioso fratre ueniam consecutus religiosum et indulgentissimum patrem bello persequi, regno exuere, uita priuare conatus est. Quae omnia ad nos | tram formam [3] arbitror esse referenda nobisque contraria, quae a nobis generantur, existere. Hinc prima inlecebra nutrit reatum et apparentiae malum occasionem [4] praestat inimico; tum in decliue scelerum impulsu uoluntatis urguetur et homo idest filius perditionis [5] ostenditur. Prima [6] enim concupiscentiae culpa est, secunda uoluntatis adiectio, tertia desiderati operis inpletio. Quae e contrario in operibus bonis lectione cognoui||(mus)...

[p. 94] 9

PRISCILLIANI

TRACTATUS AD POPULUM I

...facere non posse monstraret, sicut profeta [1] ait: quis sapiens et percipiet haec et intelleget et sciet ea? quia rectae sunt uiae domini et iusti ibunt in illas, inpii autem languiscent in eis. Propter [2] quod et uos induti [3] fidei armis castificate [4] animas uestras ad obaudiendum per spiritum et aedificantes [5] uos in templum domini caritatem [6] in fraternitate simplicem in gloriam diuinae dilectionis adhibete, quoniam sic scribtum est: omnis [7] caro ut faenum et omnis gloria hominis ut | flos faeni; aruit faenum et flos decidit, uerbum autem domini manet in aeternum, ut in euuangelio ait dominus: intrate [8] per angustum ostium, quia dico uobis multi quaerunt introire et non poterunt. In quo non quod angustus sanctorum constituatur ingressus, sed quia omnis amicitia mundi inimica est dei [9] et humana natura facilius oblectatione quam labore suadetur, nos intellegamus quod, ubi rerum praesentium uoluntas quaeritur, futurae||uitae promissio non habetur. Sic denique in [p. 95] euuangelio gratior est dracma [1] pauperis; requietio [2] Abrahae sinus dicitur et Finees; [3] inmisericordis diuitis gehennae ignis habitaculum repperitur, non quod absolute diuitibus poena ponatur et reuertendi ad dominum desperatio constituta locupletibus sit, sed quia nihil in principiis statutum est nec ullus per praerupta conscensus est [(A)] , sicut apostolus ait: diuitibus huius saeculi praecipe | non superbe sapere neque sperare in incerto diuitiarum, sed diuites esse in operibus bonis, [4] ut, dum per elemosynas et bonam uitam tendendi ad dominum iter facimus, tamquam subtractis paulatim gradibus ad ea quae sunt summa ueniamus.

[p. 96] 10

PRISCILLIANI

TRACTATUS AD POPULUM II

Profetici historia sermonis diuinis inbuta uerbis [(A)] et pronuntiantis tituli uelut propositi thematis gesta disponens non memoriam mortalium temporum, quae conhiuentia humano sensui fortuitis semper motibus in aliquid existunt, tamquam ad doctrinam publicae opinionis eloquitur, sed referens gesta regnorum, dum alter alium ut uincat inpugnat, hoc quod unicum in nobis profetici operis munus est docet post euasio | nem eorum quae sunt in mundo in cupiditate perditae uitae inter tot bella uitiorum conscientiam ab omni culpa liberam conseruare et sic tanti muneris deum parentemque debere cognosci, ut, qui omne, quod profeta in persecutione sustinuit et Christus deus in passionem suam uicit, ad doctrinam nostram scribta [1] esse cognouerit, utili ac necessaria ad intellegendum mandatorum uia nitens inter tot inexploratas humanae uitae molestias et||indignas deo saeculi mensurabiles pugnas luricam iustitiae, confidentiae galeam, scutum aequitatis [2] et sicut scribtum est, gladium ex utraque parte acutum [3] diuni oris adsumat et indutus fidei armis [4] studio animi flagrantis (in) census disruptis [5] saeculi uinculis totum se diuinae unde profectus est naturae e deo Christo, cuius similiter debitor et imagini testis est, reddat intellegens quod inter [p. 97] diuinorum deambulacra uerborum omnis scribtura homo | totus est, euangelico sermone testante omnem narrationem rerum in nobis fuisse conpletam, [1] sicut et Paulus ait: sine Paulus siue Apollo siue Caefas siue mundus siue mors siue uita, omnia uestra sunt, uos autem Christi, Christus autem dei; [2] quoniam in quorum exemplarium uiuentes in saeculo siue instituto bonae indolis siue cupiditate uitae praeuaricantis intramus, eorum post mortem sine in gloriam consortiis congregamur...

Et ideo qui conuersus||ad fidem Christi prima media postrema omnia quae per dominum facta et quae post sunt futura cognouerit, necessario temporaria de perpetuis, falsa de ueris et segregans caduca de certis, ubi se diuinum genus [3] uiderit, unum et indifferentem sibi deum retinens in ea quae neque in exordio neque fini obnoxiantur exultat; sed omne quod Dauid sanctus inter incerta certaminum et alienigenorum excidia bellorum confidens deo egit, non tamquam memoriale sae | culi scribtum accipit, sed quid in nobis partira nostro partim corporis metu cotidianorum bella peccaminum et saccularium uarietas uoluntatum, dum pro certis incerta sectamur et inter aliena contendimus, ualeat recognoscit, dicente ipso Dauid in psalmis: [4] domine, ab occultis meis libera me et ab alienis parce seruo, tuo, quoniam [5] iniquitatem meam ego agnosco et peccatum meum contra me est semper. Omnia [6] enim, quae uel||gesta uel cribta sunt , ideo sic scribta sunt, ut dei sensus uisibilibus inuisibilia demonstrans [7] aptissimo ad humanam intellegentiam sermone loqueretur omnisque homo qui deum uellet, quidquid in electione populi patriae profetarum loco tempore die mense oblectatione certamine acceptabile in scribturis deo cerneret, si se per ea quae sunt per deum prouisa disponens ad opinionem religiosae entellegentiae profecisset, omne quod scribtum est de se | scribtum esse cognosceret et ambulans in nouitate uitae, [8] siue quid [9] potestatibus [10] daretur aut regibus unicum hoc profeticis [p. 98] uocibus adpraehenderet quod quidquid amicum saeculo est Christo inuenitur inimicum, dicente apostolo: omnis amicitia mundi inimica est dei, [1] et iterum: omnis concupiscentia carnis et uoluntas oculorum et ambitio humanae uitae non sunt de patre sed de hoc mundo sunt et mundus praeterit et concu||piscentia eius, uerbum autem domini manet in aeternum. [2] Quamuis enim humani [(A)] intellectus infirmitas cogat profetici sermonis eloquia rerum species terrenarum tamquam superiorum uirtutum indices quaerere, ut uisibilium consuetudine familiariter admonente in insolitos sensus humanae inbecillitatis angustias [(B)] religiosa discendi exspectatione laxemus, tamen ipsa natura nos docet quod haec sunt quae conuer | sis ad fidem aut pugnant aut dominantur in nobis tribulatione formidinum seu adolatione felicium, (ut) quae distrucximus instruentes [3] ad ea quibus renuntiauimus reuertamur, quoniam nihil interest diabolo, utrum metu malorum an persuasione felicium alienatae a deo uitae peccati occasio [4] et materia praestetur, nisi quod iam in captiuitatibus nostris tolerabilior est consuetudo miseriarum quam ruina felicium, dicente de||hoc profeta: audime, populus meus, quoniam sicut exactores uestri circumscribunt uos, ita et qui beatificant uos seducunt uosut semitas pedum uestrorum conturbent. [5]

Et ideo Dauid sanctus titulum psalmi in doctrinam conuersorum positi post deuictas duas Syrias [6] in exultationem triumfantis inducit, ut, qui titulum psalmi in doctrinam positi et gratulationem Dauid inter bella saluati in intellectum profetici sermonis agnosce | ret, diuinae intelligentiae opus moliens et uoluntatum suarum in se uidens bella humanae inbecillitatis respueret errores et duas Syrias hoc est duo peccaminum principia, quod aliud animi aliud corporis officio datur saeculare aliquid uelle uel facere, deuincens indutus, [7] sicut scribtum est, fideiarmis uitiorum ageret [p. 99] triumphum et dedicatae in Christo conuersationis inmarcescibilem coronam [1] uelut quibusdam uictricis militiae stipendiis mereretur, Il quoniam haec perfecti boni gloria est, si, sicut scribtum est, castificatio [2] corporis pretio excolitur uoluntatis. Denique dum nullus aput nos infinitis finis est et fixo in lubricum gressu modum non constituimus incertis, cotidianorum in nobis fieri bella certaminuin etiam apostolicis uocibus edocemur dicente ad nos Paulo: caro concupiscit aduersus spiritum, spiritus autem aduersus carnem; haec inuicem sibi altercantur, ut non quae uolumus faciamus, [3] et quia | humanae intelligentiae sensus et ratio communium opinionum [(A)] non statim apostolici sermonis et caelestis consilii capax esset, insequenter apostolus Paulus, cur peccantibus nobis deuicta uitiis caro et humanae uitae ambitio subiaceret, ostendit dicens: non est uobis conluctatio contra carnem et sanguinem, sed aduersus principes et potestates mundi huius rectores harum tenebrarum aduersus spiritalia nequitiae||in caelestibus; [4] sicut et Iohannis air: uidi tres spiritus inmundos tamquam tres ranas exeuntes de ore pseudoprofetae et de ore bestiae et hii sunt tres spiritus daemoniorum qui procedunt ad conturbandos reges terrae, [5] et iterum ipse Dauid quid in nobis pugnaret ostendens ait: domine, iniquitatem meam ego agnosco et delictum meum contra me est semper [6] et apostolus de eo loquens ait: unde bella, unde rixae in uobis? nonne de uoluntatibus ues- | tris, quae militant in membris uestris? [7] ut, qui diuinorum praeceptorum in se opus uellet, uniuersa in se uitiorum bella deuincens non solum camis sed et cogitationum idest spiritalium nequitiarum [8] concupiscentis abstineret et [p. 100] lium daemonum in se ueneficia despiciens, cui tributa peccaminum, cui stipendia uitiorum, cui timores formidinum, cui honores praetereuntium dignitatum deditus saeculo homo deberet, agnosce||ret et repudiatis omnibus quorum finis mors est [1] et in quibus corripitur edoctus, totum se debens deo, factus ipse quod psalmus est in exultationem psalmidici sermonis intraret dicente Dauid; deus, repulistinos et distruxisti, iratus es et misertus es nostri. [2] In quo tamen sermone psalmi ultra naturalis intellegentiae sensum [(A)] mens ad deum conuersa prouehitur et unicuique intellegenti se incorruptae beatitudinis per haec cam | pus aperitur. Libet enim hoc loco in tali sermone psalmi aduersus diaboli insidiantis astutias libera saluati in Christo hominis uoce clamare: ubi est, mors, aculeus tuus? ubi est, mors, uictoria tua? [3] ecce deus [4] dura corripit, diligit et erudit potius peccati agnitione quam plectit, et, cum alia tua non sit natura, nisi aut in peccati mala cogere aut post percussum captum ueneno in ea quae ipse persuaseris perurguere, Christo docente cognoscimus quod baptizati in Christo,||cum in his quae sunt deo aliena distruimur, in ea quae sunt nobis propria reformamur et quod usque ad finem [5] peccantibus poena est et conuersis nobis in redarguitione doctrina est, ipso Dauid dicente: quis similis tibi, domine? quia ostendisti mihi tribulationes et conuersum uiuificans docuisti me, [6] et iterum Eseias ait: domine, in utero accepimus et parturiuimus spiritum salutis quem dedisti super terram. [7] In quo quamuis nos ipsi probemus in nobis, qualis esse | homo debeat qui in nouam natiuitatem per fidem uiuens [8] sensum suum ad ea quae dei substantiae sunt digna moderetur, tamen, ut scribturarum dispositio ad intellegentiam nostram factorum exemplis tamquam incorruptis testimoniis uteretur et caritatem dei commendans in nobis [9] conpugnantes rerum mortalium in nobis opiniones facilius ostenderet, si dictus uerborum formis et [p. 101] rerum parabolis adprobaret, sic Rebecca, felicis ma||ter uteri et diuinae promissionis decreta parturiens, conluctantia inter se mundi et dei in nobis opera demonstrans, dum pugnantiam uiscerum inpatienter acciperet, in profetiam liberi doloris erupit dicens: quo mihi ista, si sic sunt? [1] Cui uox domini respondit et docuit: duo populi sunt et duae gentes in utero tuo. [2] De quo et apostolus Paulus manifestans enarrans ait: uideo aliam legem repugnantem in membris meis legi mentis meae et captiuum ducentem me in | llegem peccati, [3] et, ut in duabus gentibus et duobus populis, quid populus et gens dei, quid uitiorum populus esset, ostenderet, ueterem a nobis hominem exui cum omnibus actibus et concupiscentiis suis et in noum nos [4] uoluit reformari dicens: sicut portauimus imaginem eius qui est de limo, portemus imaginera eius qui est de caelo, [5] ut qui se diuinum genus [6] crederet ea quae sunt terrena despiciens sequens Christum in caelestes se glorias||consecraret. Sic duo testamenta ad fidem posita, unum seruitutis iugum [7] soluens, aliut gratiae opus diudens, ucteris et noui nomen habuerunt, ut in utrisque unus homo positus diuinae in se naturae et terrenae carnis opus possidens, quia nulla societas luci curri tenebris, Christo et Beliae est, [8] id quod erat carnis disciplinae lege cohiberet et se deo cuius imago et similitudo [9] apparuit non negaret. Sic, intellege, ex alia parte maledic | tionum, disciplina, ex alia benedictionum gratia constituta est, ut, quainuis diuersae mansiones sint apud deum nostrum [10] omnesque [11] uellit saluos fieri et ad agnitionem ueritatis uenire, uestrum tamen nullus ignoret quod inter duo regna, inter sinagogam satanae [12] et ecclesiam mandatorum dei, [13] idest saeculi opera et dei uerba, conuersatio uitae nostrae est et hoc quod dei est nostruni dicitur, illud uero quod saeculi||est quia contrarium deo ideo et [p. 102] a nobis inuenitur alienum, et illud renuntiamus, hoc credimus. Sicque inter huiusmodi constitutis hinc diuinorum promissio mandatorum, inde zabolicae temptationis instat intentio, hinc fides Christi, inde saeculi perfidia persuadit, hinc pax patientia longanimitas mansuetudo [1] cetera quae huiusmodi sunt, inde ira auaritiae germana, furnicatio [2] amica tenebrarum, ambitio [3] fortunae suae nescia, diui | tiarum [4] infelicior cupiditate [5] custodia, furor inperitus deo, [6] oblectatio uentris et gutturis, gloria [7] pudendorum, oculorum [8] uoluntas et zabolicae pompae uelut simplex in exspectaculorum deceptione persuasio. In quae cum per diuersa homo rapitur, uitae et mortis ante nos condicione proposita, [9] tamdiu in nobis pugnas saeculi et bella nescimus, quamdiu conuersantes in (deo), aliena redarguentes, domini uerba teneamus; nam si quod||corripimur agnoscimus et quae sunt aduersa uincamus, necessario ambulantes in nouitate, [10] sicut psalmi textus ostendit uino conpunctionis accepto arcum persequentis zaboli, [11] et iacula [12] uitamus, agnoscente quia liberi [13] a peccatis esse non possumus, nisi remissione baptismatis et diuinae crucis redemptione saluemur. In hac parte psalmidici sermonis, quos fides constans ad studium ueritatis uocat non tantum excipere auditu, | sed introspicere sensu conuenit, qualiter ad omnem se intellegentiae nostrae inbecillitatem psalmus adcommodet et dispositione sermonis profetici operis [(A)] modum temperans arduum diuinae intellegentiae iter uelut cliuo, molliens leniori faciliori instituit ascensu, ut, quia conuersis ad fidem facilius est peccatorum suorum mala nosse quam dispensationem diuinae in se intellegere naturae promptiusque est homini peccatum nol | le quam uelle diuinum, ita in psalmo aptissimus profectibus legentium ordo succederet [(B)] , [p. 103] ut reseruata in processu psalmi cognitione sui deo, qui nisi per se cognitus non est, primum redarguitio domini agnitio peccati diuino muneri faceret ingressum et, ubi homo naturae suae locus factus quid deus uellet agnosceret, sensatae historiae sermo sequeretur dicens: deus locutus est in sancto suo, [1] ut qui se sanctificasset deo, loquente in se domino, deum loqui audiret in sanc | to et omne quod in historiis sanctorum uirtus [2] fecisse putabatur humana, naturae suae legibus metiens inter diuinas professiones habitae de se protestationis expenderet, ut profeticus sermo semel loquens et duo praedicans exultationem saluati hominis in Christo et gloriam Christi in homine triumfantis uelut germanum insigne circumferens ad doctrinam nostrae eruditionis aperiret, ut, dum sanctorum gesta cognoscimus, triumphum||bonae uitae absoluta dictorum dispensatione teneamus. Sicima [3] namque, cuius diuisio gaudium hominis et Christi est, alienigenarum terra regionum est, ubi Iacob electi hominis filia [4] praetereuntis iteneris occasione correpta, dum oculorum uisibus capta aliena miratur, et electi generis dignitatem et gloriain uirginitatis amisit, quae in uindictam facinoris admissi punita diuiditur et ad testimonium memoriae, ne quid tale dei populus in alienis in | curreret, subiugatur. Efrem et Manasses [5] duo Ioseph sancti filii sunt quos subiugato sibi Aegypto in fecunditatem subolis tamquam ad fructum perfectac meruit ueritatis. Galaad [6] honorum primitiua possedit; ex Iuda, unde rex [7] quaeritur, deus natus in carne est, et quia Ruth [8] Moabitidis perseuerantia fidei diuinum in conceptibus genus meruit, Moab spei tabernaculum [9] nuncupatur. Idumea terra perfidiae est, ubi calciamentum||diuini iteneris extenditur. [10] Allofili in absolutionem arcae domini deuicto [11] Dagon idolo diuinis apparatibus subiugantur. Per quae uniuersa doctrinae nostrae ratio se tendens opus dei saluantis in Christo et sanctificati hominis iter monstrat, quoniam Sicima uincitur et tabemaculorum conuallia [12] metiuntur si credentibus nobis nato per uirginem Christo et ea, quae corruptelae causa exstitit, concupiscentiae camalis natura uinca | tur et [p. 104] redditum corpus non fornicationi sed domino, [1] per immortalia praeceptorum uerba diuisum, dignum tabernaculis Christi et gloriis futurae resurrectionis habeatur. Sicque deuicto mundo uelut subiugato Aegypto in Efrem et Mamasse laborantibus datur fructus nec alius nisi ex Iuda dux [2] quaeritur, quando Christi passione saluatis nihil aliud in ducatum, nisi quod deus in carnem uenire uoluit, in||uenitur nec alia perseuerantibus spes est, nisi ut circumuersura [3] mundi idest perfidiae terra uincatur, ut calciamento pedam domini hoc est euangelio pacis [4] ostenso distruatur Dagon opus saeculi, et absoluta testamenti arca, quod nos sumus, Allofilorum aliena suadentium loquella superetur, (ut), qui ea quae in regionibus posita, in locis dicta, in regibus sunt praedicata cognouerit, uitiorum in se loca regna regiones disciplinato opere deuin | cens, etsi profetatum de deo intellegat, sibi tamen uelut quoddam uitae exemplarium positum recognoscat, quoniam ab initio usque ad finem uenientes in hunc mundum sicut unitis malitiae uiis fallimur, ita unita fide et correctione saluamur.

[p. 105] 11

PRISCILLIANI

BENEDICTIO SUPER FIDELES

Sancte pater, omnipotens deus [(A)] , qui multiformis gratiae tuae templum et dispositae in te ecclesiae tabemaculum formans inmensurabilis gloriae extendens mensuras Christo in te auctore docuisti, ut in te uno et inuisibilitatis plenitudo, quod pater filio, et uisibilitas agnoscentiae, quod filius patri in operatione sancti spiritus deberet, ageretur, sic in te omni definitae rei terminum et infinitorum receptaculum ponens, ut ex te uno uenientibus | nobis unum profectum et reuertentibus ad te unum aditum in ortum fili in te orientis aperires, et quamuis ex diuersis uocationum uiis in tabemaculum tuum tenderent, omnes tamen uno ingressu ad te Christi operantis intrarent, ut, cui se ille clausisset, accessum ad te, quia patrem fili in filio et filium patris in parte ignorauerat, non haberet. Tu enim es deus, qui cum in omnibus originibus uirtutum [(B)] intra extraque et supereminens||et intemus et circumfusus et infusus in omnia unus deus crederis, inuisibilis in patre, uisibilis in filio et unitus in opus duorum sanctus spiritus inueniris, quia tu tibi ad id quod es auctor es et nihil extra te quod praestantius tibi uideatur ostendis, et quamuis mens nostra inexplicabilis intellegentiae opus moliens intra humanae inbecillitatis claudatur errore [(C)] , unicum tamen de te religiosae sententiae modum | [p. 106] profeticis uocibus adpraehendit, quod sic ie unum deum in omnibus nouimus, ut nullum non in te neque ullum extra te locum et facti it operantis habeamus: sicque cum habes adque haberis neque extro totum in aliquo neque non in omnibus inueniris. In te enim et per te processuum tota procuratio: tu animarum pater, tu frater filiis, tu filius fratribus, tu electis amicus, tu propinquantibus proximus, tu operatio spirituum, tu prin||cipium archangelorum, tu angelorum opus, tu uirtutificatio tota uirtutum es, per te disposita sunt opera cunctorum, tu distincxisti singularum rerum partes et inter se elementa conpingens disciplinati operis terminos conlocasti, dans in eis spiritura uitae, ut, quae etsi ex se facere nil possent, magnitudine tamen operantis animata ministerium deligatae per te seruitutis inplerent. Et posthaec respiciens in terrani eduxisti animain uiuam; quae | etsi ex se ipsa non esset, tamen, ne uacuus esset (et) sermo praecepti, ubi iussio tua initium eorum quae non erant fuit, animatione praecepti protulit terra quod ipsa non habuit. Et iussio tua in apparabilium facta natura est, et ex nihilo opus proferens primum incospita et intenebrata parerent, postea insensibilibus sensibilitatem, tenebrosis uisum, brutis odoratum, sonum duris et obduratis distribueres auditum, ut ubique||te praestans materiam rerum, quam iussio protulerat informem, in usum operis tui sermo disponeret et unum quid uocans nomine suo, [1] si sublimaret erecta, diuexa uergeret, praessa plenaret, aperiret campestria, siluarum tegeret occulta, tibi soli ad agnitionem scientiae tuae factotum gloria tota concineret, cui etsi confiteri in loquellam muta non possent, tamen dispositionibus rerum loquens ratio omnipotentiae testimonium non negaret. |

In (?) . . . . . . . . . . . . . .
bulacra (?) statutum (?) qua. [2]
commutationem tibi
dignam dabimus pro
animabus nostris [(A)] , sancte
pater, omnipotens
deus, aut quid [3] est homo
quod memor es
[p. 107] eius aut filius hominis
propter quod uisitas
eum, nisi quod in gloriam
tanti operis emissi
agnoscimus quia
figmentum [1] tuum sumus
in operibus bonis
quae praeparasti, ut
in illis ambulemus?
Et ideo te sensus noster
loquitur et sermo,
quia per te inexterminabiles [2]
facti, ubi simi, . . . . . . . . . . . . .

[p. 108] IV

CÁNONES DE PRISCILIANO

(PRISCILLIANI IN PAVLI APOSTOLI EPISTVLAS

CANONES

A PEREGRINO EPISCOPO EMENDATI)

PROOEMIUM PEREGRINI EPISCOPI IN

EPISTULAS PAULI APOSTOLI

Prologum subter adiectum siue canones qui subsecuntur nemo putet ab Hieronymo factos, sed potius a Priscilliano sciat esse conscriptos. Et quia erant ibi plurima ualde necessaria, correctis his quae prauo sensu posita fuerant alia, ut erant utiliter ordinata, prout oportebat intellegi iuxta sensum fidei catholicae exemplaui. Quod probare poterit qui uel illud opus quod ipse iuxta sensum suum male in aliquibus est interpretatus discusserit uel hoc quod sanae doctrinae redditum est sagaci mente perlegerit.

PROLOGUS PRISCILLIANI IN CANONES

EPISTULARUM PAULI APOSTOLI

Multis occupatus necessitatibus litteris tuis tardius respondi, carissime. Postulaucras enim, ut contra haereticorum uersutam fallaciam firmissimum aliquod propugnaculum in diuinis scripturis sagaci indagine reperirem, quod non tam prolixum uel fastidiosum esset quam concinnum ac uenustum existeret, per quod uelocius eorum prosterneretur inpudentia, qui obiecta sibi uerissima testimonia in suum prauissimum sensum ea interpretari [p. 109] nituntur aut certe negent hacc esse scripta. Ideoque contra eos tale aliquid excogitandum esse dicis, quod non uersuta oratoris eloquentia turgescat uel lubricis dialecticae syllogismis inuoluatur, nam haec quibusdam maxima solent esse perfugia, sed tale sit uis, quod mera ueritate effulgeat atque mira constet scripturarum auctoritate. Illa uero uitari debere quae sunt spiritali et innocuae fidei Christianae contraria atque inimica, quippe quae mundi existens sapientia [1] ab apostolo sit stultitia nuncupata. Hace te saepissime audiens et alia his similia mihi scribente e re mihi uisum est ipsas scripturas in medio positas idest quattuordecim epistulas beatissimi Pauli apostoli in earum textu sensus testimoniorum distinguere ipsisque testimoniis numeros ordinare, quosque numeros uniquique epistolarum ab uno incipiens usque in finem quantitatis suae modum sequacitur atramento supernotare. Praeterea ex ipsis testimoniis quaedam uerba decerpens canones iisdem concinnaui saporibus ipsorum testimoniorum constantes. Quibus canonibus epistularum titulos et ipsorum testimoniorum numeros subteradiiotaui, ut ubi uel quotum quaeres testimonium, per eundem canonem cui haec subdita sunt facillime reperias. Ipsi autem canones proprios habent numeros mineo descriptos idest in quattuordecim epistulas canones nonaginta; quosque numeros in omnem textum scripturae conuonientibus sibi testimoniis supernotatos inuenies illic uidelicet, unde unicuique canoni pauca uerba necessaria uidentur. Cur autem non omne testimonium possideat canon, sollerti studio animaduerte, quia eadem testimonia ex multis uersibus constant, canones autem ex paucis uerbis eo quod semper ad respondendum pauca uerba proferantur. Ideoque euenit, ut aliquorum testimoniorum principia tantum cum canone cui subdita sunt conueniant, aliorum autem medietas, nonnullorum uero finis, plerumque totum. Et idcirco duorum uel trium seu plurimorum canonum numerum in unum testimonium mineo supemotatum inuenies, ut iam dixi, illic tamen unde pauca uerba uniquique uidentur esse necessaria.

Hoc enim me elaborasse uolo intellegas, quo fideliter continentiam scripturarum palam facerem nulli existens inimicus et ut errantium uelocius, sicut postulasti, corrigerentur mentes. Uale in Christo!

[p. 110] can. I. Deus uerax est, spiritus quoque deus et deus saeculorum possidens inmortalitatem estque inuisibilis lucem habitans inaccessibilem, rex etiam atque dominus, cuius est imago ac primogenitus Christus, in quo non inuenitur «est et non», sed «est» tantummodo.

Rom. 18 .-Cor. II. 6. 18. 22 .-Col. 5 .-Tim. 1 . 5. (II) 28. 29 .-Tit. l .-Hebr. 1. 11. 18. 19.

can II Quaenam sint quae sibi dissona et inimica, motu ac fructibus existant; est namque natio praua, sed et perditio habens filium proprium.

Rom. 54 .-Cor. II 28. 34 .-Gal. 30. 31 .-Eph. 30.-Philipp. 12 .-Thess. II. 4.-Hebr. 23.

can. III. Quia duo genera spirituum sunt, unum dei, alterum mundi ad errores.

Rom. 54. 55. 56. 58. 59.-Cor. I. (6.) 11. 12. 72 .-Cor. II 19 Gal. 30 .-Tim. I. 15.-Tim. II. 5 .

can. IV. Quia duae sint sapientiae, una quidem dei, altera uero hominum uel carnis.

Rom. 54 . (55.)-Cor. 1. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 12. 18 .-Cor. II 3 .-Thess. I. 2.-Col. 15 .

can. V. Quia multi dicuntur dii et quorundam uentrem deum esse et spiritus aeris huius atque potestates tenebrarum, sed et elementa mundi.

Cor. I. 47 . 48.-Cor. II. 22 .-Gal. 17. 20 .-Eph. 6 .-Philipp. 20.-Col. (4.) 15. 22.-Hebr. 9 .

can. VI. Quia peccata uel daemones tenebrae siue opera tenebrarum ab apostolo nuncupentur.

Rom. 101 .-Eph. 30.-Col. 4 .

can. VII. Quia stultorum atque carnalium uel dubiorum sit crásse de diuinitate sapere uel sentire.

Rom. 8 . 9. (54.)-Cor. I. 13 . 14.-Cor. II. 3. 5. -Hebr. 9 .

[p. 111] can. VIII. Quia ex deo et in deo sint omnia, qui uniuersa operatur, omnisque paternitas ab eo nominetur atque omnia condita sint per Christum.

Rom. 91. 104 .-Cor. I. 47 .-Eph. 2. 3 . 13. 14. 16. 17 .-Col. 5. 6. 7. 16. 17.-Hebr. 1. 5.

can. IX. Quia sapientia et gratia atque benedictio dona spiritalia sint et quod inuisibilia eiusper ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur.

Rom. 3. 4. 6. 7. -Cor. II 46-Eph. 2.-Col. 3 .-Hebr. 3 .

can. X. Quia inscrutabilia sunt iudicia dei et inuestigabiles uiae eius; similiter et diuitiae Christi et multiformis sapientia.

Rom. 64. 91 .-Cor. II. 46.-Eph. 2. (12. 13.)-Col. 3.

can. XI. Quia quae uidentur temporalia, quae autem non uidentur aeterna sunt, ideoque qui in hac uita tantum sperantes sunt, miserabiliores esse omnibus hominibus.

Rom. 64.-Cor. I. 6. 7. 10. 43. 44. 52. 84 .-Cor II. (29.)-37. 38.

can. XII. Quia Christus similitudinem camis peccati sumpserit in ministerio, in quo sunt thesauri sapientiae, qui fecit utrumque unum et ascendens in altum captiuam duxit captiuitatem, quemque iam non secundum carnem nosse se dicebat apostolus.

Rom. 53-(II. Cor.) 32 .-Eph. 8. 18. (19.) 34 .-Philipp. 8. 9 .-Col 8. 10. 12. (13.)-Hebr. 7. 8. 9. 11. 13. 15. 17. 18. 21.

can. XIII. Quia Christus in carne pro nobis mortuus idem homo et deus, mediator dei et hominum sit.

Rom. 34. 35. (36.) 38. 40. 47.-Cor. I. 81. 86. 87.-Thess. J. 17 .-Tim. I. 9 .-Hebr. 4. 13. 14. 15. 24.

can. XIV. Quia fidei apostolicae fundamentum Christus sit, qui est lapis angularis et caput nostrum, ex quo omne corpus et in quo construuntur qui credunt euangelio.

Cor. I. 15 . 16.-Cor. II. 22. 23.-Eph. 10 . 21.-Col. 8. 14.(21.)-Tim. II. 15 .-Hebr. 12.

[p. 112] can. XV. Quia sacramentum olim filiis hominum absconditum, nunc per apostolum sanctis manifestatum sit et quod Christus sapientia nuncupetur, quam nemo principum huius mundi cognouit.

Cor. I (9.) 10.-Eph. 2. 11. 13.-Col. 10 . (13.)

can. XVI. Quia Christus filius dei imago uirtutis ac sapientia patris sit et quod in ipso plenitudo diuinitatis corporaliter habitet, solus nesciens in carne peccatum; omnis autem homo mendax.

Rom. 2. 5. 18. 19.-Cor. 1. 5. 8 .-Cor. II. 32.-Col. 5. 16. -Hebr. 1. 8. 12.

can. XVII. Quia homo Christus ab apostolo deus et dominus nominatus sit et quod non in diuinitate sed ex semine Dauid et ex muliere factus dicatur.

Rom. 1. 70 .-Cor. J. 90 .-Gal. 1. 4. 5. 18. 19.-Tim. I. 1.-Tit. 10 .-Hebr. 1. 2. 3. 4.

can. XVIII. Quia Christus pax nostra sit ideoque in cruce sua inimicitias soluens deleuit quod aduersum nos erat chirographum medio pariete destructo.

Cor. II 32.-Eph. 9. 39.- Col. 6. 7. 8. 19 .- Hebr. 21.

can. XIX. Quia Christus non inuitus, sed sua uoluntate in passione sua patris inpleuerit uoluntatem, humilians se usque ad mortem.

Rom. 66 .-Gal. 2. 10.-Eph. 27 .-Philipp. 9.-Tim. 1. 9.-Tit. 10 .-Hebr. 26.

can. XX. Quia Hierusalem illa caelestis sit libera et quod nos secundum Isac promissioncs deputemur in semine et quod caput ac plenitudo ecclesiae Christus sit.

(Rom. 72.)-Gal. 25. 26 .-Eph. 5. 13. (33.) 35 .-Col. 6. 9.-Hebr. 20. 24, 26.

can. XXI. Quia spiritus dei omnia scrutetur et nouerit etiam alta dei, quae spiritales tantummodo intellegant et loquantur omnia iudicantes, ipsi a nemine indicantur occursuri Christo.

[p. 113] Cor. I. 11 . 12. 13. 77 .-Eph. 4. 14. 20.

can. XXII. Quia peccatum mortem afferat atque in seruitutem animam redigat.

Rom. (37. 39.) 43. 44. 45. 46. 47.- Eph. 6. 7 .-Col. 18.-Tim. II. 7 .

can. XXIII. Quia ignorantia tenebrae sint, scientia uero lux in domino, et utraque filios suos habent.

Cor. I . 79.-Eph. 22 . 30.-Thess. I. 16. 17 .-Col. 4 .-Hebr. (8.) 9.

can. XXIV. Quia deus ante saecula sapientiam in sacramento absconditam ad gloriam nostram praedestinauit, eorum uidelicet quos ante constitutionem mundi elegit.

Rom. 65.-(Cor. 1. 9.)-Gal. 18. 19 .-Eph. 2. 3 .-Thess. II. 5.-(Col. 10.)-Ti II 6. 7 .-Tit. 1 .-Hebr. 5 .

can. XXV. Quia gratiae dei sit atque misericordiae, ut credant audientes et saluentur credentes, obtunsio uero uel induratio de peccato ueniat non credentibus et quod contra naturam insertae sint gentes gratiae dei, quippe ex quo et per quem et in quo sint omnia.

Rom. 73. 74. 82. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 91 .-Cor. I. 22. 33. 37. (47.) 72. 73 .-Eph. 1. 2. 7 .-Philipp. 1l .-Col. 10 .-Tim. II. 6. 17 .-Tit. 12 .-Hebr. 6. 7. 28.

can. XXVI. Quia peccatum et mors per Adam in omnes homines uenerit et regnauerit mors ab Adam usque ad Moysen.

Rom. 37. 38. 39.-Cor. I. 86.

can. XXVII. Quia corrumpant mores bonos confabulationes pessimae et quod quaestiones atque contentiones subuertant potius quam aedificent audientes.

Cor. I. (46. 62.) 91 .-Eph. 29 .-Col. (14.) 15 .-Tim. I. 27 .- Tim. II. 14. 17. 20.

can. XXVIII. Quia peccandi cupiditas idest uoluntas carnis, [p. 114] quae ex consuetudine diuturna lex iam dicitur atque natura, sanctae aduersa semper sit uoluntati.

Rom. 48. 49. 50. (51. 53.) 61. 62. 63. 64. 74. 122. 124 .-Cor. II. 11 . 12. 48. 55.-Gal. 30.-Eph. (6.) 38.-Thess. I. (6.) 7. (8.) Tim. I. 12.-Tim. II. 16. 17.

can. XXIX. Quia caro eiusque prudentia deo sit inimica et deo atque ab omni bono semper absentet.

Rom. 50. 51. 54. 55. 57 .-Cor. I. 95 .-Cor. II. 29 .-Gal. 30. 34. -Eph. 6.

can. XXX. Quia per habitantem in nobis dei spiritum uiuificentur mortalia corpora nostra.

Rom. 56 .-Philipp. 23 .-Thess. I. (14.) 22.

can. XXXI. Quia nouus homo interior sit, cuius caelestis imago est, quippe ad imaginem dei formatus quique dei gratia et scientiae lumine reformatur et ut thensaurus in fictili uase consistens uisceribus misericordiae et fidei atque caritatis induitur.

Cor. I. 94.-Cor. II. 24 .-Eph. 14 . 23. 24.-Col 27. 28. -Hebr. 18. 19. 20. 25.

can. XXXII. Quia uetus homo exterior sit, qui corrumpitur et in quo corpus peccati destruitur quique terrestris domus et uas fictile ab apostolo nuncupatur.

Rom. 41.-Cor. II. 24. 27. 29 .-Eph. 23 . 26-Col. 27.

can. XXXIII. Quia sanctorum corpora dei siue spiritus sancti templa et Christi membra sint et ideo semper hostia uiua et placens esse debeant atque ab omni opore carnis et a susurratione et uaniloquio ceterisque peccatis abstinere se debeant et ut uirgines iuxta apostolli consilium sic permaneant.

Rom. 92. (101.)-Cor. 1. 17. 28. 33. 34. 35. 36. 37. (40.) 41. (43.) 45. 58. -Cor. II. 35. 49. (59.)-Eph. 28 .-Phil. 24 . (25.)-Thess. I. 11 .-Col. 25.

can. XXXIV. Quia sancti carnem suam cum uitiis et concupiscentiis crucifigant gloriantes in cruce Christi, per quem mundo eiusque operibus mortui sunt.

[p. 115] Gal. 32. 36. -Col. 22. 23. -Tit. 9.

can. XXXV. Quia cum carnibus et uino aliqui abstineant, nec iudicari ab aliis debeant nec ipsi alios iudicare eo quod mundis omnia munda sint et quia esca et potus neminem conmendat. Deus enim et hunc, inquit, et haec destruit.

Rom. 102. 103. 106. 107. 108. 109. 110.-Cor. I. 32. 49. 51. 53. 56.-Col. 20 .-Tit. 4.-Hebr. 26.

can. XXXVI. Quia uinum sit omnis causa luxuriae et ideo abstinendum sit ab eo, quippe quod pro sola infirmitate et ipsud modico uti indulgeat.

Rom. 108 .-Eph. 32.-Tim. I. (23.) 24.

can. XXXVII. Quia per beatam uoluntariam paupertatem iusti radicem malorum omnium auaritiam respuant, contenti cottidiana exhibitione et tegumenti sufficientia per pietatem sibimet ministrata.

Cor. I. 28.-Eph. 22. 28.-Col. 25 .-Tim. I. 27. 28. -Hebr. 18. 26.

can. XXXVIII. Quia iustorum militia et arma et hostes et lucta uel pugna spiritalia sint, quorum conuersatio in caelis est, unde et Christum dominum exspectant.

Rom. 101.- Cor. II. 46.- Eph. 38. 39. 40.-Phil. 20.-Thess. I. 10. 17 .-Tim. II. 10 .-Hebr. 11. 15.

can. XXXIX. Quia opus doctoris lectio sit atque euangelii praedicatio, in quibus nocte ac die operabatur apostolus.

Cor. I. 101.-Philipp. 15 .-Thess. I. 5.-Thess. II 9 .-Tim. I. 17. 18. -Tim. II. 6. 18. 19. 20. 21. 23.

can. XL. Quia psalmis hymnis et canticis spiritalibus atque orationibus insisti debeat, tain pro inuicem quam pro regibus atque omnibus hominibus.

Rom. 3 . 96. 119 .-Cor. II. 2. 60.-Eph. 4. 32. 41 .-Philipp. 1. 23 .-Thess. II. 3. 6 .-Col. 3. 29. 32. -Tim. I. 8.-Tim. II. 2.

can. XLI. Quia apostolus omnibus omnia factus sit, ut omnes lucrifaceret, per quod, omnibus placuit; quem imitari oportet, ut [p. 116] sicut luminaria in conuersatione sua luceant inter ceteros Christiani, quorum tale debet esse opus qualis et sermo.

Rom. 96. 97 .-Cor. I. 57. 63. 64. -Cor. II. 21. 31. 33. 42. 47. Eph. 15. 31 .-Philipp. 12. 22 .-Thess. I. 10. 13. -(Thess. II. 5. 9.)-Col. 33.-Tim. I. 17.-Tit. 7.

can. XLII. Quia corpus ac sanguinem Christi, quod est magnum pietatis sacramentum, manifestatum in carne, iustificatum. in spiritu, si quis indigne sumpserit, corporis ipsius sanguinisque sit reus.

Cor. 1. 61. 69 .-Tim. I. 13. 14 .-Hebr. 18 . 19.

can. XLIII. Quia scientia ac fide et sanctitatis odore erant pleni tam apostolus quam illi quibus gratias referebat.

Rom. 3 . 114 .-Cor. I. 1. 64.-Cor. II. 4. 13. 14.-Philipp. 10. (25.)-Thess. I. 2.-Hebr. 18 . 19.

can. XLIV. Quia per multimodam spiritus sancti gratiam, prout oportuit, dona spiritalia distributa sint sanctis ideoque debere unumquemque in quo uocatus est permanere et inferiores honorem cuangelio cooperantibus dare.

Ro,. 93. 94 .-Cor. I. (40.) 73 . (103.)-Cor. II. 60 .-Eph. 17. Thess. I. 18. 19.-Hebr. 3.

can. XLV. Quia episcopus inreprchensibilis esse debeat omnisque clerus pacificus iuuenalia desideria fugiens, seruans mandatum, probans potiora, corripiens errantem, docens utilia; similiter senes et uiduas esse debere.

Thess. I. (20.) 21.-Col. 11. 12.-Tim. I. 13. 18. 19. 23. 28. 29.-Tim.     II. 16. 17. (21.)-Tit. 2 . 5. 13.

can. XLVI. Quia ecclesiastici non debeant ob suam defensionem publica adire indicia sed tantum ecclesiastica, nihilque inique iudicare ac duorum uel trium testimonio rem probare, quia sancti mundum et angelos iudicabunt.

Rom. 98 .-Cor. I. 30 .-Cor. II. 59 . (60.)-Thess. I. II.-Tim. I. (21.) 22. 25.-Tim. II. 21 .-Tit. 10 .-Hebr. 18.

[p. 117] can. XLVII. Quia firmiores in fide debeant infirmioribus conpati considerantes se ipsos, ne et ipsi temptentur.

Rom. 111.-Cor. II. 10 . II.-Gal. 3 .-Thess. I. 18. 19. 20.-Hebr. (8.) 25.

can. XLVIII. Quia in ordinibus ecclesiae elegerit deus primo apostolos, secundo prophetas, tertio magistros.

Cor. I. 73. 74. 77. 78. 79.-Eph. 11. 20 .-Thess. I. 21.-Tim. I. 6.

can. IL. Quia omne bonum eligendum sit et cunctis uirtutibus fraterna caritas praeferenda, redimendum. tempus paxque et humilitas a Christianis sectanda.

Rom. 95. 96. 97. 100. 107.-Cor. I. 2. 74. 76. 102 .-Gal. 29. Eph. 15. 21. 22. 31.-Philipp. 7 .-Thess. I. 12. 20. 21.-Thess. II. l .-Col. 28 .-Tim. I. 3.-Hebr. 9 . 23. 25.

can. L. Quia uitandi sint, qui non secundum apostoli traditionem uiuunt, sed suo potius uentri deseruiunt; qui in nouissimis temporibus deterrimi sunt futuri.

Rom. 123 .-Cor. I. 77.-Thess. II. (5.) 8. 10.-Tim. I. 15.-Tim. II. 18. 22.-Hebr. (18.) 26.

can. LI. Quia grauius delinquunt qui alios iudicant ipsi deteriora facientes, uel certe participes peccantium sint hi qui peccantibus quoquo modo consentiunt.

Rom. 10. 11. 12. -Cor. I. 26. 27. 28. 29 .-Cor. II. 59 .-Tim. II. 16 .

can. LII. Quia uel fuerint uel futuri sint pseudoapostoli et pseudoprophetae, per quos sectae, et satanas se transfiguret in angelum lucis.

Rom. 5. 6. 8. 9.-Cor. I. 2. 14- 68. 69. 105.-Cor. II. 14. 20. 46. 50. 52. 53 .-Gal. 3. 8. 21. 22. 28. (32.)-Philipp. 4. 16. 20. -Col. 21 .-Tim. I. 2. 31.-Tit. 3. 5. 14.

can. LIIII. Quia multi recesserint ab apostolis uaniloqui, per quos haereses exstiterint ad errores.

[p. 118] Tim. I. 3. 7 . (15.)-Tim. II. 6. 8 . 15. 25.

can. LIV. Quia conmendet eos qui secum conlaborant in euangelio et omnes qui praesunt; quorum, ut ait, nomina in libro uitae sunt scripta.

Philipp. (5.) 13. 15. 21.-Thess. I. 7. (18.)-Col. 34 .-Tim. I. 21 .-Philem. 5.-Hebr. 28.

can. LV. Quia non per legem sed per Christi fidera et confessionem saluentur ac iustificentur credentes, seruitutis iugo et sexuum diuersitate carentes.

Rom. 26. 27. 34. 78. 79. 81. 110 .-Cor. II. 26 .-Gal. 10. 11. 15. 16. (27.)-Eph. 9. 22.-Hebr. 7. 18. 19. 22.

can. LVI. Quia praecipiat plebi, ut potestatibus subiecti sint et ut suis manibus operentur, uxores filios seruos et serui dominos diligant, et mulieres in ecclesia taceant nec docere praesumant.

Rom. 99. 103 .-Cor. I. 33. 36 . 37. 38. 39. 40. 42. 43. 45. 46. 48. 49. 50. 62. 66. 68. 71. 72. 79. -Eph. 25. 26. 27. 33. 34. 36. 37. -Thess. I. 13. -Col. 30. 31.-Tim. I. 19. 26. 30 .-Tit. 5. 6. 8. 11 .-Hebr. 25.

can. LVII. Quia incontinentibus nubere iubeat et mulier per filiorum generationem saluanda sit.

Cor. I. 37. 43. 44. 45.-Tim. I. 12. 19 .-Hebr. 25.

can. LVIII. Quia factis iustificentur credentes, non tantum sermonibus, non enim in sermone est regnum dei, ait, sed in uirtute.

Rom. 14. 15. 16. 17. 18. 19.-Cor. I. 25. 39 .-Thess. I. 2 .-Hebr. 18.

can. LIX. Quia caput uiri sit Christus, uir autem mulieris et quia oporteat sine ira et disceptatione semper orare et mulieres ornatas esse debere non monilibus sed conuersatione.

Cor. I. 65. 66. 70.-Tim. I. 11. 12. 19.

can. LX. Quia gratias agat apostolus his qui ad elemosynam prompti sunt, alios ad hoc opus exhortans.

[p. 119] Rom. (94.) 118. 120. 122 .-Cor. I. 99. 103 .-Cor. II. 40 . 41. 44. Philipp. 25 .-Tim. II. 9. 11. 15.-Tit. 15.-Hebr. 25. 27.

can. LXI. Quia bonae uitae quorundam laicorum et fidei atque humanitati eorum testimonium reddat apostolus, quod refecerint uel ipsum uel sanctorum pauperes.

(Rom. 118.)-Cor. II. 39 .-Thess. I. 6. 9 .-Thess. II 1. 7. Col. 1 .-Tim. II 3.-Philem. 2 .-Hebr. 19.

can. LXII. Quia exprobret quorundam auaritiam Paulus dicens se ita euangelium praedicasse eis, ut eos non grauaret; debere tamen altario deseruientes inde uiuere, ut miles suis stipendiis.

Cor. I. 54. 56 .-Cor. II. 51. 58 .-Tim. I. 30.

can. LXIII. Quia ceruices suas quidam pro apostolo supposuerint, quibus gratias agit non solum ipse sed et uniuersae ecclesiae, quas etiam in domibus propriis susceperunt.

Rom. 121 .-Cor. I. 104 .-Col. 34 .-Philem. 1 .

can. LXIV. Quia iustitiam dei, quae per Christum data est, ignorent hi qui iustitiam legis sectantur; inpossibile namque erat legi deseruientibus sibi auferre peccata.

Rom. 20. 21. 22. 53. 66. 68. 71. 75. 76. 77. 78. 80. 84 .-Gal. 15. Philipp. 17, 18. 19 .-Hebr. 12. 16. (17.)

can. LXV. Quia duas leges dicat esse apostolus, unam per Moysen quae carnalis est, aliam per fidem et gratiam Christi quae spiritalis est, illam quidem destruens quia non iustificat, hanc uero statuens quia saluat atque sanctificat.

Rom. (21.) 23. 25. 31. 32. 33. 34. 37. 38. 39. 43. 44. 47. 48. 49. 50. 52. 54. 57. 59. 77 .-Cor. I. 97.-Cor. II 16. 17. 19.-Gal. 10. 11. 12. 13. 14, 15. 16. 17. 20. 24. 25. 26. 27. 28. 30.-Tim. I. 2. 3.-Tit. 3. 13 .-Hebr. 11. 12.

can. LXVI. Quia in lege iudaica maledictum sit, de quo nos Christus liberat factus ipse maledictum.

Rom. 31 .-Gal. 12. 13.

[p. 120] can. LXVII. Quia per spiritalem cordis in Christo circumcisionem propudiosam illam legis destruat apostolus.

Rom. 16. 17. 23. 24. 27. 28 .-Gal. 27. 28. 35. 37.-Eph. 7. 8. Philipp. 16. 17.-Col. 16. 17.

can. LXVIII. Quia quae in ueteri testamento uel facta uel scripta sunt, in nostri figuram contigerint.

Rom. 33. 34. 74. 112. 113.-Cor. I. 59. 60 .-Hebr. 16.

can. LXIX. Quia Abrahae fidem imitandam Iudaeis ponat apostolus, adprobans non ex operibus legis sed ex operibus fidei iustificari credentes, quos et Israhel dei nuncupat.

Rom. (20.) 26. 28. 29. 30. (32.) 33. 34. 72 .-Gal. (10.) 16. 30. Hebr. II. 20. (25.)

can. LXX. Quia gentes de Iudaeroum casu non debeant gloriari; deus enim omnes homines uult saluos fieri, concludens omnia sub peccato, ut omnium misereatur, qui per Christum nos reconciliauit sibi; deus enim, inquit, erat in Christo mundum reconocilians sibi.

Rom. 79. 87. 88. 89. 90. -Cor. II. 32. -Tim. I. 9. 16.-Hebr. 14.

can. LXXI. Quia cum se persecutorem ecclesiarum fuisse accuset et minimum apostolorum esse dicat, raptum tamen usque ad tertium caelum se confitetur, ubi sine dubio instructus est euangelio, quod non ab homine sed a Christo per rouelationem spiritus doctum se esse dicit.

Cor. 1. 82 .-Cor. II. 1. 54. 57.-Gal. (5.) 6.-Eph. 11 . (12.)-Philipp. 17.-Tim. I. 3. 4. (5.)-Tim. II. 6.-Tit. 12.

can. LXXII. Quia dicat idem apostolus a deo se gratiam apostolatus accepisse et Christum in se loqui et operari et quia spiritu dei agantur qui filii dei sunt, heredes quidem dei, coheredes autem Christi.

Rom. 2. 58. 59. 116 .-Cor. II. 6. 7. 13. 23. 60 .-Thess. I. 3. 11.-Col. II.-Tim. II. 7.-Hebr. 5. 10. 11.

[p. 121] can. LXXIII. Quia ibi euangelium praedicauerit, ubi nullus apostolorum fuerat seque ad euangelizandum a Christo missum.

Rom. 117 .-Cor. I. 3.-Cor. II. 12. 22. 48. -Gal. 6 .-Eph. 12.

can. LXXIV. Quia nihil minus fecerit aliis apostolis tam praedicatione quam signis; nam etsi inperitus sum, inquit, sermone sed non scientia.

Rom. 115, 116. 117.-Cor. I. 14. 82.-Cor. II. 50.-Philipp 3. II. 12. 19. -Thess. I. 4 .

can. LXXV. Quia gentium sit apostolus quibus et euangelium praedicat, et quod ueniens Antiochiam reprehendit Petrum sibi que dextras dederint Iacobus et Iohannes et Barnabe societatis.

Rom. 4. 86. 87. 115.-Gal. 7 . (8.) 9.-Eph. 11. 12 .-Tim. I. 10 .-Tim. II. 6. 7. 26.

can. LXXVI. Quia collegam habuerit Timotheum et Epaphroditum coapostolum atque conmilitonem aliosque adiutores siue ministros.

Rom. 115. (125.)-Cor. I. 81. 101 .-Cor. II. 12. 15. 41. 43.- Eph. 16.-Philipp. 14 .-Col. I. 2. 34 .-Tim. II, 4. 25 .-Philem. 1 .-Hebr. 28.

can. LXXVIL. Quia filios uocet eos quos ueritatis scientia inbuebat, in quibus apostolicae auctoritatis potestate usus de his quos ad paenitentiam contristauerat gratulatur.

Cor. 1. 24. 25. 52. 55. -Cor. II. 8. 9. 26. 28. 36. 38. 45. 46, 47. 61.-Gal. 23 .-Phillipp. 2 .-Thess. I. 4.-Col. 12 .-(Tim. II. 18.)-Philem. 3. 4.

can. LXXVIII. Quia praedicare potius quam baptizare missus a Christo sit nosque in baptismo Christo esse consepultos, ut fili dei effecti in nouitate uitae ambulemus, heredes quidem dei, coheredes autem Christi.

Rom. 40. (59.)-Cor. I. 3.-Eph. 2. 34.-(Col. 17.)-Tit. 12 .-Hebr. 9. 11. 18.

[p. 122] can. LXXIX. Quia ob peccatorum inmensitatem scelesti homines deterioribus traduntur passionibus et quia non sponte creatura subiecta sit et a Christi caritate neque alia creatura nos separet et euangelium creaturae sit praedicatum.

Rom. 9. 61. 62. 63. 68. 100.- Col. 5. 9.- Tim. I. 15.-Hebr. 18.

can. LXXX. Quia ex parte scire et ex parte prophetare et per speculum illa quae futura sunt uidere se dixerit, currens ad brauium supernae uocatioilis dei.

Cor. I. 75 .-Philipp. 19.

can. LXXXI. Quia Christiani in passionibus gaudere debeant, scientes donum dei esse quod credunt, nam pro Christo pati aeterna merces erit.

Rom. 35. 60. 68 .-Cor I. 23. 24. 100 .-Cor. II. 2. 25. 33. 37. 52. 53. 56. 57. -Gal. 38. -Philipp. 5. 6. -Thess. I. 6. 7 .-Thess. II. 1. 6.-Col. 9 .-Tim. II. 13. 18. 19. 24. 26.-Hebr. 19. 21. 22. 28.

can . LXXXII. Quia corpora sanctorum in illa generali resurrectione diuersis meritorum claritatibus induenda sint, ubi iam caro et sanguis, idest uentris et libidinis opera non regnabunt.

Cor. I. 92. 93. 94. 95. 96.-Hebr. 21.

can. LXXXIII. Quia primitiae resurrectionis Christus sit, deinde qui ipsius sunt, nunc ipse super omnem principatum et potestatem sedeat in patris dextera coillocatus.

Rom. 40. 41. 42. 67. 68.-Cor. I. 33. 83. 85. 86. 87. 89. 91. 92 . Cor. II 26.-Eph. 5 .-Philipp. 18 .-Thess. I. 14.-Tim. II. 12 .-Hebr. 2. 4. 13. 21.

can. LXXXIV. Quia in corpore constitutos resurrexisse dicat in baptismo eos qui peccato mortui conuiuificati sunt Christo et quaerunt quae sursum sunt, non quae super terram.

Rom. 39 . (40.) 42. 43. 48. -Eph. 7.-Col. 16. 17. 23. 24.

can. LXXIX: Hebr. 10, 29; Rom. I, 26; 8, 20, 39. Col 1, 23.-can. LXXX: I. Cor. 13, 9, 12. Philipp. 3, 14.-can. LXXXI Col. 1. 24. Philipp. 1, 29. (cf. Eph. 2, 9.) II. Thess. 1, 5. (cf. Laodic. 6, 8.)-can. LXXXII: I. Cor. 15, 35, 41, 42, 50, 53.-can. LXXXIII: I. Cor. 15, 20, 23. Eph. 1, 21, 20. (cf. Col. 3, I.)-can. LXXXIV: Rom. 6, 2. (4.) 12. Col. 2, 12 sq.; 3, 1. Eph. 2, 5.

[p. 123] can. LXXXV. Quia iudicium dei erit iusto iudice Christo, ubi recipiet unusquisque secundum opera sua, conscientia rationem etiam de cogitatione reddente, omniumque criminum rei dei iudicantis experientur examen.

Rom. 12. (13.) 15. 105 .-Cor. I. 20. 21. 31 .-Cor. II. 30.-Eph. 37 .-Tim. I. 25 .-Tim. II. 21. 24.-Hebr. (24.) 25.

can. LXXXVI. Quia inhonorentur a deo qui non honorificant deum et relinquantur desideriis suis grauius iudicandi.

Rom. 9. 10. 29.-Cor. I. 27. 70 .-Gal. 33. 34 .-Thess. II. 2. Col. 31.-Hebr. 18.

can. LXXXVII. Quia ante iudicii diem ueniet filius peccati qui intellegitur antichristus.

Thess. II. 4.

can. LXXXVIII. Quia iudicium in fine mundi igne erit, quod et iram nominat; qui dies in aduentu Iesu de caelis ut fur ueniet in filios diffidentiae omnemque inpietatem.

Rom. 6 13 .-Cor. I. 16.-Eph. 29 .-Philipp. 20 .-Thess. I 3. 4. 15. 16 .-Thess II. 2.-Col. 26.-Hebr. 18. 25.

can. LXXXIX. Quia praesens mundi huius felicitas non solum ut breuis sed ut nociua et malitiosa spernenda est et quia sapientia eius stultitia sit, in quibus et nos aliquando conuersati, inquit, sumus; nouissimam uero destruendam mortem, cum iusti de his qui nunc eos tribulant uindictam a domino fuerint consecuti.

Rom. 92.-Cor. 1. 18. 43. 70. 88 .-Cor. II 38.-Gal. 2.-Eph. 6.-Thess. II (I.) 2.-Hebr. 10 . 19.

can. XC. Quia iusti cura deo patre et Christo regnaturi in aeternum sint, ubi corpus corruptioni ultra subiectum non erit.

Rom (41. 42.) 46. 47. (62.)-Cor. 1. 89 (93.) 95. 96. 97. 98. (99.)-Cor. II. 29.-Gal. 30. 34.-Eph. 5. 6. 7.-Thess. II. 5. Tim. I. 29.-Tit. 9. (12.)-Hebr. (II.) 12.

[p. 124] V

CONSULTA DE OROSIO A SAN AGUSTÍN

PAULI OROSII AD AURELIUM AUGUSTINUM

COMMONITORIUM DE ERRORE PRISCILLIA-

NISTARUM ET ORIGENISTARUM

BEATISSIMO PATRI AUGUSTINO EPISCOPO OROSIUS

1. Iam quidem suggeseram sanctitati tuae, sed commonitorium suggestae rei tunc offerre meditabar cum te expeditum animo ab aliis dictandi necessitatibus esse sensissem. Sed quoniam domini mei, filii tui, Eutropius et Paulus episcopi eadem qua et ego puer uester salutis omnium utilitate permoti commonitorium iam dederunt de aliquantis haeresibus nec tamen omnes significarunt, necesse me fuit festinato edere et coaceruare in unum omnes perditionum arbores cum radicibus et ramis suis et offerre ignienti spiritui tuo, ut tu uiso agmine perspectaque nequitia permetiaris, quam possis dispositionem adhibere uirtutis. Tu tantum, beatissime pater, malignas aliorum plantationes [1] uel insertiones erue atque succide et ueram sparge sementem nobis de tuis fontibus rigaturis. [2] Ego deum testem spondeo et incrementum operis tui spero, quia terra illa quae nunc ingratos fructus insincera cultura exhibet, si eam de manna illo recondito [3] apud te mandando et replendo uisitaueris, usque in centesimum fructum [4] profusa aliquando [p. 125] liberius ubertate proficiet. Per te dominus deus noster, per te, inquam, beate pater, quos castigauit in gladio, emendet in uerbo. Ad te per deum missus sum; de te per eum spero, dum considero qualiter actum est quod huc ueni. Agnosco, cur uenerim sine uoluntate, [1] sine necessitate, sine consensu de patria egressus sum, occulta quadam ui actus, donec in istius terrae litus adlatus sum; hic demum in cura resipiui intellectum quod ad te uenire mandabar. Inpudentem non iudices, si accipis confitentem. Fac me ad [2] dilectam dominam meam idoneum negotiatorem, [3] inuenta margarita, non fugitiuum seruum euersa substantia reuerti. [4] Dilacerati grauius a doctoribus prauis quam a cruentissimis hostibus sumus. Nos confitemur offensam: tu peruides plagam; quod solum superest: adiuuante domino largire medicinam. Breuiter ergo et quid ante male plantatura conualuit et quid postea peius insertum praeualuit, ostendam.

2. Priscillianus primum in eo Manichaeis miserior [(A)] , quod ex ueteri quoque testamento haeresim confirmauit, docens animara quae a deo nata sit de quodam promptuario procedere, profiteri ante deum se pugnaturam et instrui adoratu angelorum: dehinc descendentem per quosdam circulos a principatibus malignis capi [(B)] et secundum uoluntatem uictoris principis in corpora diuersa contrudi eisque adscribi chirographum. Unde et mathesim praeualere firmabat, adserens quia hoc chirographum soluerit [5] Christus et adfixerit cruci per passionem quam, sicut ipse Priscillianus in quadam epistula sua dicit:

«Haec prima sapientia est in animarum typis diuinarum uirtutum intellegere naturas et corporis dispositionem, in qua obligatum coelum uidetur et terra omnesque principatus saeculi uidentur adstricti; sanctorum uero dispositiones superare. Nam primum circulum et mittendarum in came animarum diuinum [p. 126] chirographum, angelorum et dei et omnium animarum consensibus fabricatum patriarchae [(A)] tenent; qui contra formalis militiae opus possident», et reliqua.

Tradidit autera nomina patriarcharum membra esse animae, eo quod esset Ruben in capite, Iuda in pectore, Leui in corde, Beniamin in femoribus, et similia.; contra autem in membris corporis coeli signa esse disposita, id est arietem in capite, taurum in ceruice, geminos in brachiis, cancrum in pectore et cetera [(B)] , uolens subintellegi tenebras aeternas et ex his principem mundi processisse, et hoc ipsum confirmans ex libro quodam qui inscribitur «memoria apostolorum», ubi saluator interrogari a discipulis uidetur de patre ostendendo secreto et ostendere de parabola euangelica quae habet exiit seminans seminare [1] quia non fuerit seminator bonus, adserens quia si bonus fuisset, non fuisset neglegens uel secus uiam uel in petrosis uel in incultis [2] iaceret semen, uolens intellegi hunc esse seminantem qui animas castas spargeret in corpora diuersa quae uellet. In quo etiam libro de principe humidorum et de principe ignis plurima dicta sunt, uolens intellegi ar te, non potentia De omnia bona agi in hoc mundo [(C)] . Dicit enim esse uirginem quandam lucem, quara deus uolens dare pluuiam hominibus principi humidorum ostendit, qui, dum eam adprehendere cupit, commotus consudet et pluuiam faciat et destitutus ab ea mugitu suo tonitrua concitat. Trinitatem [(D)] autem solo uerbo loquebatur, nam unionem absque ulla exsistentia aut proprietate adserens sublato «et» patrem filium spiritum sanctum hunc esse unum Christum docebat.

3 Tunc duo ciues mei Auitus et alius Auitus, cum iam tam turpem confusionem per se ipsam ueritas sola nudaret, peregrina petierunt. Nam unus Hierosolymam, alius Romam [p. 127] profectus est; reuersi unus retulit Origenem alius Uictorinum, ex his daobus alter alteri cessit: Priscillianum tamen ambo damnarunt. Uictorinum parum nouimus, quia adhuc paene ante editiones suas Uictorini sectator cessit Origeni. Coeperunt ergo ex Origene magnifica plura proponi quae ex modica occasione ueritas ipsa praecideret. Didicimus enim de trinitate doctrinam satis sanam, omnia quae facta sunt a deo facta esse [1] et omnia bona ualde [2] et facta de nihilo: tune deinde scripturarum solutiones satis sobrias. Omnia haec statim a sapientibus fideli pristinorum expurgatione suscepta sunt; remansit sola offensa de nihilo. Credere enim persuasum erat [(A)] esse animam, non tamen persuaderi poterat factam esse de nihilo, argumentantes quia uoluntas Dei nihil esse non possit. Hoc paene usque nunc manet. Isti nero Auiti duo et cum his sanctus Basilius Graecus, qui haec, beatissime, docebant, quaedam ex libris ipsius Origenis non recta, ut nunc perintellego, tradiderunt: primum omnia antequam facta apparerent semper in dei sapientia facta mansisse dicentes hoc uerbo: «deus enim quaecumque fecit, faciendo non coepit»; deinde dixerunt angelorum principatuum potestatum animarum ac daemonum unuin principium et unam esse substantiam et uel archangelo uel animae uel daemoni locum [(B)] pro meritorum qualitate datum esse, utentes hoc uerbo: «mariorem locum minor culpa promeruit» [(C)] . Mundum nouissime ideo esse factum, ut in eo animae purgarentur quae ante peccarunt; ignem sane aeternum quo peccatores puniantur neque esse ignem uerum neque aeternum praedicauerunt, dicentes dictum esse ignem propriae conscientiae punitionem, aeternum autem iuxta etymologiam graecam non esse perpetuum, etiam latino testimonio adiecto, quia dictum sit in aeternum et «in saeculum saeculi» [3] postposuerit «aeterno»: ac sic omnes peccatorum animas post purgationem conscientiae in unitatem corporis Christi esse redituras. Uoluerunt etiam de diabolo adserere, sed non praeualuerunt: eo quod, cum substantia in eo bona facta perire [p. 128] non possit, exusta in totum malitia diaboli [(A)] aliquando saluandam esse substantiam. De corpore uero Domini sic tradiderunt quia, cum usque ad nos ueniens filius Dei post tot milia annorum otiosus eo usque non fuerit, sed praedicans remissionem angelis potestatibus atque uniuersis superioribus, cum qualitatem formae eorum quos uisitaret adsumeret, usque ad palpabilitatem carnis adsumptionis specie crassuisse [(B)] : hoc passione et resurrectione determinans, rursus donec usque ad patrem ueniret ascendendo tenuasse; ita neque depositum usquam fuisse corpus nec in corpore ullo regnantem circumscribi Deum. Creaturam quoque subiectam corruptioni non uolentem [1] intellegendum esse dicebant solem et lunam et stellas [(C)] ; et haec non elementarios esse fulgores, sed rationales potestates, praebere autem seruitium corruptioni propter eum qui subiecit in spe. [2]

4 Haec sicut retinere potui, breuiter expositum est, ut perspectis omnibus morbis medicinam adhibere festines. Est ueritas Christi in me, [3] quia propter uenerabilem reuerentiam sanctitatis tuae esse inpudens non auderem, nisi euidenti iudicio et ordinatione Dei ad illius tanti et talis populi, cui sicut peccanti plaga inposita est, [4] sic post plagam cura debetur, remedia proferenda te electum, me missum esse cognoscerem. Memor mei, beatissime pater, multorumque qui mecum uelut ros eloquium tuum ut super eos descendat exspectant, esse dignare.

[p. 129] VI

TEXTOS DE SULPICIO SEVERO, SAN JERÓNIMO, ETC., RELATIVOS

A LA HISTORIA DEL PRISCILIANISMO

Sulpicii Severi libri qui supersunt. Recensuit et commentario critico instruxit Carolus Halm (Viena, 1866). pp. 99-105. Chronicorum liber II, 46-51.

«Sequuntur tempora aetatis nostrae grauia et periculosa, quibus non usitato malo pollutae ecclesiae et perturbata omnia. Namque tum primum infamis illa Gnosticorum haeresis intra Hispanias deprehensa, superstitio exitiabilis, arcanis occultata secretis. Origo istius mali Oriens atque Ægiptus, sed quibus ibi initiis coaluerit, haud facile est disserere. Primus eam intra Hispanias Marcus intulit, Ægipto profectus, Memphis ortus. Huius auditores fuere Agape quaedam, non ignobilis mulier, et rhetor Helpidius. Ab his Priscillianus est institutus, familia nobilis, praediues opibus, acer, inquies, facundus, multa lectione eruditus, disserendi ac disputandi promptissimus, felix profecto, si non prauo studio corrupisset optimum ingenium; prorsus multa in eo animi et corporis bona cerneres. Uigilare multum, famem ac sitim ferre poterat; habendi minime cupidus, utendi parcissimus. Sed idem uanissimus et plus iusto inflatior profanarum rerum scientia; quin et magicas artes ab adolescentia eum exercuisse creditum est.

«Is ubi doctrinam exitiabilem aggressus est, multos nobilium pluresque populares, auctoritate persuadendi et arte blandiendi allicuit in societatem. Ad hoc mulieres nouarum rerum cupidae, fluxa fide, et ad omnia curioso ingenio, cateruatim ad eum confluebant: quippe humilitatis speciem ore et habitu praetendens, honorem sui et reuerentiam cunctis iniecerat, iamque paulatim perfidiae istius tabes, pleraque Hispaniae pervaserat, quin et nonnulli episcoporum deprauati, inter quos Instantius et Saluianus, Priscillianum non solum consensione, sed sub quadam etiam coniuratione susceperant, quo Hyginus [1] episcopus [p. 130] sis, ex uicino agens, comperto ad Idacium Emeritae aetatis sacerdotem [1] refert. Is uero sine modo et ultra quam oportuit Instantium sociosque ejus lacessens, facem quandam nascenti incendio subdidit, ut exasperauerit malos potius quam compresserit.

»Igitur post multa inter eos et digna memoratu certamina, apud Caesaraugustam Synodus congregatur, cui tum etiam Aquitani episcopi interfuere. Uerum haeretici committere se judicio non ausi ia absentes, tum lata sententia, damnatique Instantius et Saluianus Episcopi, Helpidius et Priscillianus laici. Additum etiam, ut si quis damnatos in communionem recepisset, sciret in se eandem sententiam promendam. Atque id Ithacio Ossonobensi Episcopo negotium datum, ut decretum Episcoporum in omnium notitiam deferret, maximeque Hyginum extra communionem faceret, qui cum primus omnium insectari palam haereticos coepisset postea turpiter deprauatus, in communionem eos recepisset. Interim Instantius et Saluianus, damnati judicio sacerdotum, Priscillianum etiam laicum sed principem malorum omnium, una secum Caesaragustana Synodo notatum ad confirmandas vires suas, Episcopum in Abulensi oppido, constituunt; rati nimirum, si hominem acrem et callidum sacerdotali auctoritate armassent, tutiores fore sese.

»Tum vero Ydacius atque Ithacius acrius ista re, arbitrantes posse inter initia malum comprimi; sed parum sanis consiliis saeculares judices adeunt, ut eorum decretis atque excusationibus haeretici urbibus pellerentur. Igitur post multa et foeda certamina, Ydatio supplicante, elicitur a Gratiano, tum Imperatore, rescriptum quo universi haeretici excedere non Ecclesiis tantum aut urbibus, sed extra omnes terras propelli jubebantur. Quo comperto, Gnostici diffisi rebus suis, non ausi iudicio certare, sponte cessere qui Episcopi videbantur; ceteros metus dispersit. At tum Instantius, Saluianus et Priscillianus Romam profecti, ut apud Damasum, urbis ca tempestate Episcopum, obiecta purgarent. Sed iter eis praeter interiorem Aquitaniam fuit, ubi tum ab imperitis magnifice suscepti, sparsere perfidia semina, maximeque Elusanam plebem, sane tum bonam et religioni studentem, prauis praedicationibus pervertere. A Burdigala per Delfinum repulsi, tamen in agro Euchrotiae aliquantisper morati, infecere nonnullos [p. 131] suis erroribus. Inde iter coeptum ingressi turpi sane pudibundoque comitatu, cum uxoribus atque alienis etiam feminis, in queis erat Euchrotia ac filia ejus Procula de qua fuit in sermone hominum, Priscilliani stupro gravidam, partum sibi graminibus abegisse.

»Hi ubi Romam pervenere, Damaso se purgare cupientes, ne in conspectum quidem eius admissi sunt. Regressi Mediolanum, aeque aduersantem sibi Ambrosium repererunt. Tum uertere consilia, ut quia duobus Episcopis, quorum ea tempestate summa auctoritas erat, non illuserant, largiendo et ambiendo ab Imperatore cupita extorquerent. Ita corrupto Macedonio, cum Magistro officiorum rescriptum eliciunt, quo calcatis quae prius decreta erant, restitui Ecclesiis iubebantur. Hoc freti Instantius et Priscillianus repertiuere Hispanias. Nam Saluianus in urbe obierat, ac tum sine ullo certamine Ecclesias quibus praefuerant, recepere. Verum Ithacio ad resistendum non animus sed facultas defuit, quia haeretici, corrupto Voluentio proconsule, uires suas confirmauerunt. Quin etiam Ithacius, ab his quasi perturbator Ecclesiarum reus postulatus iussusque per atrocem executionem deduci, trepidus profugit ad Gallias; ibi Gregorium praefectum adiit. Qui compertis quae gesta erant, rapi ad se turbarum actores jubet, ac de omnibus ad imperatorem refert, ut haereticis uiam ambiendi praecluderet. Sed id frustra fuit, quia per libidinem et potentiam paucorum, cuncta ibi uenalia erant.

»Igitur haeretici, suis artibus, grandi pecunia Macedonio data, obtinent ut Imperiali auctoritate Praefecto erepta, cognitio Hispaniarum Vicario deferretur, nam iam proconsuelem habere desierant, missique a Magistro officiales qui Ithacium tum in Treueris agentem, ad Hispanias retraherent. Quos iile callide frustratur ac postea per Britannium Episcopum defensus, illusit. Iam uel rumor incesserat Clementem Maximum intra Britannias sumpsisse inperium ac breui in Gallias erupturum. Ita tum Ithacius statuit, licet rebus dubiis, noui Imperatoris adventum expectare, interim sibi nihil agitandum. Igitur ubi Maximus oppidum Treuerorum uictor ingressus est, ingerit preces, plenas in Priscillianum ac socios ejus inuidiae atque criminum. Quibus permotus Imperator, datis ad Praefectum Galliarum atque ad Uicarium Hispaniarum litteris, omnes omnino quos labes illa inuoluerat, deduci ad Synodum Burdegalensem iubet. Ita deducti Instantius et Priscillianus [p. 132] quorum Instantius prior jussus causam dicere, postquam se parum. expurgabat, indignus esse Episcopatu pronuntiatus est. Priscillianus vero, ne ab Episcopis audiretur, ad Principem provocavit, permissumque id nostrorum inconstantia, quia aut sententiam in refragantem ferre debuerant, aut si ipsi suspecti habebantur, allis Episcopis audientiam reservare, non causam Imperatori de tam manifestis criminibus permittere.

»Ita omnes quos causa involuerat, ad Regem deducti. Secuti etiam accussatores, Ydacius et Ithacins Episcopi, quorum studium in expugnandis haereticis non reprehenderem, si non studio uincendi plus quam oportuit, certassent. Ac mea quidem sententia est, mihi tam reos quam accussatores displicere. Certe Ithacium nihil pensi, nihil sancti habuisse definio. Fuit enim audax, loquax, impudens, sumptuosus, ventri et gul ae plurimum impertiens. Hic stultitiae eo usque processerat ut omnes etiam sanctos viros, quibus aut studium inerat lectionis, aut propositum erat certere jejuniis, tanquam Priscilliani socios aut discipulos, in crimen arcesseret. Ausus etiam miser est ea tempestate Martino Episcopo, uiro plane Apostolis conferendo, palam objectare haeresis infamiam. Namque tum Martinus apud Treueros constitutus, non desinebat increpare Ithacium ut ab accussatione desisteret; Maximum orare, ut sanguine infelicium abstineret, satis superque sufficere ut Episcopali sententia haeretici judicati, Ecclesiis pellerentur, saeuum esse et inauditum nefas ut causam Ecclesiae index saeculi judicaret. Denique quoad usque Martinus Treueris fuit, dilata cognitio est, et mox discessurus, egregia auctoritate a Maximo elicuit responsionem, nihil cruentum in reos constituendum.

»Sed postea Imperator per Magnum et Rufum, Episcopos, deprauatus et a mitioribus consiliis defleux, causara Praefecto Evodio permisit, uiro acri et seuero. Is Priscillianum gemino judicio auditum, conuictumque maleficii nec diffitentem obscoenis se studuisse doctrinis, nocturnos etiam turpium foeminarum egisse conventus, nudumque orare solitum, nocentem pronuntiauit redegitque in custodiam, donec ad Principem referret. Gesta ad Palatium delata, censuit Imperator Priscillianum sociosque ejus capitis damnari oportere. Ceterum Ithacius videns quam inuidiosum sibi apud Episcopos foret, si accusator etiara postremis rerum capitalium iudiciis astitisset (enim iterari iudicium necesse erat), subtrahit se cognitioni frustra callido jam scelere perfecto. Ac [p. 133] tum per Maximum accussator opponitur Patricius quidam, fisci patronus. Ita eo insistente, Priscillianus capitis damnatus est, unaque cum eo Felicissimus et Armenius, qui nuper a Catholicis, cum essent clerici, Priscillianum secuti, desciuerant. Latronianus quoque et Euchrotia, gladio perempti. Instantius, quem superius ab Episcopis damnatum diximus, in Sylinancim insulam, quae ultra Britanniam sita est, deportatus. Item deinde in reliquos sequentibus iudiciis, damnatique Asarinus et Aurelius diaconus gladio. Tiberianus, ademptis bonis, in Sylinancim insulam datus. Tertullus, Potamius et Ioannes, tanquam uiliores personae et digni misericordia, quia ante quaestionem se ac socios prodidissent, temporario exilio intra Gallias relegati. Hoc fere modo homines luce indignissimi, pessimo exemplo, necati aut exiliis multati; quod initio jure judiciorum et egregio publico defensum, postea Ithacius in jurgiis solitus, ad postremum convictus, in eos retorquebat, quorum id mandato et consiliis effecerat; solus tamen omnium Episcopatu detrusus. Nam Ydacius, licct minus nocens, sponte se Episcopatu addicauerat. Sapienter id et uerecunde, nisi postea amissum locum repetere temptasset.

»Ceterum Priscilliano occiso, non solum non repressa est haeresis quae illo auctore proruperat, sed confirmata, latius propagata est. Namque sectatores cius, qui eum prius ut Sanctum honorauerant, postea ut Martyrem colere coeperunt. Peremptorum corpora ad Hispaniam relata, magnisque obsequiis celebrata eorum funera. Quin et iurare per Priscillianum summa religio putabatur, ac inter nostros perpetuum discordiarum bellum exarserat, quod iam per quindecim annos foedis disensionibus agitatum, nullo modo sopiri poterat. Et nunc, cum maxime discordiis Episcoporum turbari aut misceri omnia cernerentur, cunctaque per eos odio aut gratia metu, inconstantia, inuidia, factione, libidine, auaritia, arrogantia, desidia depravata: postremo plures adversum paucos bene consulentes, insanis consiliis et pertinacibus studiis certabant; inter haec plebs Dei et optimus quisque probro atque ludibrio habebatur.»

* * *

«Veniam ad illud quod propter temporum notam semper occultauit, sed nos celare non potuit. In quo illud est miraculi quod facie ad faciem cum eo est angelus conlocutus. Maximus, [p. 134] Imperator alias sane bonus, depravatus consiliis sacerdotum, post Priscilliani necem, Ithacium Episcopum Priscilliaili accussatorem, ceterosque illius socios, quos nominari non est necesse, ui regia tuebatur ne quis ei crimini daret, opera illius cujuscumque modi hominem fuisse damnatum. Interea Martinus multis grauibusque laborantium causis ad comitatum ire compulsus, procellam ipsam totitis tempestatis incurrit. Congregati apud Treueros Episcopi tenebantur, qui cotidie communicantes Ithacio, communem sibi causara fecerant. His ubi nuntiatum est inopinantibus adesse Martinum, totis animis labefactati mussitare et trepidare coeperunt. Et iam pridie Imperator ex eorum sententia decreuerat, tribunos summa potestate armatos ad Hispanias mittere, qui haereticos inquirerent, deprehensis vitam et bona adimerent. Nec dubium erat quin Sanctorum etiam maximam turbam tempestas illa depopulatura esset, paruo discrimine inter hominum genera; etenim tum solis oculis judicabatur. Ut quis pallore potius, aut ueste, quam fide haereticus aestimaretur. Haec nequaquam placitura Martino Episcopi sentiebant, sed male consciis illa uel molestissima erat cura, ne se ab eorum communione adueniens abstineret, non defuturi qui tanti viri constantiam praemissa auctoritate sequerentur. Ineunt cum Imperatore consilium ut, missis obviam magisterii officialibus, urbem illam proprius uetaretur accedere, nisi se cum pace Episcoporum ibi consistentium adfore fateretur. Quos ille callide frustratus profitetur se cum pace Christi esse uenturum. Postremo ingressus nocturno tempore, adiit Ecclesiam tantum orationis gratia. Postridie palatium petit. Praeter multas quas evolvere longum est, has principales petitiones habebat: pro Narsete comite, et Leucadio praeside, quorum ambo Gratiani partium fuerant pertinacioribus studiis, quae non est temporis explicare, iram uictoris emeriti. Illa praecipua cura, ne tribuni cura iure gladiorum ad Hispanias mitterentur. Pia enim erat sollicitudo Martino ut non solum Christianos qui sub illa erant occasione uexandi, sed ipsos etiam haereticos liberaret. Uerum primo die atque altero suspendit hominem callidus Imperator, siue ut rei pondus imponeret siue quia obnoxius episcopis implacabilis erat, seu quia (ut plerique tum arbitrabantur) auaritia repugnabat: siquidem in bona eorum inhiauerat. Fertur enim ille uir multis bonisque actibus praeditus, aduersus auaritiam parum consuluisse, nisi regni necessitate, quippe exhausto a [p. 135] superioribus principibus reipublicae aerario, paene semper in expectatione atque procinctu bellorum civilium constitutus, facile excusabitur, quibuslibet occasionibus subsidia imperio parauisse. Interea Episcopi quorum communionem Martinus non inibat, trepidi ad Regem concurrunt, praedamnatos se conquerentes, actum esse de suo omnium statu, si Theogniti pertinaciam qui eos solus palam lata sententia condemnaverat, Martini armaret auctoritas; non oportuisse hominem recipi moenibus; illum jam non defensorem haereticorum esse sed uindicem, nihil actum morte Priscilliani, si Martinus exerceat illius ultionem. Postremo prostrati, cum fletu et lamentatione, potestatem regiam implorant, ut utatur aduersus unum hominem ui sua. Nec multum aberat quin cogeretur Imperator Martinum cum hacreticorum sorte miscere. Sed ille licet episcopis nimio fauore esset obnoxius, non erat nescius Martinum fide, sanctitate, vitute cunctis praestare mortalibus: alia via sanctum uincere parat. Ac primo secreto arcessitum, blande appellat, haereticos jure damnatos more judicorum publicorum potius quam insectationibus Sacerdotum: non esse causam qua Ithacii ceterorumque partis ejus communionem putaret esse damnandam, Theognistum odio potius quam causa fecisse discidium, eundemque tamen solum esse qui se a communione interim separarit, a reliquis nihil nouatum. Quin etiam ante paucos dies habita Synodus, Ithacium pronuntiauerat culpa non teneri. Quibus cum Martinus parum moucretur, Rex ira accenditur, ac se de conspectu ejus abripuit. Mox percussores his pro quibus Martinus rogauerat, diriguntur. Quod ubi Martino compertum est, iam noctis tempore palatium inrupit. Spondet, si parceretur, se communicatorum, modo uti et tribuni iam ad excidium ecclesiarum ad Hispanias missi retraherentur. Nec mora Maximus indulget omnia. Postridie Felicis episcopi ordinatio parabatur, sanctissimi sane uiri et uere digni, qui meliore tempore sacerdos fieret. Huius diei communionem Martinus iniit, satins aestimans ad horam cedere quain his non consulere, quorum ceruicibus gladius inminebat. Uerumtamen summe episcopis nitentibus ut communionem illam subscriptione firmaret, extorqueri non potuit. Postero die se inde proripiens, cum reuerteretur in uiam et moestus ingemisceret, se vel ad horam noxiae communioni fuisse permixtum, haud longe a vico cui nomen est Andethana, qua uasta solitudine siluarum secreta patiuntur praegressis paululum comitibus, ille subsedit, [p. 136] causam doloris et facti accusante ac defendente inuicem cogitatione peruolvens. Adstitit ei repente angelus: merito, inquit, Martine, conpungeris, sed aliter exire nequisti. Repara uirtutem, resume constantiam, ne iam non periculum gloriae, sed salutis incurras. Itaque ab illo tempore satis cauit, cum illa Ithacianae partis communione misceri. Ceterum cum quosdam ex energumenis tardius quam solebat et gratia minore curaret, subinde nobis cum lacrimis fatebatur se propter communionis illius malum, cui se uel puncto temporis necessitate, non spiritu, miscuisset, detrimentum sentire uirtutis. Sedecim postea uixit annos: nullam, Synodum adiit, ab omnibus episcoporum conuentibus se remouit.»

(Sulpicii Severi... ed. Halm, pp. 208-211, Dialogus III, 11-14.)

* * *

«San Jerónimo. Prologus dialogi S. Hieronymi adversus Pelagianos. (Columnas 693 y 94, tom. II, ed. de Verona, por Vallarsi).

»Ut praeteream Manichaeum, Priscillianun, Evagrium, Iberitam, Iovinianum et totius pene Syriae haereticos, quos sermone gentili Massalianos, graece Olixitas vocant, quorum omnium ista sententia est, posse ad perfectionem et non dicam ad similitudinem sed aequalitatem Dei, humanam virtutem et scientiam pervenire; ita ut asserant se ne cogitatione quidem et ignorantia, quum ad consummationis culmen ascenderit, posse peccare...»

San Jerónimo, De viris illustribus .-«Cap. 121. Priscillianus, Abilae Episcopus, qui factione Hydacii et Ithacii Treveris a Maximo Tyranno caesus est, edidit multa opuscula, de quibus ad nos aliqua pervenerunt. Hic usque hodie a nonnullis, Gnosticae, id est Basilidae et Marci, de quibus Iraeneus scripsit, haereseos accusatur, defendentibus aliis non ita eum sensisse ut arguitur.

»Cap. 122. Latronianus provinciae Hispaniae, valde eruditus et in metrico opere veteribus comparandus, caesus est et ipse Treveris cun Priscilliano, Felicissimo, Juliano, Euchrocia, ejusdem factionis auctoribus. Extant ejus ingenii opera, diversis metris edita.

»Cap. 123. Tiberianus Baeticus scripsit, pro suspicione qua cum Priscilliano accusabatur haereseos, apologeticum tumenti compositoque sermone, sed post moram, taedio victus exilii, [p. 137] mutavit propositum, et juxta Sanctam Scripturam canis reversus ad vomitum suum, filiam devotam Christo virginem, matrimonio copulavit.»

San Jerónimo, Sobre Isaías .-«Cap. 64. Gnosticos per Marcum Aegyptium primum circa Rhodanum, deinde Hispaniarum nobiles foeminas decepisse, miscentes voluptatem, et imperitiae suae nomen scientiae venditantes.»

San Jerónimo, Ad Ctesiphontem .-«In Hispania Agape Elpidium, mulier virum, coeca duxit in foveam, suecessoremque sui Priscillianum habuit, Zoroastris magi studiosissimum, et ex Mago Episcopum.»

A. 382. Ausonio el Olybrio Coss.-«Ea tempestate Priscillianus Episcopus de Gallaecia ex Manichaeorum et Gnosticorum dogmate haeresim nominis sui condidit.»

A. D. 388. Arcadio et Bautone Coss.-«Priscillianus in Synodo Burdegalensi se damnandum intellegens, ad imperatorem Maximum provocavit, auditusque Treveris ab Evodio praefecti Praetorio, a Maximo gladio addictus est cum Euchrocia, Delphidii rhetoris conjuge, et Latroniano, aliisque erroris consortibus. Burdegalae quaedam Priscilliani discipula, nomine Urbica, ob impictatis pertinaciam, per seditionem vulgi, lapidibus extincta est.» [1]

VII

REGLA DE FE DEL CONCILIO TOLEDANO PRIMERO

Regula fidei catholicae contra omnes haereses et quam maxime contra Priscillianos, quas episcopi Tarraconenses, Carthaginenses, Lusitani et Baetici fecerunt, et cum praecepto papae urbis Romae Leonis ad Balconium [2] episcopum Galleciae transmiserunt, Ipsi etiam et supra scripta viginti canonum capitula statuerunt in concilio Toletano.

Credimus in unum verum Deum Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, visibilium et invisibilium factorem, per quem creata [p. 138] sunt omnia in caelo et in terra: hunc unum Deum et hanc unam esse divinae substantiae Trinitatem: Patrem autem non esse ipsum Filium, sed habere Filium qui Pater non sit: Filium non esse Patrem, sed Filium Dei de Patris esse natura: Spiritum quoque Paraclitum esse, qui nec Pater sit ipse nec Filius, sed a Patre Filioque procedens. Est ergo ingenitus Pater, genitus Filius, non genitus Paraclitus sed a Patre Filioque procedens. Pater est cujus vox haec est audita de caelis: Hic est Filius meus in quo mihi bene complacui: ipsum audite. Filius est qui ait: Ego a Patre exivi et a Deo veni in hunc mundum. Paraclitus Spiritus est de quo Filius ait: Nisi abiero ego ad Patrem, Paraclitus non veniet ad vos . Hanc Trinitatem personis distinctam, substantiam unitam, virtute et potestate et majestate indivisibilem, indifferentem: praeter hanc nullam credimus divinam esse naturam, vel angeli vel spiritus, vol virtutis alicujus quae Deus esse credatur. Hunc igitur Filium Dei, Deum natum a Patre ante omne omnino principium, sanctificasse uterum Mariae Virginis, atque ex ea verum hominem sine virili generatum semine suscepisse, duabus dumtaxat naturis, id est, deitatis et carnis in unam convenientibus omnino personam, id est, dominum nostrum Jesum Christum: nec imaginarium corpus aut phantasmatis alicujus in eo fuisse, sed solidum atque verum: hunc et esuriisse et sitiisse et doluisse et flevisse et omnes corporis injurias pertulisse. Postremo a judaeis crucifixum, et sepultum et tertia die resurrexisse: conversatum postmodum cum discipulis suis quadragesima post resurrectionem die ad coelum ascendisse: hune filium hominis etiam Dei filium dici: filium autem Dei, Deum, hominis filium appellari. Resurrectionem vero futuram humanae credimus carni: Animam autem hominis non divinam esse substantiam aut Dei partem, sed creaturam dicimus divina voluntate creatam.

I. Si quis autem dixerit aut crediderit a Deo omnipotente mundum hunc factum non fuisse atque ejus omnia instrumenta, anathema sit.

II. Si quis dixerit atque crediderit Deum Patrem eumdem esse Filium vol Paraclitum, anathema sit.

III. Si quis dixerit vel crediderit Dei Filium eumdem esse Patrem vol Paraclitum, anathema sit.

IV. Si quis dixerit vol crediderit Paraclitum vel Patrem esse vel Filium, anathema sit.

[p. 139] V. Si quis dixerit vel crediderit carnem tantum sine anima a Filio Dei fuisse susceptam, anathema sit.

VI. Si quis dixerit vel crediderit Christum innascibilem esse, anathema sit.

VII. Si quis dixerit vel crediderit deitatem Christi convertibilem fuisse vel passibilem, anathema sit.

VIII. Si quis dixerit vel crediderit alterum Deum esse priscae legis, alterum evangeliorum, anathema sit.

IX. Si quis dixerit vel crediderit ab altero Deo mundum factum fuisse et non ab eo de quo scriptum est: In principio fecit Deus coelum et terrain, anathema sit.

X. Si quis dixerit vel crediderit corpora humana non resurgere post mortem, anathema sit.

XI. Si quis dixerit vel crediderit animam humanam Dei portionem vel Dei esse substantiam, anathema sit.

XII. Si quis dixerit vel crediderit alias Scripturas, praeter quas ecclesia catholica recipit, in authoritate habendas vel esse venerandas, anathema sit.

XIII. Si quis dixerit vel crediderit deitatis et carnis unam esse in Christo naturam, anathema sit.

XIV. Si quis dixerit vel crediderit esse aliquid quod se extra divinam Trinitatem possit extendere, anathema sit.

XV. Si quis astrologiae vel mathesi existimat esse credendum, anathema sit.

XVI. Si quis dixerit vel crediderit conjugia hominum, quae secundum legem divinam licita habentur, execrabilia esse, anathema sit.

XVII. Si quis dixerit vel crediderit carnes avium seu pecudum, quae ad escam datae sunt, non tantum pro castigatione corporum abstinendas, sed execrandas esse, anathema sit.

XVIII. Si quis in his erroribus Priscilliani sectam sequitur vel profitetur, ut aliud in salutari baptismo contra sedem Sancti Petri faciat, anathema sit. [1]

[p. 140] VIII

SENTENCIA DEFINITIVA CONTRA LOS PRISCILIANISTAS

«Die qua supra, Episcopi dixerunt: Legatur scriptura sententiae. Et legit: Etsi diu deliberantibus verum, post Caesaraugustanum Concilium, in quo sententia in certos quosque dicta fuerat, sola tamen una die, praesente Symphosio, qui postmodum declinando sententiam, praesens audire contempserat, arduum nobis esset audire jam dictos, litteris tamen sanctae memoriae Ambrosii, quas post illud Concilium ad nos misserat: ut si condemnassent quae perperam egerant, et implessent conditiones quas praescriptae litterae continebant, reverterentur ad pacem (adde quae sanctae memoriae Syricius Papa suasisset) magnam nos constat praestitisse patientiam, et si prius indictum in Toletana urbe Concilium declinarant, ad quos illos evocaveramus, et audissemus, cur non implessent conditiones quas sibi ipsi, sancto Ambrosio praesente et audiente, posuissent, patuit respondisse Symphosium, se a recitatione eorum quae dicebant martyres [1] recesisse ac dehinc receptum tentatumque, per plurimos secus aliqua gesisse reperimus, nullis libris apocryphis aut novis scientiis, quas Priscillianus composuerat, involutum: Dictinium epistolis aliquantis pene lapsum, quas omnes sua processione condemnans, correctionem petens, veniam postularet. Quem constat, ut Symphosius fecit, quaecumque contra fidem Catholicam Priscillianus scripserat, cum ipso auctore damnasse. Caeterum extortum sibi de multitudine plebis probaret Symphosium, ut ordinaret Dictinium Episcopum, quem sanctus Ambrosius decrevisset, bono pacis, locum tenere Presbyteri, non accipere honoris augmentum. Confitentur etiam illud quod alios per diversas Ecclesias ordinassent, quibus deerant Sacerdotes, habentes hanc fiduciam, quod cum illis prope modum totius Gallaeciae sentiret plebium multitudo. Ex quibus ordinatus est Paternus Bracarensis Ecclesiae Episcopus. In hanc, vicem [p. 141] confessionis primus erupit et sectam Priscilliani se scisse, sed factum Episcopum, liberatum se ab ea, lectione librorum S. Ambrosii esse, juraret.

»Item Isonius , nuper baptizatum se a Symphosio et Episcopum factum, hoc se tenere quod in praesenti Concilio Symphosius professus est, respondit.

»Vegetinus vero olim, ante Caesaragustanum Concilium Episcopus factus, similiter libros Priscilliani cum auctore damnaverat: ut de caeteris acta testantur. De quibus qui consuluntur episcopi, judicabunt.

»Herenas Clericos suos sequi maluerat, qui sponte, nec interrogati, Priscillianum catholicum, sanctumque martyrem clamassent, atque ipse usque ad finem, catholicum, hunc esse dixisset, persecutionem ab Episcopis passum. Quo dicto omnes sanctos, jam plurimos quiescentes, aliquos in hac luce durantes, suo judicio deduxerit in reatum. Hunc cum his omnibus, tam suis Clericis quam diversis Episcopis, hoc est, Donato, Acurio, Emilio qui ab eorum professione recedentes maluissent sequi consortium perditorum, decernimus ab Sacerdotio submovendum, quem constaret etiam de reliquis verbis suis convictum per tres Episcopos, multos quoque Presbyteros, sive Diaconos, cum perjurio esse mentitum.

»Vegetinum autem, in quem nulla specialiter dicta fuerant ante sententia, data professione, quam Synodus accepit, statuimus communioni nostrae esse reddendum.

»Paternum, licet pro Catholica fidei veritate, et publicatae haeresis errore, libenter amplexit, Ecelesiam in qua Episcopus fuerat constittitus, tenere permissimus, recepturi etiam in nostram communionem cum Sedes Apostolica rescripserit.

»Reliqui qui ex provincia Gallaecia ad Concilium convenerant et in Symphosii semper communione duraverant, accepta forma a Concilio missa, si subscripserint, etiam ipsi in coelestis pacis contemplatione consistant; expectantes pari exemplo quid Papa qui nunc est, quid sanctus Simplicianus Mediolanensis Episcopus, reliquique Ecclesiarum rescribant Sacerdotes. Si autem subscriptionem formae, quam misimus, non dederint, Eccelesias quas detinent, non retineant, neque his communicent qui reversi de Synodo, datis professionibus, ad suas Ecclesias reverterunt.

»Sane Vegetium solum cum Paterno communicare decrevimus, Symphosius autem senex religiosus, qui quod egerit supra [p. 142] scribimus, in Ecclesia sua consistat, circumspectior circa eos quos ei reddemus, futurus, inde expectabit communionem, unde prius spem futurae pacis acceperat. Quod observandum etiam Dictinio et Antherio esse decrevimus.

»Constituimus autem priusquam illis per Papam vel per sanctum Simplicianum communio redditur, non Episcopos, non Presbyteros, non Diaconos ab illis ordinandos: ut sciamus si vol nunc sciant, sub conditione remissi, tandem Synodicae sententiae praestare reverentiam.

»Meminerint autem fratres et coepiscopi nostri enixe excubandum, ne quis communione depulsus, collectiones faciat per mulierum domus, et apocrypha quae damnata sunt legant, ne communicantes his, pari societate teneantur. Quoniam quicumque has susceperint, certum est eos etiam graviori sententia retinendos esse.

»Fratri autem nostro Ortygio Ecclesias de quibus pulsus fuerat pronuntiavimus esse redendas.»

IX

EPÍSTOLA DE SAN LEÓN A SANTO TORIBIO DE ASTORGA

«Leo Ep. Thuribio Episcopo salutem. Quam laudabiliter pro Catholicae fidei veritate movearis, et quam sollicite Dominico gregi devotionem officii pastoralis impendas, tradita nobis per diaconum tuum fraternitatis tuae scripta demonstrant, quibus notitiae nostrae insinuare curasti, qualis in regionibus vestris de antiquae pestilentiae reliquiis errorum morbus exarserit. Nam et epistolae sermo, et commonitorii series, et libelli tui textus eloquitur Priscillianistarum foetidissimam apud vos recaluisse sentinam. Nihil est enim sordium in quorumcumque sensibus impiorum, quod in hoc dogma non confluxerit: quoniam de omni terrenarum opinione luto, multiplicem sibi faecem commiscuerant; [1] ut soli totum biberent, quidquid alii ex parte gustassent. Denique si universae haereses, quae ante Priscilliani tempus exortae [p. 143] sunt, diligentius retractentur, nullus pene invenitur error, de quo non traxerit impietas ista contagium: quae non contenta eorum recipere falsitates, qui ab Evangelio Christi sub Christi nomine deviarunt, [1] tenebris se etiam paganitatis inmersit, ut per magicarum artium profana secreta et mathematicorum vana mendacia, religionis fidem morumque rationem in potestate dae monum, et in affectu syderum collocaret. Quod si et credi liceat et doceri, nec virtutibus praemium nec vitiis poena debebitur, omniaque non solum humanarum legum, sed etiam divinarum constitutionum decreta solventur: quia neque de bonis neque de malis actibus ullum poterit esse judicium, si in utramque partem fatalis necessitas motum mentis impellit, et quidquid ab hominibus agitur, non est hominum, sed astrorum. Ad hanc insaniam pertinet prodigiosa illa totius hominis corporis per duodecim coeli signa distinctio, ut diversis partibus diversae praesideant potestates: et creatura, quam Deus ad imaginem suam fecit, in tanta sit obligatione syderum, in quanta est connexione membrorum. Merito patres nostri, sub quorum temporibus haeresis haec nefanda prorupit, per totum mundum instanter egerunt, [2] ut impius furor ab universa Ecelesia pelleretur: quando etiam mundi principes ita hanc sacrilegam amentiam detestati sunt, ut auctorem ejus cum plerisque discipulis legum publicarum ense prosternerent. Videbant enim omnem curam honestatis auferri, omnem conjugiorum copulam solvi, simulque divinum jus humanumque subverti, si hujusmodi hominibus usquam vivere cum tali professione licuisset. Profuit diu ista districtio Ecelesiasticac lenitati, quae etsi sacerdotali contenta judicio, cruentas refugit ultiones, severis tamen christianorum principum [3] constitutionibus adjuvatur, dum ad spirituale nonnumquam recurrunt remedium, qui timent corporale supplicium. Ex quo autem multas provincias hostilis occupavit irruptio, exequutionem legum tempestates intercluscre bellorum. Ex quo inter sacerdotes Dei difficilis commeatus, et rari coeperunt esse conventus, invenit ob publicam perturbationem secreta perfidia libertatem, et ad multarum mentium subversionem his malis est incitata, quibus debuit esse [p. 144] correcta. Quae vero illic aut quanta pars plebium a cogitatione pestis hujus aliena est, ubi, sicut dilectio tua indicat, lethali morbo etiam quorundam sacerdotum corda corrupta sunt, et per quos opprimenda falsitas et defendenda veritas credebatur, per ipsos doctrinae Priscillianae Evangelium subditur Christi: ut ad profanos sensus pietate sanctorum voluminum depravata, sub nominibus Prophetarum et Apostolorum non hoc praedicetur quod Spiritus Sanctus docuit, sed quod diaboli minister inseruit. Quia ergo dilectio tua fideli, quantum potuit, diligentia, damnatas olira opiniones sedecim capitulis comprehendit nos quoque strictim retractamus: ne aliquid horum blasphemiarum aut tolerabile videatur, aut dubium.

Cap. I. Contra Priscillianistas, qui sanctam Trinitatem personis, sed tantum nominibus distinguunt. [1]

Primo itaque capitulo demonstratur, quain impie sentiant de Trinitate divina, qui et Patris et Filis et Spiritus Sancti unam atque eandem asserunt esse personam, tanquam idem Deus nunc Pater, nunc Filius, nunc Spiritus Sanctus nominetur; nec alius sit qui genuit, alius qui genitus est, alius qui de utroque procedit, sed singularis unitas in tribus quidem vocabulis, sed non tribus sit accipienda personis. Quod blasphemiae genus de Sabellii opinione sumpserunt, cujus discipuli etiam Patripassiani merito nuncupantur: quia si ipse est filius qui et pater, crux Filii Patris est passio; et quidquid in forma servi Filius Patri obediendo sustinuit, totum in se Pater ipse suscepit. Quod catholicae fidei sine ambiguitate contrarium est quae Trinitatem deitatis sic homousion confitetur, ut Patrem et Filium et Spiritum Sanctum sine confusione indivisos, sine tempore sempiternos, sine differentia credat aequales, quia unitatem in Trinitate non eadem persona, sed eadem implet essentia.

Cap. II. Adversus id quod Dominum Deum Pro Patre credunt fuisse. [2]

In secundo capitulo ostenditur ineptum vanumque commentum, de processionibus quarumdam virtutum ex Deo, quas habere coeperit, et quas essentia sui ipse praecesserit. In quo [p. 145] Arianorum quoque suffragantur errori dicentium quod Pater Filio prior sit, quia fuerit aliquando sine Filio, et tunc Pater esse coeperit, quando Filium genuerit. Sed sicut illos ecclesia catholica detestatur, ita et istos qui putant unquam Deo id, quod ejusdem est essentiae, defuisse, quem sicut mutabilem, ita et proficientem dicere nefas est. Quam enim mutatur quod minuitur, tam mutatur etiam quod augetur.

Cap. III. Adversus id quod dicunt ideo Unigenitum dici Christum, quia solus sit de virgine natus. [1]

Tertii vero capituli sermo designat quod iidem impii asserant, ideo Unigenitum dici Filium Dei quia solus sit natus ex virgine. Quod utique non auderent dicere, nisi Pauli Samosateni et Photini virus hausissent, qui dixerunt: Dominum nostrum Jesum Christum ante quam nasceretur ex Maria virgine non fuisse. Si autem aliud isti de suo sensu intelligi volunt, neque principium de matre dant Christo, adserant necesse est non unum esse Filium Dei, sed alios quoque ex summo Patre genitos, quorum hic unus sit natus ex foemina, et ob hoc appelletur unigenitus, quia hanc nascendi conditionem alius filiorum Dei nemo susceperit. Quoquoversum igitur se contulerint, in magnae tendunt impietatis abruptum, si Christum Dominum vel ex matre volunt habere principium, vel Patris Dei unigenitum diffitentur, quum et de matre is natus sit, qui erat Deus Verbum, et de Patre nemo sit genitus praeter Verbum.

Cap.IV. De Natali Domini quod in eo Priscillianistae jejunia celebrarent. [2]

Quarto autem capitulo continetur, quod Natalem Christi quam secundum susceptionem veri hominis Catholica Ecclesia veneratur quia Verbum caro factum est et habitavit in nobis, non vere isti honorent, sed honorare se simulent, jejunantes eodem die, sicut et die Dominico qui est dies Resurrectionis Christi. Quod utique ideo faciunt quia Christum Dominum in vera hominis natura natum esse non credunt, sed per quandam illusionem ostentata videri volunt quae vera non fuerint, sequentes dogma Cerdonis atque Marcionis et cognatis suis Manichaeis per omnia consonantes. Qui sicut [p. 146] in nostro examine detecti atque convicti sunt, Dominicum diem, quem nobis Salvatoris nostri Resurrectio consecravit, exigunt in moerore jejunii, Solis, ut proditura est, reverentiae hanc continentiam devoventes, ut per omnia sint a nostrae fidei unitate discordes, et dies qui a nobis in laetitia habetur, ab illis in afflictione ducatur. Unde dignum est, ut inimici Crucis et Resurrectionis Christi, talem excipiant sententiam, qualem elegere doctrinam.

Cap. V. Adversus id quod ajunt animam hominis ex divina esse substantia. [1]

Quinto capitulo refertur, quod animam hominis, divinae adserant esse substantiae, nec a natura Creatoris sui, conditionis nostrae distare naturam. Quam impietatem ex, philosophorum quorundam et Manichaeorum opinione manantem Catholica fides damnat, sciens nullam tam sublimem tamque praecipuam esse facturam cui Deus ipse natura sit. Quod enim de ipso est hoc est quod ipse, neque aliud est quam Filius et Spiritus Sanctus. Praeter hanc autem summae Trinitatis unam consubstantialem et sempiternam atque incommutabilem deitatem nihil omnium creaturarum est, quod non in exordio sui ex nihilo sit creatum. Non autem quidquid inter creaturas eminet Deus est, nec si quid magnum atque mirabile est quod ille, qui facit mirabilia magna solus. Nemo hominum veritas, nemo sapientia, nemo justitia est, sed multi participes sunt veritatis et sapientiae atque justitiae. Solus autem Deus nulius participationis est indigus; de quo quidquid digne utcumque sentitur non est qualitas sed essentia. Incommutabili etiam nihil accedit, nihil deperit, quia esse illi, quod est semper aeternum, semper est proprium. Unde in se manens innovat omnia, et nihil accipit quod ipse non dederit. Nimium igitur superbi, nimiumque sunt caeci, qui quum dicunt humanam animam divinae esse substantiae, non intelligunt nihil se aliud dicere quam Dominum esse mutabilem, et ipsum perpeti, quidquid potest naturae ejus inferri.

Cap. VI. Contra illud quod ajunt diabolum ex se vel ex chao esse, et propriam habere naturam. [2] [p. 147] Sexta annotatio indicat eos dicere, quod diabolus nunquam fuerit bonus, nec natura ejus opificium Dei sit, sed eum ex chao et tenebris emersisse: quia scilicet nullum sui habeat auctorem, sed omnis mali ipse principium atque substantia: quum fides vera, quae est catholica, omnium creaturarum sive spiritualiuni, sive corporalium bonam confiteatur substantiam, et mali nullam esse naturam: quia Deus, qui universitatis est conditor, nihil non bonum fecit: unde et diabolus bonus esset, si in eo quod factus est permaneret. Sed quia naturali excellentia male usus est, et in veritate non stetit, non in contrariam substantiam transiit, sed a summo bono, cui debuit adhaerere, descivit, [1] sicut ipsi, qui talia asserunt, a veris in falsa proruunt, et naturam in eo arguunt, in quo sponte delinquunt, ac pro sua voluntaria perversitate damnantur: quod utique ipsis malum erit, et ipsum malum non crit substantia, sed poena substantiae.

Cap. VII. Contra illos quod nuptias et procreationes filiorum adstruant esse peccatum. [2]

Septimo loco sequitur quod nuptias damnant et procreationem nascentium perhorrescunt. In quo, sicut pene in omnibus, cum Manichaeorum profanitate concordant: ideo, sicut ipsorum mores probant, conjugalem copulam detestantes, quia non est illic libertas turpitudinis, ubi pudor et matrimonii servatur et spes sobolis.

Cap. VIII. Contra id quod corpora humana dicunt esse figmenta et a daemonibus in utero formari. [3]

Octavum ipsorum est plasmationem humanorum corporum diaboli esse figmentum, et semina conceptionum opere daemonum in mulierum uteris figurari: propter quod resurrectionem carnis non esse credendam, quia concretio corporis non sit congruens aniniae dignitati. Quae falsitas sine dubio opus diaboli est, et alia prodigia opinionum figmenta sunt daemonum, qui non in foeminarum ventribus formant homines, sed in haereticorum cordibus tales fabricant errores. Quod inmundissimum virus de Manichaeorum impietatis specialiter fonte procedens olim fides catholica deprehendit atque damnavit.

[p. 148] Cap. IX. Contra illud quod filios repromissionis ex Sancto Spiritu dicunt esse conceptos. [1]

Nona autem annotatio manifestat, quod filios promissionis, ex mulieribus quidem natos, sed ex Spiritu Sancto dicant esse conceptos, ne illa soboles quae de carnis semine nascitur ad Dei conditionem pertinere videatur. Qued catholicae fidei repugnans atque contrarium est, quae omnem hominem in corporis animaeque substantia a conditore universitatis formari, atque animari intra materna viscera confitetur, manente quidem illo peccati mortalitatisque contagio, quod in prolem a primo parente transcurrit; sed regenerationis subveniente sacramento, quo per Spiritum Sanctum promissionis filìi renascuntur, non in utero carnis, sed in virtute baptismatis. Unde ct David, qui utique promissionis erat filius, dicit ad Dominum: Manus tuae fecerunt me et plasmaverunt me. Et ad Jeremiam Dominus ait: Priusquam, te formarem in utero novi te, et in vulva matris tuae sanctificavi te.

Cap. X. Contra id quod animas in coelestibus peccare credunt, et secundum qualitatem peccati in hoc mundo accipere sortem vel bonam vel malam. [2]

Decimo autem capitulo referuntur asserere animas, quae humanis corporibus inferuntur, fuisse sine corpore, et in coelesti habitatione peccasse, atque ob hoc a sublimibus ad inferiora delapsas in diversae qualitatis principes incidisse et per aëreas ac sidereas potestates in diversis corporibus esse conclusas sorte diversa et conditione dissimili, ut quidquid in hac vita varie et inaequaliter provenit ex praecedentibus causis videatur accidere: quam impietatis fabulam ex multorum sibi erroribus texuerunt. Sed omnes eos [3] catholica fides a corpore suae unitatis abscidit, constanter praedicans atque veraciter, quod animae hominum priusquam suis inspirarentur corporibus non fuerunt, nec ab alio incorporantur, nisi ab opifice Deo, qui et ipsarum creator et corporum; et quia per primi hominis praevaricationem tota humani generis propago vitiata sit, neminem posse a conditione veteris hominis liberari, nisi per sacramentum baptismatis Christi, in quo nulla est discretio renatorum, dicente Apostolo: Quicumque [p. 149] in Christo baptizati estis, Christum induistis. Non est judaeus, neque graecus; non est servus neque liber; non est masculus, neque foemina: Omnes enim vos unum estis in Christo Iesu. Quid ergo hic agunt cursus siderum, quid figmenta factorum? Quid mundanarum rerum mobilis status et inquieta diversitas? Ecce tot impares gratia Dei fecit aequales, qui inter quoslibet vitae hujus labores, si fideles permanent, miseri esse non possunt, apostolicum illud in omni tentatione dicentes: Quis nos separabit a caritate Christi? Tribulatio an angustia, an persequtio, an fames, an nuditas, an periculum, an gladius? Sicut scriptum est: quia propter te mortificamur tota die, aestimati sumus ut oves occisionis: sed in his omnibus superamus per eum qui dilexit nos. Et ideo ecclesia, quae Corpus est Christi, nihil de mundi inaequalitatibus metuit, quia nihil de bonis temporalibus concupiscit, nec timet inani strepito factorum gravari quae patientia tribulationum novit augeri.

Cap. XI. Contra id quod fatalibus stellis dicant animas hominum obligatas. [1]

Undecima ipsorum blasphemia est, qua fatalibus stellis et animas hominum, et corpora opinantur obstringi: per quam amentiam, necesse est, ut omnibus paganorum erroribus implicati et faventia sibi, ut putant, sidera colere, et adversantia studeant mitigare. Verum ista sectantibus nullus in ecclesia catholica locus est, quoniam qui se talibus persuasionibus dedit a Christi corpore totus abscessit.

Cap. XII. Contra id quod sub aliis potestatibus partes animae sub aliis corporis membra describunt. [2]

Duodecimum inter haec illud est, quod sub aliis potestatibus partes animae, sub aliis corporis membra describunt, et qualitates interiorum praesulum in patriarcharum nominibus statuunt, quibus e diverso signa siderea, quorum virtuti corpora subjiciantur, opponunt, et in his omnibus intricabili se errore praepediunt, non audientes dicentem Apostolum: Videte ne qui vos decipiat per philosophiam et inanem fallaciam secundum traditionem hominum, secundum elementa mundi, et non secundum Christum, quia in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter, et estis in illo repleti, qui est caput omnis principatus et potestatis; et iterum: [p. 150] Nemo vos seducat volens, in humilitate et religione angelorum, quae nom vidit ambulans, frustra inflatus sensu carnis suae, et non tenens caput ex quo totum corpus per nexos et conjunctiones subministratum crescit in augmentum Dei. Quid ergo opus est in cor admittere quod lex non docuit, quod prophetia non cecinit, quod evangelii veritas non predicavit, quod apostolica doctrina non tradidit? Sed haec operta sunt eorum mentibus de quibus Apostolus; loquitur dicens: Erit enim tempus, quum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desideria coacervabunt sibi magistros prurientes auribus, et a veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem convertentur. Nihil itaque nobiscum commune habeant, qui talia audent vel docere vel credere, et quibuslibet modis nituntur, adstruere, quod substantia carnis ab spe resurrectionis aliena sit, atque in omne sacramentum Incarnationis Christi resolvunt: quia indignum fuit integrum hominem suscipi, si indignum erat integrum liberari.

Cap. XIII. Contra id quod patriarcharum nomina per singula corporis membra disponunt. [1]

Tertiodecimo loco positum est dicere eosdem quod omne corpus Scripturarum Canonicarum sub patriarcharum nominibus accipiendum sit, quia illae duodecim virtutes quae reformationem hominis interioris operantur, in horum vocabulis indicentur, sine qua scientia nullam animam posse assequi, ut in eam substantiam, de qua prodiit, reformetur. Sed hanc impiam vanitatem despectui habet christiana sapientia, quae novit verae deitatis inviolabilem et inconvertibilem esse naturam, animam autem sive in corpore viventem, sive a corpore separatam multis passionibus subjacere. Quae utique si de divina esset essentia, nihil adversi posset incidere. Et ideo ineffabiliter aliud Creator est, aliud creatura. Illa enim semper idem est, et nulla varietate mutatur; haec autem mutabilis est etiam non mutata, quia ut non mutetur, donatum [2] poterit habere, non proprium.

Cap. XIV. Contra id quod duodecim signa quae mathematici observant, per corpus omne distinguunt . [3]

Sub quarto decimo vero capitulo, de statu corporis sentire dicuntur, quod sub potestate siderum atque signorum pro [p. 151] terrena qualitate teneatur, et ideo multa in sacris libris, quae ad exteriorem hominem pertineant, reperiri, ut in ipsis scripturis inter divinam terrenamque naturam quaedam sibi repugnet adversitas: et aliud sit quod sibi vindicent animae praesules, aliud quod corporis conditores. Quae fabulae ideo disserentur, ut anima divinae affirmetur esse substantiae, et caro credatur malae esse naturae, quoniam et ipsum mundum cum elementis suis non opus Dei boni, sed conditionem mali profitentur auctoris; atque ut haec mendaciorum suorum sacrilegia bonis titulis colorarent, omnia pene divina eloquia sensuum nefandorum inmissione violarunt.

Cap. XV. De apocryphis scripturis eorundem Priscillianorum . [1]

De qua re qunti decimi capituli sermo conqueritur, et praesumptionem diabolicam merito detestatur, quia et nos istud veracium testium relatione comperimus, et multos corruptissimos eorum codices, qui canonici titularentur, invenimus. Quomodo enim decipere simplices possent, nisi venenata pocula quodam melle praelinirent, ne usquequaque sentirentur insuavia quae essent futura mortifera? Curandum ergo est, et sacerdotali diligentia maxime providendum ut falsati codices, et a sincera veritate discordes, in nullo usu lectiones habeantur. Apocryphae autem scripturae, quae sub nominibus Apostolorum multarum habent seminarium falsitatum, non solum interdicendae sunt sed etiam penitus auferendae atque ignibus concremandae. Quamvis enim sint in illis quaedam, quae videantur speciem habere pietatis, nunquam tamen vacua sunt venenis, et per fabularum illecebras hoc latenter operantur, ut mirabilium narratione seductos laqueis cujuscumque erroris involvant. Unde si quis Episcoporum, vel apocrypha habere per domos non prohibuerit, vel sub canonicorum nomine eos codices in Ecclesia permiserit legi, qui Priscilliani adulterina sunt emendatione vitiati, haereticum se noverit judicandum: quoniam qui alios ab errore non revocat, se ipsum errare demonstrat.

Cap. XVI. Emendanda de libro Dictinii. [2]

Postremo autem capitulo hoc prodidit justa querimonia quod Dictinii tractatus, quos secundum Priscilliani dogma conscripsit, [p. 152] a multis cum veneratione legerentur, quum si aliquid memoriae Dictinii tribuendum putant, reparationem ejus magis debeant amare quam lapsum. Non ergo Dictinium, sed Priscillianum legunt, et illud probant, quod errans docuit, non quod correctus elegit. Sed nemo hoc impune praesumat, nec inter catholicos censeatur quisquis utitur scriptis non solum ab ecclesia catholica, sed etiam a suo auctore damnatis. Non sit perversis liberum simulare quod fingunt, nec sub velamine nominis christiani decretorum imperialium statuta declinent. Ideo enim ad ecclesiam catholicam cum tanta cordis diversitate conveniunt, ut et quos possunt suos faciant, et legum severitatem, dum se nostros mentiuntur, effugiant. Faciunt hoc Priscillianistae, faciunt hoc Manichaei, quorum cum istis tam foederata sunt corda, ut in solis nominibus discreti sacrilegiis autem suis inveniantur uniti; quia etsi vetus testamentum, quod isti se suscipere simulant, Manichaei refutant, ad unum tamen finem utrorumque tendit intentio, quum quod illi abdicando impugnant, isti praecipiendo corrumpunt. In execrabilibus autem mysteriis eorum, quae quanto inmundiora sunt tantum diligentius occuluntur, unum prorsus nefas, una est obscoenitas, et similis turpitudo. Quam etsi eloqui erubescimus, sollicitissimis tamen inquisitionibus indagatam, et Manichaeorum, qui comprehensi fuerant, confessione detectam ad publicam fecimus pervenire notitiam; ne ullo modo dubium possit videri, quod in judicio nostro, cui non solum frequentissima praesentia Sacerdotum, sed etiam illustrium virorum dignitas, et pars quaedam senatus ac plebis interfuit, ipsorum, qui omne facinus perpetrarunt, ore reseratum est, sicut ea, quae ad dilectionem tuam nunc direximus, gesta demonstrant. Quod autem de Manichaeorum foedissimo scelcre, hoc etiam de Priscillianistarum incestissima consuetudine olim compertum, multumque vulgatum est: et qui per omnia sunt in impietate sensuum pares, non possunt in sacris suis esse dissimiles.

Decursis itaque omnibus, quae libelli series comprehendit, et a quibus commonitorii forma non discrepat, sufficienter, ut opinor, ostendimus, quid de his, quae ad nos fraternitas tua retulit, censeamus; et quam non ferendum sit, si tam profanis erroribus etiam quorundam sacerdotum corda consentiunt vel, ut mitius dixerint, non resistunt. Qua conscientia honorem sibi praestitum vindicant, qui pro animabus sibi creditis non laborant? [p. 153] Bestiae irruunt, et ovium septa non claudunt: fures insidiantur, et excubias non praetendunt: morbi crebrescunt, et remedia nulla prospiciunt. Quum autem etiam illud addunt ut his , qui sollicitius agunt, consentire detrectent, et impietates olim toto orbe damnatas subscriptionibus suis anathematizare dissimulent, quid de se intelligi volunt, nisi quod non de numero fratrum, sed de parte sunt hostium? In eo vero, quod in extrema familiaris epistolae tuae parte posuisti, miror cujusquam catholici intelligentiam labore, tanquam incertum sit, an, descendente ad infernum Christo, caro ejus requieverit in sepulchro, quae sicut vere et mortua et sepulta, ita vere est die tertia suscitata. Hoc enim, ut ipse Dominus denuntiaverat dicens ad Judaeos: Solvite templum hoc, et in triduo suscitabo illud. Ubi evangelista subjungit: Hoc aut tam dicebat de templo corporis sui . Cujus rei veritatem etiam David praedixerat loquens sub persona Domini salvatoris, et dicens: Insuper et caro ima requiescet in spe: quoniam non derelinques animan meam in inferno, nec dabis sanctum tuum videre corruptionem. Quibus utique verbis manifestatum est, quod Christi caro et vere sepulta requievit, et corruptionem non subiit, quia celeriter vivificata reditu animae resurrexit. Quod non credere satis impium est, et ad Manichaei Priscillianique doctrinam pertinere non dubium, qui sacrilego sensu ita se Christum simulant confiteri, ut et incarnationis et resurrectionis auferant veritatem. Habeatur ergo inter vos episcopale concilium, et ad eum locum, qui omnibus oportunus sit, vicinarum provinciarum conveniant sacerdotes, ut secundum haec, quae ad tua consulta respondimus, plenissimo disquiratur examine, an sit aliqui iter episcopos qui hujus haeresis [1] contagio polluantur, a communione sine dubio separandi, si nefandissimam sectam per omnium sensuum pravitates damnare noluerint. Nulla enim ratione tolerandum est, ut qui praedicandae fidei suscepit officium, is contra evangelium Christi, contra apostolicam doctrinam, contra universalis ecclesiae symbolum audeat disputare. [2] Quales illic erunt discipuli, ubi tales docebunt magistri? Quae illic religio populi, quae salus plebis, ubi contra humanam societatem pudoris sanctitas tollitur, conjugiorum foedus aufertur, propagatio [p. 154] generationis inhibetur, carnis natura damnatur, contra verum Dei cultum Trinitas deitatis negatur, personarum proprietas confunditur, animabus humanis divina essentia datur, et eadem ad diaboli arbitrium carne concluditur, Dei filius per id quod ex Patre natus est, unigenitus praedicatur, idemque nec vera Dei proles, nec verus virginis partus asseritur, ut per falsam passionem, mortemque non veram mendax etiam resurrectio resumptae de sepulchro carnis habeatur? Frustra utuntur catholico nomine, qui istis impietatibus non resistunt. Possunt haee credere, qui possunt talia patienter audire? Dedimus itaque litteras ad fratres et coepiscopos nostros Tarraconenses, Carthaginenses, et Lusitanos, atque Gallaecos, disque concilium synodi generalis indiximus. Ad tuae dilectionis sollicitudinem pertinebit, ut nostrae ordinationis auctoritas ad praedictarum provinciarum episcopos deferatur. Si autem aliqui, quod absit, obstiterint, quominus possit celebrari generale concilium, Gallaeciae saltem in unum conveniant sacerdotes, quibus congregandis fratres nostri Idatius et Coeponius imminebunt, conjuncta cum eis instantia tua, quo citius vel provinciali conventu remedium tantis vulneribus afferatur. Datum XII kalendas augustas Callipio [1] et Ardabure consulibus.

(Collecjio Canonum Ecc1esiae Hispanae, ed. de la Real Biblioteca, pp. 90-96.)

X

HOMILÍA DE SAN LEANDRO EN EL TERCER CONCILIO DE TOLEDO

«Festivitatem hanc omnium esse solemniorem festivitatum, novitas ipsa significat. Quoniara sicut nova est conversio tantorum plebium causa, ita et nobiliora sunt solito, Eglesiae [2] gaudia: Nam multas solemnitates per anni decursum celebrat Eglesia, in quibus tamen si habet gaudia consueta, nova vero sicut in hac non habet. Aliter enim gaudet de rebus semper posessis, [p. 155] aliter de lucris magnis his nuper inventis. Pro qua re et nos ideo majoribus gandiis elevamur, quod de repente novos Eglesiam parturisse populos intuemur: et quorum asperitate quondam gemebamus, de eorum nunc gaudemus credulitate. Materia ergo gaudii nostri tribulationis praeteritae occasio fuit. Gemebamus, dum graveremur, dum exprobaremur: sed gemitus illi id egerunt, ut hi qui per infidelitatem nobis erant sarcina, fierent nostra per suam conversionem corona. Hoc enim gratulative profert in Psalmis Eglesia dicens: In tribulationem dilatasti me: et Sara dum saepe a Regibus concupiscitur, nec maculam pudicitiae sentit, et Abraham causa pulchritudinis suae divitem facit: ab ipsis enim Regibus Abraham ditatur, a quibus Sara concupiscitur. Condigne ergo Eglesia Catholica gentes quas simul senserit fidei suae decore, ab suo, eas sponso, hoc est, Christo, luchrandas ducit, et per ea regna suum virum divitem reddit, per quae se inquietari persenserit. Sic enim dum ex initio lacessitur, vol invidentium dentibus mordetur, dum premitur, eruditur: et dum insectatur, dilatatur. Quoniam patientia sua aemulatores suos aut superat aut lucratur. Dicat enim ad eam divinus sermo: Multae filiae congregaverunt divitias, tu vero supergressa est universas. Nec mirum sit quod haereses filiae dicuntur, sed attendendum quod loco spinarum ponuntur: filiae sunt, eo quod ex semichristiano generantur: spinae sunt, eo quod foris a Dei paradiso, hoc est, extra Catholicam Eglesiam nascantur, et hoc conjectura sensus nostri sed scripturae divinae auctoritate probatur, dicente Salomone: Sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias. Ergo ne magnum vobis videretur quod haereses dixerit filias, continuo eas nominat esse spinas: haereses, inquam, aut in aliquem angulum mundi, aut in unam gentem inveniuntur versari. Eglesia vero Catholica, sicut per totum mundum tenditur, ita et omnium gentium societate constituitur. Recte ergo hacreses in cavernis, quibus latent, congregant ex parte divitias: Eglesia autem Catholica in speculo totius mundi locupletata supergreditur universas. Exulta ergo, et laetare Eglesia Dei: gaude et consurge unum corpus Christi, induere fortitudine, et jubila exultatione: quoniam tui macrores in gaudium sunt. mutati, et tristis habitus in amictum laetitiae versus est. Ecce repente oblita sterilitatis et paupertatis tuae, uno partu populos innumeros genuisti Christo tuo. Nam dispendiis tuis proficis, tuoque damno [p. 156] subcrescis: tantus denique est sponsus tuus, cujus imperio regeris, ut dum te patiatur depraedari ad modicum, rursum praedam tuam ad te reducat, et hostes tuos tibi conquirat. Sic autem agricola, sic piscator, dum lucra attendit futura, quae seminat et quo modo incesserit, non imputat damna. Tu proinde jam ne fleas, ne lugeas, temporaliter quosdam recesisse a te, quos cernis cum magnis lucris rediisse ad te. Exulta ergo fidei confidentia, et tui capitis merito, fide esto robusta, dum quae recolis olim repromissa, nunc cernis fuisse completa. Ait enim in Evangelio ipsa Veritas: Oportebat Christum mori pro gente, et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum. Tu profecto in Psalmis proclamans odientibus pacem dicens: Magnificate Dominun meum, et exaltemus nomen ejus in unum . Et rursum: In conveniendo populos in unum et regna ut serviant Domino.

»Quam dulcis sit charitas, quam delectabilis unitas, non nesciens, per prophetica vaticinia, per evangelica oracula, per apostolica documenta, non nisi connexionem gentium praedicas, non nisi unitatem populorum suspiras, non nisi pacis et charitatis bona disseminas. Laetare ergo in Domino, eo quod non sis fraudata desiderio tuo: nam quos tanto tempore, gemitu teste et oratione continua concepisti; nunc post glaciem, hiemem, post duritiem frigoris, post austeritatem nivis, velut jocunditatem agrorum, frugen et laetos verni temporis flores vel arridentes vinearum stipitibus palmites, repente in gaudio peperisti. Ergo, fratres, tota hilaritate animi exultemus in Domino, et jubilemus Deo salutari nostro. Hoc de caetero per ea, quae jam sublata sunt, ea quae adhuc spectantur implenda, vera esse credamus. Quae enim praefata sunt, Domino dicente: Alias oves habeo, quac non sunt ex hoc ovili, et iIlas oportet ad me adduci ut sit unus grex et unus Pastor, ecce cernimus fuisse completa. Pro qua re non dubitemus totum mundum posse in Christo credere, atque ad unam Eglesiam convenire. Quoniam rursus ipso testificante didicimus in Evangelio, et predicabitur, inquit, hoc evangelium regni in universo orbe, in testimonium omnibus gen tibus , et tunc, inquit, veniet consummatio. Si ergo remansit pars aliqua mundi, vel gens barbara quam fides non irradiaberit Christi: profecto credituram atque in unam Eglesiam esse venturam nullo modo dubitemus, si ea quae Dominus dixit, vera esse putamus. Ergo, fratres, reposita est loco malignatis bonitas, et [p. 157] errori occurrit veritas: ut quia superbia linguarum diversitate ab unione gentes separaverat, eas rursus gremio germanitatis colligeret charitas, et quemadmodum unus possesor est totius mundi Dominus, ita et posessionis ejus esset unum cor et animus unus: Pete a me, ait, et dabo tibi gentes haereditatem tuam, et posessionem tuam terminos terrae. Propterea et ex uno homine propagatum est omne hominum genus; ut qui ex uno illo procederent, unum saperent, unitatem quaererent et diligerent. Ordo ergo naturalis exposcit, ut qui ex uno homine trahunt originem, mutuam teneant charitatem: nec dissentiant a fidei veritate, qui non disjunguntur naturali propagatione. Haereses vero et divisiones e fonte manant vitiorum, unde quisquis ad unitatem venit, ex vitio ad naturam redit: qui sicut naturac est fieri ex pluribus unitatem, sic est vitii, fraternitatis declinare dulcedinem. Erigamus ergo totam mentem in gaudio: ut quia gentes studio decertandi desierant, sibimet in amicitiam Christus unara Eglesiam procuraret, in qua eas rursus reduceret concordia charitatis. De hac profecto Eglesia vaticinatur Propheta, dicens: Domus mea domus orationis vocabitur omnibus gentibus, et iterum: Erit, inquit, in novissimis diebus praeparatus mons Domini in vertice montium, et elevabitur super colles, et fluent ad eum omnes gentes, et ibunt populi mulli et dicent: venite, ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob. Mons enim Christus est, et domus Dei Jacob una Eglesia est ejus: ad quam et gentium concursum et populorum pronuntiat confluere conventum De qua rursum in alio loco dicit Propheta: Surge, inluminare Hierusalem, quia venit lumen tuum, et gloria Domini super te orda est: et ambulabunt, ait, gentes in lumine tuo, et gentes in splendore ortus tui. Leva in circuitu oculos tuos, et vide: omnes isti congregati suni, et veniunt tibi, et aedificabunt, inquit, filii peregrinorum muros tuos, et reges eorum ministrabunt tibi. Qui ut notesceret quae ventura erant genti vel populo, quae ab unius Eglesiae communione recessissent, prosequitur dicens: Gens enim et regnum quod non servierit tibi, peribit. Alio denique loco similiter ait: Et gentem quam nesciebas vocabis, et gentes quae non cognoverunt te, ad te current. Unus enim est Christus Dominus, cujus est una per totum. mundum Eglesia, Sancta Possesio: ille namque caput, ista corpus, de quibus in principio Genesis dicitur: Erunt duo in carne una: quod Apostolus in Christo intelligit, et in Eglesia. Dum ergo ex omnibus gentibus unam vult Christus [p. 158] habere Eglesiam, quicumque extraneus est ab ea, licet Christiano nomine nuncupetur, Christi tamen corporis compage non continetur. Haeresis enim, quae respuit catholicae fidei unitatem, eo quod adulterino amore diligat Christum, non uxoris sed concubinae obtinet locum. Quoniam revera duos dicit Scriptura esse in carne una, videlicet Christum et Eglesiam, quo locum meretrix nullum invenit tertium. Una est enim, ait Christus, amica mea, una est spolisa mea, una est genitricis suae filia . De quo item eadem Eglesia pronuntiat dicens: Ego dilecto meo et dilectus meus mihi. Quaerant nunc haereses, a quo construpentur, vel cujus sint prostibulum factae: quoniam ab inmaculato toro recesserunt Christi: Cui quanto pretiosam esse novimus copulam charitatis, eo magis Deum in hac celebritate laudemus: quia gentes, pro quibus sanguis fusus est, unigeniti sui, non passus est extra unum ovile diaboli dentibus devorari. Lugeat vero veternosus praedo suam praedam amisisse quia impletum videmus quod Propheta vaticinante audivimus: Equidem, inquit, haec captivitas a forte tolletur, et quod ablatum fuerat a robusto salvatur. Parietem enim discordiae, quem fabricaverat diabolus, pax Christi destruxit: et domus quae divisione in mutuam certabant caedem, uno jam Christo lapide angulari conjungitur. Dicamus ergo omnes: Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Nullum enim praemium charitati compensatur. Inde omni gaudio praeponitur quod et charitas facta sit, quae omnium virtutum obtinet principatum. Superest autem ut unanimiter unum omnes regnum effecti, tam pro stabilitate regni terreni quam pro felicitate regni coelestis, Deum precibus adeamus, ut regnum et gens quae Christum glorificavit in terris, glorificetur ab illo non solum in terris, sed etiam in coelis. Amen.»

Notas

[p. 7]. [*] El libro I corresponde exactamente al vol. I de esta Edición Nacional de los Heterodoxos .

Los Apéndices van ordenados con numeración romana y los tratados, dentro de cada Apéndice, con numeración arábiga.

[p. 10]. [1] Exod. 19, 22.

[p. 10]. [2] Ex. 30, 20, 21.

[p. 10]. [3] Leu. 21, 17.

[p. 10]. [4] Es. 29, 13.

[p. 10]. [5] Marc. 7, 13.

[p. 10]. [6] Io. 9, 31.

[p. 10]. [7] Os. 9, 4.

[p. 11]. [1] Num. 16, 26.

[p. 11]. [2] Num. 20, 25, 26.

[p. 11]. [3] Act. 1, 15.

[p. 11]. [4] Act. 6, 2.

[p. 12]. [1] Os. 8, 4.

[p. 12]. [2] Gal. 6, 7.

[p. 12]. [3] Tit. 1, 7.

[p. 14]. [1] Rom. 3, 3, 4.

[p. 14]. [2] Ps. 49, 17, 18.

[p. 14]. [3] Rom. I, 30-32.

[p. 15]. [1] Migne: Patrología latina , tomo VIII, cols. 1327 a 1331.

[p. 19]. [(a)] Conservamos todas las notas de Schepss, excepto las que son puramente paleográficas.

[p. 19]. [(A)] Hilarius Pict., de trin. lib. VII, 4; ecclesiae proprium est ut tunc uincat cum laeditur, tunc intelligatur cum arguitur e. q. s

[p. 19]. [(B)] Hieyonym., uir. ill., c. 123; Tiberianus Baeticus scripsit pro suspicione, qua cum Priscilliano, accusabatur haereseos, apologeticum tumenti compositoque sermone; sed post suorum caedem, taedio uictus exilii, mutauit propositum e. q. s

[p. 19]. [(C)] Sulp. Sev., chron. 11, 51, 4; damnatique Asariuus (ita Halmii cod. P. Asarinus b) et Aurelius diaconus gladio, Tiberianus ademptis bonis in Sylinancim insulam datus.

[p. 19]. [1] I. Petr. 3, 15.

[p. 20]. [1] cf. Es. 9, 2.

[p. 20]. [2] . cf. Rom. 10, 10.

[p. 20]. [3] Io. 3, 5.

[p. 20]. [4] I. Petr.1, 22.

[p. 20]. [5] I. petr, I, 14.

[p. 20]. [6] Rom. 6, 21.

[p. 20]. [7] Gal. 3, 27.

[p. 20]. [8] Eph. 4, 5, 6.

[p. 20]. [(A)] Sulp . Sev ., chron . 11, 46, 3; ab his Priscillianus est institutus, familia nobilis, praediues opibus, acer, inquies, facundus, multa lectione eruditus, disserendi ac disputandi promptissimus.

[p. 20]. [(B)] Hilarius Pict., de trin. lib. 1, 3; in cuias bonitate... tamquam tutissimo sibi portu familiarique requiesceret; lib. XII, 1; tendimus tandem... ad tutum securae fidei tranquillumque portum, ad optatae quietis sinum.

[p. 21]. [1] Es. 45, 21; Hos. 13, 4.

[p. 21]. [2] Es. 44, 6.

[p. 21]. [3] Es. 43, 10, 11.

[p. 21]. [4] Deut. 6, 4.

[p. 21]. [5] Bar. 3, 36-38.

[p. 21]. [6] 10. 1, 14.

[p. 21]. [7] cf. 10.14, 11.

[p. 21]. [8] Luc. 2, 14.

[p. 21]. [9] I. 10. 5, 8, 7 (est illud quod dicunt «comma Ioanneum»).

[p. 22]. [1] Matth. 16, 16.

[p. 22]. [2] I. 10. 5, 12.

[p. 22]. [3] 10. 10, 30.

[p. 22]. [4] 10. 17, 21.

[p. 22]. [5] Matth. 8, 29; Marc. 1, 24.

[p. 22]. [6] cf. Hebr 10, 29 et Prisc. can. LXXIX.

[p. 22]. [7] I. Cor. 8, 6; cf. Prisc. can. XXV.

[p. 22]. [8] Eph. 4, 5.

[p. 22]. [9] Gal. 1, 8, 9.

[p. 22]. [10] Philipp. 3, 13, 12, r8. 1. Tim. 1, 15.

[p. 22]. [11] cf. I. Io. 2, 22 et Prisc. can. LXXXVI.

[p. 23]. [1] II. Petr. 2, 3.

[p. 23]. [2] I. 10. 2, 23.

[p. 23]. [3] cf. Es. 1, 9; Rom. 9, 29.

[p. 23]. [4] cf. Lev. 11, 13, 44; Deut. 14, 12; Sap. 11, 16.

[p. 23]. [5] Philipp. 3, 19; cf. Prisc. can. L.

[p. 23]. [6] Hos. 4, 13, 19.

[p. 23]. [7] Tob. 6, 17.

[p. 23]. [8] I. Cor. 10, 19, 20.

[p. 23]. [9] Sap. 8, 8; Sirac. 39, 2.

[p. 23]. [10] Cf. Apoc. 16, 2; 19, 20.

[p. 23]. [11] I. Cor. 19, 21.

[p. 23]. [12] II. Cor. 6, 14, 15.

[p. 23]. [(A)] Cf. Hilarius, de trin. 1. 17; sed nos edocti diuinitus e. q. s.

[p. 24]. [1] Apoc. 14, 9.

[p. 24]. [2] Apoc. 13, 1, 2.

[p. 24]. [3] Dan. 7, 2-7.

[p. 24]. [4] Rom. I 21, 23.

[p. 24]. [5] 1. Petr. 1, 14, 22.

[p. 25]. [1] Rom. 7, 14.

[p. 25]. [2] II. Petr. 1, 20; Bachiarius ed. Migne, tom. 20, 1034 A.

[p. 25]. [3] Philipp. 3, 15, ubi in codd. Sangermanensi ot Claromontano quos adhibuit Sabatarius exstat «reuelauit», cum Uulg. et auctores ecclesiastici a Sabatario allegati (uelut Hilarius, de trin. XI, 24) exhibeant «reuelabit»; Priscillianum quoque scripsisse reuelabuntur recte conieceris.

[p. 25]. [4] Rom. 6, 19.

[p. 25]. [5] Hos. 2, 17.

[p. 25]. [6] Hos. 2, 18.

[p. 25]. [7] Rom. 6, 23.

[p. 25]. [8] Sap. 7, 17-21.

[p. 25]. [9] Sap. 11, 16, 17.

[p. 26]. [1] Ps. 21, 13, 14.

[p. 26]. [2] 1. Petr. 5, 8, 9; formam «firmes» in citando hoc uersu usurpet etiam Lucifer Cal ., p. 620, 2 ed. Hartel.

[p. 26]. [3] Sirac. 4, 35.

[p. 26]. [4] Sirac. 6, 2, 3.

[p. 26]. [5] Ps. 21, 16, 17.

[p. 26]. [6] Ps. 21, 17.

[p. 26]. [7] Es. 56, 11.

[p. 26]. [8] cf. Num. 24, 9; opp. tamen infra codicis fol. 32.ª

[p. 26]. [9] Iob. 39, 9.

[p. 26]. [10] Iob. 38, 39, 40 (Septuag.: θηρεύσεις δὲ λ&2;ουσι Βοράν ).-cf. Hieronymi locos quos infra exhibebo.

[p. 26]. [11] Iob. 40, 20-23.

[p. 26]. [(A)] Hilarius, de trin. VI, 22; si qui adhuc salui esse possunt (haeretici) e. q. s.

[p. 27]. [1] Iob. 39, 34.

[p. 27]. [2] Iob. 40, 3, 5-14 (cf. Speculum quod dicunt Augustini , p. 437, ed. Weihrich).

[p. 27]. [3] cf. 10. 5, 39.

[p. 27]. [4] I. Corinth, 9, 10; Rom. 4, 24, 23; cf. Hilarius , de trin. X, 41 (non possunt non omnia propter nos gesta esse intellegi).

[p. 27]. [5] Apoc. 17, 15.

[p. 27]. [6] Apoc. 18, 2, 3.

[p. 28]. [1] Apoc. 18, 9.

[p. 28]. [2] Eph. 6, 12.

[p. 28]. [3] Apoc.16, 13, 14.

[p. 28]. [4] I Cor. 9, 9, 10.

[p. 28]. [5] Matth. 12, 37.

[p. 28]. [6] cf. 10. 5, 39.

[p. 28]. [7] Apoc. 2, 24.

[p. 28]. [8] Rom. 7, 24, 25 ( ρύσεται ).

[p. 28]. [9] Es. 7, 9; cf. Tertull ., adv . Marc . lib . IV , cap . 20 , 25. V. 11 aliisque locis; Cypriani lestim. lib. 1, 5 (t. I, ed. Hartel., p. 43) al.

[p. 28]. [10] Ps. 110, 10.

[p. 28]. [(A)] Cypriani uita (ed. Hartel, praef., p. XCII, 4): inter fidei suae prima rudimenta. Orosius, hist. adv. pagan. VII, 33, 19 (ed. Zangemeister, p, 520, 18): Gothi primae fidei rudimento quod accepere tenuerunt.

[p. 29]. [(A)] Hilarius, contra Const. c. 25; quod tametsi nobis ad fidem otiosum est.

[p. 29]. [1] Rom. 11, 9.

[p. 29]. [2] IV. Reg. 17, 16; 21, 3 al.

[p. 29]. [3] Habac. 2, 19.

[p. 29]. [4] 1. Cor. 8, 5.

[p. 29]. [5] Ps. 79, 14.

[p. 29]. [6] Rom. 7, 24.

[p. 29]. [7] Ps. 90, 7.

[p. 29]. [8] Cf. Rom. 13, 12; Eph. 6, 11 sqq.

[p. 29]. [9] Ps. 90, 13; cf. Hilarius, de trin. VII, 3.

[p. 29]. [10] Habac, 2, 18; vid. Archiv f. lat. Lexikogr. 111, 313.

[p. 30]. [1] Es, 8, 9 [non nisi in Itala].

[p. 30]. [2] Ps. 2, 3.

[p. 30]. [3] Ezechs, 20, 7.

[p. 30]. [4] Ps. 2, 4.

[p. 30]. [5] Apoc. 17, 11.

[p. 30]. [6] Sirac. 7, 3.

[p. 30]. [7] Sirac. 15, 18, 17.

[p. 30]. [8] Mich. 5, 5.

[p. 30]. [9] Eph. 2, 2; cf, Prisc. can. LXXXVIII.

[p. 30]. [10] I. Petr. 1, 18, 19.

[p. 30]. [11] Col. 2, 8.

[p. 30]. [12] Cf. Prouerb. 16, 16 al.

[p. 30]. [13] Cf. Eccl. 6, 9.

[p. 31]. [1] Eph. 4, 14.

[p. 31]. [2] Cf. Gal. 4, 10.

[p. 31]. [3] 1. Cor. 13, 1.

[p. 31]. [4] Eph. 2, 1, 5; Col. 2, 13-15; cf. infra Prisc. can. XVIII, LXXXIV et Priscilliani fragm. ab Orosio seruatum infra a nobis repetendum.

[p. 31]. [5] Luc. 12, 53; Matth. 10, 35, 36.

[p. 31]. [6] Cf. Matth. 6, 19.

[p. 31]. [7] Matth, 19, 23.

[p. 31]. [8] Iac. 5, 1-3; cf. Speculum Augustini ed. Weihrich, p. 395, 15 sqq.

[p. 32]. [1] Iac. 2, 5.

[p. 32]. [2] Eph. 4, 12, 13.

[p. 32]. [3] Rom. 4, 21.

[p. 32]. [4] Sirac. 2, 11, 12.

[p. 32]. [5] Apoc. 9, 11.

[p. 32]. [6] Apoc. 13, 1.

[p. 32]. [7] Eph. 2, 2, 3; cf. Prisc. can. LXXXVIII et LXXXIX.

[p. 32]. [(A)] [Saclam Nebroel, etc.] de his daemonibus uid. eos quos in libello «Priscillian, ein neuaufgef. Schriftst». (Würzburg, 1886), p. 14, 15 et not. nominaui libros.

[p. 33]. [1] Apoc. 12, 9.

[p. 33]. [2] 1. Cor 2, 14, 15.

[p. 33]. [3] Rom 8, 5, 6.

[p. 33]. [4] 1. Cor. 15, 48.

[p. 33]. [5] Cf. Gen. 4, 24 et Hilar., comm. in Matth. 18, 10.

[p. 33]. [6] Hos. 2, 2.

[p. 34]. [1] Hos. 2, 9, 10.

[p. 34]. [2] Hierem. 2, 23, 20.

[p. 34]. [3] Ezech. 16, 3, 45.

[p. 34]. [4] Hos. 4, 5, 6.

[p. 34]. [5] 10, 8, 44.

[p. 34]. [6] Cf. Eph. 4, 20, 21.

[p. 34]. [7] Rom. 7, 14.

[p. 34]. [8] 1. Cor. 15, 49.

[p. 34]. [9] Cf. Eph. 2, 1, 5; Col. 2, 13.

[p. 34]. [10] Cor. 15, 49.

[p. 34]. [11] Eph. 4, 22-24.

[p. 34]. [12] Eph. 2, 10; praepositionem in mero errore a librario omissam esse puto; cf. infra codicis fol. 145, ubi in illis legitur.

[p. 34]. [13] Gen. 1, 27; 2, 7.

[p. 35]. [1] I. Tim. 2, 14, 15; cf. infra Prisc. can. LVII.

[p. 35]. [2] Gen. 3, 16.

[p. 35]. [3] Hos. 2, 6, 7.

[p. 35]. [4] Cf. Gal. 1, 15, 16.

[p. 35]. [5] Cf. Rom. 6, 16, 18.

[p. 35]. [6] 11. Cor. 4, 16.

[p. 35]. [7] I. Cor. 15, 47.

[p. 35]. [8] Gal. 5, 19-21.

[p. 35]. [9] I. Cor. 15, 47.

[p. 35]. [10] Gal. 5, 19, 22, 23.

[p. 35]. [11] Cf. I.. Cor. 3, 16, 17; 6, 19; II. Cor. 6, 16.

[p. 36]. [1] Iob. 10, 8-12.

[p. 36]. [2] cf. 1. 10. 2, 22 (et Prisc. can. LXXXVII).

[p. 36]. [3] Es. 53, 4.

[p. 36]. [4] I. Cor. 2, 2.

[p. 36]. [5] 10. 20, 25, 27.

[p. 36]. [6] 10. 19, 29, 30.

[p. 36]. [7] Marc. 9, 43; Es. 66, 2 4.

[p. 36]. [(A)] cf. Terlull., adu. Marcionem lib. III, 18: negantes passionem crucis et argumentantes insuper non esse credendum, ut in id genus inortis exposuerit creator filium suum quod ipso maledixerat.

[p. 37]. [1] Sirac. 17, 30.

[p. 37]. [2] II. Tim. 3, 8; I. Tim. 1, 19.

[p. 37]. [3] II. Cor. 3, 5.

[p. 37]. [4] I. Cor. 16, 22.

[p. 37]. [5] Exod. 22, 18.

[p. 37]. [(A)] De Itacio cf. quae congessimus in libello: «Priscillian, ein neuaufgef. Schriftsteller», p. 6, 15 (ubi inprimis ratio habetur Sulpicii Seueri, chron. 11, 47 sqq.).

 

[p. 38]. [1] cf. Num. 23, 22, sec. Italam; Deut. 33, 17.

[p. 38]. [2] Amos. 5, 8; Iob. 5, 10.

[p. 38]. [3] cf: Ioel 2, 23.

[p. 38]. [4] Iob. 40, 16; Septuagginta: παρὰ πάπυρον Χαι Χάλαμου παι βούτομον ; pro «siluam» H. Roenschius litteris ad me datis coniecit «uluam» = Χάλαμον .

[p. 38]. [5] Iob. 41, 5-7, 9-13.

[p. 39]. [1] Iob. 41, 20-25.

[p. 39]. [2] cf. Matth. 28, 18; 10. 16, 15.

[p. 39]. [3] Apoc. 1, 5; Col. 1, 18.

[p. 39]. [4] Apoc. 1, 13-16.

[p. 39]. [5] Apoc. 1, 18.

[p. 39]. [6] Apoc. 2, 17.

[p. 39]. [7] I. Tim. 6, 15.

[p. 39]. [8] Philipp, 2, 10, 11.

[p. 39]. [9] Apoc. 5, 5.

[p. 39]. [10] Iudic. 14, 18.

[p. 39]. [11] Prou. 5, 19.

[p. 40]. [1] cf. Es. 58. 9.

[p. 40]. [2] Ps. 8, 3.

[p. 40]. [3] Iob. 38, 31.

[p. 40]. [4] cf. Iac. 3, 6.

[p. 40]. [5] Sap. 14, 3.

[p. 40]. [6] cf. Dan. 3, 34, 43.

[p. 40]. [7] Num. 24, 7-9.

[p. 40]. [8] Sap. 17, 10.

[p. 40]. [9] Iac. 2, 19.

[p. 40]. [10] Act. 3, 6.

[p. 41]. [1] Es. 42, 8; 48, II.

[p. 41]. [2] Apoc. 19, 13.

[p. 41]. [3] Es. 7, 14.-Matth. 1, 23.

[p. 41]. [4] Matth. 18, 7.

[p. 41]. [5] Apoc. 3, 15, 16.

[p. 41]. [6] Apoc. 3, 19, 18.

[p. 41]. [7] Matth. 1, 21.

[p. 41]. [8] Sirac. 39, 2.

[p. 41]. [9] Es. 30, 15.

[p. 41]. [10] Hebr. 1, 1.

[p. 41]. [11] Gal. 5, 10.

[p. 42]. [1] Gen. 1, 27, 28.

[p. 42]. [2] I. Cor. 1, 24.

[p. 42]. [3] cf. 1, Cor. 11, 3; Eph. 5, 23.

[p. 42]. [4] II. Cor. 11, 2.

[p. 42]. [5] Gal. 3, 28.

[p. 42]. [6] Rom. 1, 20; cf. Prisc. can. VIIII.

[p. 42]. [7] cf. ep. Iudae 23.

[p. 42]. [8] II. Petr. 2, 10.

[p. 42]. [9] II, Petr. 2, 10, 3.

[p. 42]. [10] Act. 4. 12.

[p. 42]. [(A)] cf. inter alios Hieronym . ep . 75 (= ed. Migne 22, col, 687); nequaquam suscipiens Armagil Barbelon Abraicas Balsamuln et ridiculum Leusiboram; cf. idem, comm. in Es. lib. XVII, cap. 64, u. 4 sq. (= Migne 24, col. 622 sq.): ut Basilidis Balsami atque Thesauri, Barbelonis quoque et Leusiborae ac reliquorum nominum portenta susciperent; idem, contra Vigilantium c. 7 (= Migne 23, col. 344): nisi forte Balsamum mihi et Barbelum et Thesaurum Manichaei et ridiculum nomen Leusiborae proferas.

Irenaeus , ed. Stieren I, p. 260: Aeon numquam seneseens in uirginali spiritu, quem Barbelon nominant, e. q. s.

«Leosiborani» uid. supra.

[p. 43]. [1] Hebr. 1, 6, 7; Ps. 96, 7; 103, 4.

[p. 43]. [2] Eph. 1, 23.

[p. 43]. [3] Gal. 3, 19.

[p. 43]. [4] Eph. 1, 21; cf. Prisc. can. LXXXIII.

[p. 43]. [5] Bar. 3, 36.

[p. 43]. [6] Eph. 1, 23.

[p. 43]. [7] I. Cor. 3, 22, 23.

[p. 43]. [8] I. Cor. 12, 3.

[p. 43]. [9] I. 10. 4, 2, 3.

[p. 44]. [1] II. 10, 7.

[p. 44]. [2] Ios. 5, 13.

[p. 44]. [3] Ios. 5, 14.

[p. 44]. [4] Apoc. 19, 10.

[p. 44]. [5] Es. 35, 4.

[p. 44]. [6] II. Cor. 4, 4.

[p. 44]. [7] cf, I. Thess. 2, 16.

[p. 44]. [8] cf. Marc. 13, 27

[p. 45]. [1] Act. 2, 17-21; Ioel II, 28-32.

[p. 45]. [2] Luc. I, 68-70.

[p. 45]. [3] Tob. 4, 13 (locus in uers. Uulgata non legitur, exstat tamen in itala).

[p. 45]. [4] ep. Iudae 14, 15.

[p. 45]. [5] I. Cor. 14, 31.

[p. 45]. [6] ibid. u. 32.

[p. 46]. [(A)] Faustini pres. fides (Migne 13, 79): qui sub nomine catholicae fidei impia uerba defendunt.

[p. 47]. [1] Tit. 3, 9; cf. Prisc. can. XXVII.

[p. 47]. [2] cf. II. Cor, 4, 13.

[p. 47]. [3] Rom. 10, 10.

[p. 47]. [4] Gal. 3, 27.

[p. 47]. [5] cf. Luc. 14, 26.

[p. 48]. [1] cf. I. Tim. 5, 20, 21.

[p. 48]. [2] cf. 10. 14, 2.

[p. 48]. [3] cf. Rom. 7, 18.

[p. 48]. [(A)] cf. Lucifer Cal., p. 66 not., ed. Hartel.: quia absentem nemo debet iudicare nec damnare.

[p. 48]. [(B)] Cicero, orator I, 4 : prima enim sequenteni honestum est in secundis tertiisque consistere.

[p. 49]. [1] cf. I. Cor. 7, 6 et 9, 19; I. Tim. I, I; Prisc. can. XLI.

[p. 49]. [2] I. Cor. 8, 6; cf. Prisc. can. XXV.

[p. 49]. [3] I. Cor. 8, 6.

[p. 49]. [4] Es. 7, 14; Matth. I, 23.

[p. 49]. [5] Luc. I, 35.

[p. 49]. [6] Es. 53,12; Luc. 22, 37.

[p. 49]. [7] Sophon 3, 8.

[p. 49]. [8] Act. 7, 55.

[p. 49]. [9] Act. I, II.

[p. 49]. [10] Io. 3, 5.

[p. 49]. [11] I. Io. 2, 12.

[p. 50]. [1] cf. Matth. 22, 31, 32; Luc. 20, 38; Exod. 3, 6.

[p. 50]. [2] Matth. 28, 19.

[p. 50]. [3] Col. 3, II.

[p. 50]. [4] Gal. 3,16.

[p. 50]. [5] Bar. 3, 36-38.

[p. 50]. [6] Deut. 6, 4.

[p. 50]. [7] 10. 5, 46.

[p. 50]. [8] Hierem. 17, 5.

[p. 50]. [(A)] De particula et in hac formula a Priscillianistis consulto omissa opp. infra Orosii commonitorium, c. 2 sub fin., et quae Luebkert (p. 25 sq.) et Mandemach (p. 17) afferunt in libellis a nobis in praef. cap. I laudatis.

[p. 51]. [1] Marc. 5, 19.

[p. 51]. [2] Tit. I, 13.

[p. 51]. [3] Io. 3,36; I. 10. 5, 12.

[p. 51]. [4] Matth. 8, 29; Marc. I, 24; Luc. 4, 34.

[p. 51]. [5] Exod. 20, 2-4; Deut. 5, 6-8.

[p. 51]. [6] Eph. 4, 5.

[p. 51]. [7] cf. Prouerb. 24, 19.

[p. 51]. [8] I. Cor. 5, 11.

[p. 51]. [(A)] Hilarius, de trin. VI, 49 : Dignum enim est haereticos non iam apostolicis doctrinis, sed daemonum ore conuinci. Clamant enim et saepe clamant: quid mihi (cod. Uat. «nobis») et tibi, Iesu fili Dei altissimi?

[p. 52]. [(A)] cf. Hilarius, de trin. IV, 12 : media in ecclesia et in consessu fratum.

[p. 53]. [(A)] Hilarius, de trin. VII, I : ne... rea in nobis sit... tacitumitas.

[p. 53]. [(B)] Augustinus, contr. Faust. II, 3 : profertis nobis ex armario uestro nescio quem primun hominem.

[p. 54]. [1] I. Io. 4, 2, 3.

[p. 54]. [2] I. Cor. 12, 3.

[p. 54]. [3] cf. Es. 9, 7.

[p. 55]. [1] Matth. 5, 37; cf. infra Priscilliani canonem I.

[p. 55]. [2] Matth. 5, 37.

[p. 55]. [3] ep. Iudae 14, 15.

[p. 55]. [(A)] Hieronym., de uir. ill. c. 4: Iudas frater Iacobi [«frater dormini» legi in antiquis codicibus animaduertit Uictorius; cf. Hegesippum ap. Eusebium, hist. eccl. III, 19 et 20]... de libro Enoch... assumit testimonium. Cf. Tertull., de cultu fem. I, 3.

 

[p. 56]. [1] Hebr. II, 5.

[p. 56]. [2] Deut. 19, 15; Matth. 18, 16; II. Cor. 13, 1; I. Tim. 5, 19; cf. infra, Prisc. can. XLVI et Hieronymi ep. 27 (ad Marcellam = Migne 22, 432).

[p. 56]. [3] Tob. 4, 13 (in Italia).

[p. 56]. [(A)] Hilarius, contra Constantium imp. c. 6: Non est istud temeritas sed fides, neque inconsideratio sed ratio, neque furor sed fiducia;-c. 24, perfidia non fides est.

[p. 56]. [(B)] cf. Cicero, de or. III, 15, 58; de senect. 16, 58.

 

[p. 57]. [1] II. Petr. 2, 5.

[p. 57]. [2] cf. Luc. 16, 22. 23.

[p. 57]. [3] cf. Gen. 21, 12; Rom. 9, 7 al.

[p. 57]. [4] cf. Exod. 7, I ubi tamen de Mose agitur.

[p. 57]. [5] Marc. 9, 41; Matth. 18, 6.

[p. 57]. [6] cf. Matth. 13, 29.

[p. 57]. [7] cf Matth. 13, 25.39.

[p. 57]. [8] Luc. 11, 50. 51.

[p. 58]. [1] III. Reg. 19, 10; Rom. 11, 2. 3.

[p. 58]. [2] 10. 5, 39.

[p. 58]. [3] Matth. 2, 14, 15.

[p. 58]. [4] At uid. Hos. 11, 1, ad quem locum Sabatarius haec Hieronymi affert testimonia: a) comm. in Hos. II, I (= Migne 25, col. 915): Septuaginta transtulerunt «ex Aegypto uocaui filios eius» , quod in Hebraico non habetur nulliqne dubium est Matthaeum de hoc loco sumpsisse testimonium iuxta Hebraicam ueritatem e. q. s.-b) de opt. gen. interp. ( = ep. 57 ad Pammach., Migne 22, Col. 573): hoc nostri codices non habent, sed in Osee iuxta Hebraicam scribitur ueritatem... «ex Aegypto uocaui filium meum» e. q. s.; cf etiam Hieronymi praef., in Esdram.

[p. 58]. [(A)] Hilarius, contra Const. imp,, c 4: nec ego... equuleum metuissem, qui desectum Esaiam scissem.

Tertull,, de patientia, c. 14: his patientiae uiribus secatur Esaias; alii.

 

[p. 59]. [1] Rom. 11, 16.

[p. 59]. [2] cf. Eph. 1, 21.

[p. 59]. [3] Bar. 3, 36-38.

[p. 59]. [4] Amos 5, 8.

[p. 59]. [5] Hebr. 12, 1.

[p. 60]. [1] Act. 20, 35.

[p. 60]. [2] Dan. 13, 5 (= Susannae hist. apocypha) .

[p. 60]. [3] Ezech. 38, 14, 17.

[p. 60]. [4] II. Paralip. 20, 34.

[p. 60]. [(A)] Boethius, opusc. sacr. II, p. 167, 64, ed. Peip.: Haec si se recte et ex fide habent...

[p. 61]. [1] II. Paralip. 9, 29.

[p. 61]. [2] II. Paralip. 12, 15.

[p. 61]. [3] II. Paralip. 13, 22.

[p. 61]. [4] II. Paralip. 25, 26.

[p. 61]. [5] II. Paralip. 28, 26.

[p. 61]. [6] II. Paralip. 33, 18, 19.

[p. 61]. [7] 10. 5, 39.

[p. 61]. [(A)] cf. Hilarii locum, quem supra attuli.

[p. 62]. [1] cf. I. 10. 4, 3, 2.

[p. 62]. [2] I. Cor. 12, 3.

[p. 62]. [3] sq. cf. IV. Reg. 25, 9; IV. Esd. 14, 21 uid. IV. Esd. (lib. apoycryph.) c. 14 (inprimis u. 22, 25, 40, 43).

[p. 62]. [4] cf. IV. Esd. 14, 43; Ps. 21, 3.

[p. 62]. [(A)] cf. inter alios Tertull., de cultu fem. I, c. 3 (= I, p. 705, ed. Oehler) omne instrumentum Iudaicae litteraturae per Esdram constat restauratum; Hieronym., de perp. uirg. b. M. c. 7, et contra Uigilant. c. 7 (Migne 23, col. 190 et col 344); Isid., orig. V, 39, 20 ; VI, 3, 2 .

[p. 62]. [(B)] Boethius, de cons. phil., p. 16: 160 ed. Peip.: Itaque libet exclamare.

[p. 63]. [1] cf. Act. 17, 11.

[p. 63]. [2] cf. Rom. 1, 14.

[p. 63]. [3] Philipp. 2, 11.

[p. 63]. [4] cf. Luc. 19, 37-39; Matth. 21, 9.

[p. 64]. [1] Luc. 19, 40.

[p. 64]. [2] Habac, 2, 19.

[p. 64]. [3] cf. I. Cor. 10 20.

[p. 64]. [4] I. Thess. 5, 19, 20.

[p. 64]. [5] cf. II. Cor. 3, 17.

[p. 64]. [6] I. Cor. 7, 40.

[p. 64]. [7] Tob. 4, 13.

[p. 64]. [8] cf. Rom. 10, 10.

[p. 64]. [(A)] Hilarius, contra Const. imp. c. 6 : cesset itaque maledictorum opinio et mendacii suspicio; cf. de trin. II, 9; VII, 24; XII, 35.

 

[p. 65]. [1] Ps. 115, 10.

[p. 65]. [2] Col. 4, 16.

[p. 65]. [3] cf. Hebr. 10, 22.

[p. 65]. [4] Rom. 10, 17; cf. Hil., de trin. V, 32, ubi recte legitur: aud. autem per uerbum.

[p. 65]. [5] Marc. 9, 38.

[p. 66]. [1] Luc. 8, 10; Marc. 4, 11, 12.

[p. 66]. [2] I. Cor. 16, 22.

[p. 67]. [1] Iac. 4, 4; cf. Prisc. can. XXIX.

[p. 67]. [2] Sirac. 5, 8.

[p. 67]. [3] I. 10. 5, 19.

[p. 67]. [4] I. Petr. I, 22.

[p. 67]. [(A)] Cf. Hil., de trin. I, 19 .

[p. 67]. [(B)] id., I, 7 : cum religiosa mens intra imecillitatis suae concluderetur errorem.

[p. 68]. [1] I. Cor. 3, 22; cf. Laodic. u. 8 .

[p. 68]. [2] I. Petr. 4, 10.

[p. 68]. [3] I. Cor. 7, 6; I. Tim. I, I.

[p. 68]. [4] Hebr. 10, 35.

[p. 68]. [5] Es. 26, 2-4.

[p. 68]. [6] Hebr. 3, I.

[p. 68]. [7] I. Petr. I, 22.

[p. 68]. [8] I. Petr. 2, 11; Iac. 4, I.

[p. 68]. [9] cf. I. Tim. 3, 8; Tit. I, 7, 11.

[p. 68]. [10] cf. I. Tim. 6, 17.

[p. 68]. [11] Es. 58, 5, 6.

(A) Hilarius, de trin. I, 18 : nieminisse oportet terrenarum mentium infirmas atque imbecillas opiniones esse abiciendas et omnes imperfectae sententiae angustias religiosa discendi exspectatione laxandas.

[p. 69]. [1] I. Petr. I, 22.

[p. 69]. [2] I. Tim. 6, 18.

[p. 69]. [3] Es. 58, 6, 7; Barnabae epist. c. 3 .

[p. 69]. [4] Es. 58, 10, 11.

[p. 69]. [5] I. Cor. 5, 7.

[p. 69]. [(A)] Hilarius, de trin. II, 24 : dei igitur imago inuisibilis pudorem humani exordii non recusauit et per conceptionem partum uagitum cunas omnes naturae nostrae contumelias transcurrit (cf. IX, 51 al.).

[p. 69]. [(B)] Hil., trin. I, 13.

 

[p. 70]. [1] Rom. 6, 4.

[p. 70]. [2] II. Cor. 10, 3.

[p. 70]. [3] I. Cor. 7, 25; I. Petr. 5, 1.

[p. 70]. [4] cf. Rom. 13, 12; Eph. 6, 11.

[p. 70]. [5] sqq. cf. Ios. 3, 15-17.

[p. 70]. [(A)] Hil id., II, 25.

 

[p. 71]. [1] Cf. Rom. I, 20 et Priscill. can. VIIII.

[p. 71]. [2] cf. I. Cor. 10, 11 et Priscill. can. LXVIII.

[p. 71]. [3] Ps. 101, 27, 28.

[p. 71]. [4] cf. Exod. 12, 27 sqq.; Act. 7, 24.

[p. 72]. [1] Exod. 33, 11.

[p. 72]. [2] cf. Ios. 16, 10; Iudic. I, 29.

[p. 72]. [3] Iac. 4, 1.

[p. 72]. [4] Sap. 9, 15.

[p. 72]. [5] Sirac. 17, 30.

[p. 72]. [6] Amos 5, 8; Iob. 5, 10.

[p. 72]. [7] cf. Iac. 1, 16, 19; 2, 5.

[p. 72]. [8] Iudae 12, 13.

[p. 73]. [1] II. Petr. 2, 3.

[p. 73]. [2] Io. 8, 44.

[p. 73]. [3] Gal. 3, 27.

[p. 73]. [4] Rom. 13, 12, 13.

[p. 73]. [5] Col. 2, 8.

[p. 73]. [6] I. Cor. 3, 19; cf. Pris. prolog. in canones necnon can. IV et LXXXIX.

[p. 73]. [7] II. Cor. 4, 18; cf. Prisc. can. XI.

[p. 73]. [8] Gen. 1, 1.

[p. 73]. [9] Gen. 1, 3.

[p. 74]. [1] Gen. 1, 21.

[p. 74]. [2] Gen. 1, 27.

[p. 74]. [3] cf. I. Cor. 3, 16, 17; 6, 19; II Cor. 6, 16.

[p. 74]. [4] cf. Eph. 1, 21.

[p. 74]. [5] cf. Iac. 4, 12.

[p. 74]. [6] I. Petr. 2, 6-8 Es. 28, 16.

[p. 74]. [7] cf. 10. 10, 9.

[p. 74]. [8] cf. 10. 14, 6.

[p. 74]. [9] cf. Matth. 5, 6.

[p. 74]. [10] cf. 10. 6, 35.

[p. 74]. [11] 10. 15, 5.

[p. 74]. [12] cf. Col. 3, 11.

[p. 75]. [1] Philipp. 2, 10, 11.

[p. 75]. [2] Es. 43, 10, 11.

[p. 75]. [3] Es. 44, 6.

[p. 75]. [4] Bar. 3, 36-38.

[p. 75]. [5] I. Petr. 1, 22.

[p. 75]. [6] Col. 3, 9, 10; Gal. 5, 24.

[p. 75]. [7] Ps. 113, 16.

[p. 75]. [8] cf. Ezech. 36, 35, ubi tamen exstat «uoluptatis»; cf. Speculum Aug., ed. Weihrich, p. 684 sq.; uid, etiam Orisium, lib. apolog. c. 33 : praebeat se unusquisque nostrum deo terram uoluntariam.

[p. 75]. [9] Gen. 1, 3.

[p. 75]. [10] Es. 16, 1.

[p. 76]. [1] I. Cor. 9, 10.

[p. 76]. [2] Prou. 9, 1.

[p. 76]. [3] I. Petr. 2, 5.

[p. 76]. [4] I. Petr. 1, 23. [p. 77]. [1] I. Cor. 5, 7.

[p. 77]. [2] II. Petr. 1, 20; Bachiarius, prof. fid., ed. Migne, 20, 1034 A.

 

[p. 77]. [(A)] Hilarius, de trin. lib. II, I: Sufficiebat quidem credentibus dei sermo, qui in aures nostras euangelistae testimonio cum ipsa ueritatis suae uirtute transfusus est, cum dicit dominus «euntes e. q. s.»; Faustini fid. (Migne 13, 79): Sufficiebat fides conscripta apud Nicaeam..., sed quia etc.

[p. 77]. [(B)] Hilarius, ibid : nam et uerborum significationem et efficientiam rerum et negotiorum ordinem et naturae intellegentiam comprehendunt.

[p. 77]. [(C)] Hilarius. de trin. lib. I, c. 19 : comparatio enim terrenorum ad deum nulla est; cf. VII, 28 .

[p. 77]. [(D)] Hilarius, ibid : infirmitas nostrae intellegentiae cogit species quasdam ex inferioribus tamquam superiorum indices quaerere, ut rerum familiarium consuetudine admonente ex sensus nostri conscientia ad insoliti sensus opinionem educeremur. [p. 78]. [1] Sirac. 1, 18.

[p. 78]. [2] Gal. 5, 25.

[p. 78]. [3] cf. II. Petr. 1, 4.

[p. 78]. [4] cf. Hebr. 10, 1.

[p. 78]. [5] cf. I. Cor. 9, 22 et Prisc. can XLI.

[p. 78]. [6] cf. Matth. 28, 18; 10, 16, 16.

[p. 78]. [(A)] Hilarius, de trin, II, 2 : cogimur sermonis nostri humilitatem ad ea quae inenarrabilia sunt extendere.

[p. 78]. [(B)] Hil., de trin. I, 13 : qui nos-non etiamnum corporali praeceptorum obseruatione distrinxerit neque per legis umbram ad sollemnia desecande camis imbuerit.

[p. 78]. [(C)] Hilarius, de trin. I. 13: ipso pro nobis ex inmortalitate moriente, ut... cum eo excitaremur ex morte.

[p. 79]. [1] Ps. 48, 13; cf. Philastr., de haeres., c. 100 .

[p. 79]. [2] cf. I. Thess. 4, 3; Rom. 6, 22.

[p. 79]. [3] II. Cor. 5, 17.

[p. 79]. [4] I. Cor. 15, 49.

[p. 79]. [(A)] Hil., de trin. II, 6 et contra Const. imp. c. 28 : sermo in eo deficiet, non natura claudetur.

[p. 80]. [1] Exod. 12, 27, 27 sqq.; Act. 7, 24.

[p. 80]. [2] cf. 10. 2, 15 al.

[p. 80]. [3] cf. Gal. 6, 14.

[p. 80]. [4] I. Cor. 7, 31.

[p. 80]. [5] Col. 3, 9.

[p. 80]. [6] cf. Act. 17, 28.

[p. 80]. [7] Sap. 9, 15.

[p. 80]. [8] Exod. 12, 5.

[p. 80]. [9] Gal. 2, 19, 20.

[p. 80]. [10] Col. 2, 12.

[p. 80]. [11] II. Cor. 10, 3.

[p. 80]. [12] cf. I. Cor. 5, 7.

[p. 81]. [1] Rom. 6, 5, 6.

[p. 81]. [2] Rom. 6, 10.

[p. 81]. [3] Rom. 6, 13.

[p. 81]. [4] Matth. 26, 38; Marc. 14, 34.

[p. 81]. [5] cf. Matth. 26, 64, 39, 29.

[p. 81]. [6] cf. Matth. 27, 46.

[p. 81]. [7] cf. Luc. 23, 43.

[p. 81]. [8] Matth. 26, 41.

[p. 81]. [(A)] Hilarius, de trin. VI, 36 : ultra humanam intellegentiam; VI, 37 : ultra humanae infirmitatis modum; cf. X, 7; XI, 44; XII, 38, 56.

 

[p. 82]. [1] Ro. 5, 8.

[p. 82]. [2] Matth. 8, 17.

[p. 82]. [3] cf. Tit. 3, 9; II. Tim. 2, 23.

[p. 82]. [4] cf. Rom. 6, 12.

[p. 82]. [5] cf. Rom. 8, 9; II. Tim. I, 14 al.

[p. 82]. [6] Rom. 6, 19, 23.

[p. 82]. [(A)] Hilarius, de trin. I, 13 : (fides constans) non secundum sensum communis intellegentiae deum retinens neque de Christo secundum mundi elementa decernens, in quo diuinitatis plenitudo corporaliter inhabitat, ut, dum infinitas aeternae in eo est potestatis, omnem terrenae mentis amplexum potestas aeternae infinitatis excedat.

[p. 82]. [(B)] Ibid. paulo superius : respuit captiosas et inutiles philosophiae quaestiones fides constans.

[p. 83]. [1] cf. Sap. 14, 21, 22.

[p. 83]. [2] Rom. 1, 21, 23.

[p. 83]. [3] cf. Exod. 20, 4.

[p. 83]. [4] 5 I. Cor. 10, 19, 20.

[p. 83]. [5] cf. Gal. 6, 14.

[p. 83]. [6] cf. Exod. 12, 2.

[p. 83]. [(A)] Hilarius, de trin. lib. I, c. 20 : ita totius operis modum temperauimus; arduum hoc intellegentiae iter cliuo quasi molliore leniuimus; cf. infra.

[p. 83]. [(B)] Hilarius, de trin. II, 24.

 

[p. 84]. [1] I. Cor. 15, 23.

[p. 84]. [2] Apoc. 13, 18.

[p. 84]. [3] Deut. 32, 8.

[p. 84]. [4] Exod. 12, 3 (Italia: decimâ mensis, Uulg.: decima die mensis).

[p. 84]. [5] Hos. 13, 4.

[p. 84]. [6] Exod. 12, 5.

[p. 85]. [1] cf. I. Cor. 14, 20; 16, 10; II. Petr. 3, 14.

[p. 85]. [2] Hebr. 2, 11.

[p. 85]. [3] cf. Exod, 29, 36.

[p. 85]. [4] Hebr. 3, 6.

[p. 85]. [5] I. Cor. 9, 9.

[p. 85]. [6] I. Cor. 11, 3.

[p. 85]. [7] Rom. 7, 4, 6.

[p. 85]. [8] cf. I. Cor. 6, 13.

[p. 85]. [9] cf. I. Petr. 1, 13.

[p. 85]. [10] cf. I. Petr. 2, 5.

[p. 85]. [11] Rom. 7, 14.

[p. 85]. [12] I. Petr. 1, 22.

[p. 85]. [13] I. Petr. 2, 5.

[p. 86]. [1] I. Petr. 1, 13; Exod. 12, 11.

[p. 86]. [2] Eph. 4, 30.

[p. 86]. [3] cf. Exod. 12, 6, 8, 10, 4.

[p. 86]. [4] cf. Malach. 4, 5 (ubi in not. Sabatarii 'manifestus').

[p. 86]. [5] Philipp. 2, 13.

[p. 86]. [6] Exod. 12, 13.

[p. 86]. [7] Gal. 4, 6; Rom. 8, 15.

[p. 86]. [8] cf. Apoc. 22, 4.

[p. 86]. [9] I. Petr. 1, 19.

[p. 86]. [10] cf. 10. 15, 27.

[p. 86]. [11] I. Col. 7, 25.

[p. 86]. [12] Col. 3, 9; Gal. 5, 24.

[p. 86]. [13] cf. Exod. 12, 15; I. Cor. 5, 8.

[p. 87]. [1] Apoc. 13, 18.

[p. 87]. [2] cf. Apoc. 5, 4, I.

[p. 87]. [3] Apoc. 7, 4-8.

[p. 87]. [4] Apoc. 13, 18; 21, 17.

[p. 87]. [5] Luc. 20, 34-36.

[p. 87]. [(A)] cf. infra Orosii common., c. 2.

 

[p. 88]. [1] Ps. I, 1.

[p. 88]. [2] unde haec desumpta sint, erui non potuit.

[p. 88]. [3] I. Tim. 1, 9.

[p. 88]. [4] cf. Es. 44, 22.

[p. 89]. [1] I. Cor. 3, 16.

[p. 89]. [2] ib. 3, 17.

[p. 89]. [3] cf. 6, 15.

[p. 89]. [4] Gal. 3, 27.

[p. 89]. [5] Sap. 9, 15.

[p. 89]. [6] Rom. 7, 23.

[p. 89]. [7] Rom. 7, 18, 25.

[p. 90]. [1] Es. 40, 9, 6-8; I. Petr. 1, 24 al.; Sabatarii cod. Colb. ad Marc. 1, 3.

[p. 90]. [2] Habac. 2, 1.

[p. 90]. [3] Es. 3, 12.

[p. 90]. [4] I. Cor. 15, 50.

[p. 90]. [5] cf. Gen. 25, 22 sqq.; Rom. 9, 10 sqq.

[p. 90]. [6] Rom. 8, 17; cf. Prisc. can. LXXII et LXXVIII.

[p. 90]. [7] I. Petr. 1, 22.

[p. 90]. [8] I. Petr. 1, 14; uid. supra 9, 24 ubi in eodem uersu habes «ignorantiae»; pro uocab. «uitae», quod utroque loco in nostro codice occurrit, It. et Uulg. exhibent «uestrae».

[p. 90]. [9] Rom. 6, 21.

[p. 90]. [10] cf. Rom. 6, 23.

[p. 90]. [11] cf. Ps. 118, 1.

[p. 90]. [12] Ps. 1, 3.

[p. 90]. [13] cf. Apoc. 14, 18.

[p. 90]. [14] cf. Ps. 1, 3.

[p. 90]. [15] cf. Ps. 1, 3.

[p. 91]. [1] Ps. 3, 2, 1.

[p. 91]. [2] Matth. 7, 7; Luc. 11, 9.

[p. 91]. [3] Marc. 9, 22.

[p. 91]. [4] cf II. Cor. 5, 7.

[p. 91]. [5] I. Cor. 10, 6; cf. Prisc. can. LXVIII et Bachiarii fid. Mig. 20, 1019 C.

[p. 91]. [(A)] Hilarius, prolog. in cantica quindecim grad., 2; In plerisque psalmis multa secundum historiae ordinem in superscriptionibus eorum esse legimus, ut «cum fugit Dauid a facie filii sui Abessalon» etc.;- ibid ., ad psalm. CXIX I; Propheticus sermo licet communi usu humani sermonis utatur, tamen nom eandem quae communi sensui adiacet sifnificantiam continent. Namque quamuis, prout possemus intellegere, rerum caelestium enuntiationem temptarit, uirtutem tamen significantiae suae moderata licet uerborum electione seruauit.

[p. 92]. [1] Eph. 5, 8; Prisc. can. VI.

[p. 92]. [2] cf. Exod. 12, 4.

[p. 92]. [3] Act. 9, 15.

[p. 92]. [4] I. Tim. 2, 7.

[p. 92]. [5] Rom. 7, 14.

[p. 92]. [6] II. Petr. 1, 20.

[p. 92]. [7] cf. Ps. 1, 2; I. Thess. 2, 9; II. Thess. 3, 8 et Prisc. can. XXXIX.

[p. 92]. [8] cf. Ps. 118, 97.

[p. 92]. [9] cf. I. Petr. 4, 3.

[p. 92]. [10] Ps. 1, 1.

[p. 92]. [11] Ps. 2, 1.

[p. 92]. [(A)] Hilarius, de trin. V, 32; ab apostolo et doctore gentium;-melius... electione uase docuisti,- VI , 20 uas electionis;- VI, 44 electionis est uas... magister gentium;-VIII, I doctor hic gentium;-VIII, 21 electionis est uas et gentium doctor; VIII, 27, 48; IX, 62; XI, 23 :- Saluiani, epist. ed. Pauly p. 205, 4: Paulus electionis uas, magister fidei; al. Cypr., ed. Hartel. I, 301, 1: ponit et dicit; al .

[p. 93]. [1] Ps. 24, 7.

[p. 93]. [2] Rom. 6, 20, 21.

[p. 93]. [3] cf. I. Cor. 10, 6; Prisc. canon LXVIII.

[p. 93]. [4] cf. Rom. 7, 8, 11.

[p. 93]. [5] cf. 10. 17, 12; 11. Thess. 2, 3.

[p. 93]. [6] cf. Iac. 1, 14, 15.

[p. 94]. [1] Hos. 14, 10.

[p. 94]. [2] cf. supra.

[p. 94]. [3] cf. Rom. 13, 12; Ephes. 6, 11 sqq.

[p. 94]. [4] 1. Petr. 1, 22.

[p. 94]. [5] I. Petr. 2, 5.

[p. 94]. [6] Petr. 1, 22.

[p. 94]. [7] Es. 40, 6-8; I. Petr. 1, 24.

[p. 94]. [8] Luc. 13, 24.

[p. 94]. [9] Iac. 4, 4; cf. Damasi epist. apud Mig. 13, 366 B.

[p. 95]. [1] cf. Marc. 12, 43; Luc. 21, 3.

[p. 95]. [2] cf. Luc. 61, 22.

[p. 95]. [3] cf. Num. 25, 11; Ps. 105, 30.

[p. 95]. [4] I. Tim. 6, 17, 18.

[p. 95]. [(A)] Hilarius, de trin. I, 20; sed quia nullus per praerupta conscensus est nisi substratis paulatim gradibus feratur gressus ad summa e. q. s. [p. 96]. [1] Cf. Rom. 15, 4.

[p. 96]. [2] cf. I. Thes. 5, 8; Eph. 6, 14.

[p. 96]. [3] cf. Apoc. 1, 16.

[p. 96]. [4] cf. Rom. 13, 12; Eph. 6, 11 sqq.

[p. 96]. [5] cf. Ps. 2, 3.

[p. 96]. [(A)] Uid. quos citaui supra Hilarii locos.

[p. 97]. [1] Luc. 1, 1.

[p. 97]. [2] I. Cor. 3, 22; cf. Laodic . u. 8.

[p. 97]. [3] Act. 17, 28.

[p. 97]. [4] Ps. 18, 13.

[p. 97]. [5] Ps. 50, 5.

[p. 97]. [6] cf. I. Cor. 10, 11 et Prisc. can LXVIII.

[p. 97]. [7] Rom. 1, 20 et Prisc. can. VIIII.

[p. 97]. [8] Luc. 22, 37.

[p. 97]. [9] Rom. 6, 4.

[p. 97]. [10] cf. Tit. 3, 1.

[p. 98]. [1] Iac. 4, 4.

[p. 98]. [2] I. 10, 2, 16, 17; I. Petr. 1, 25.

[p. 98]. [3] cf. Gal. 2, 18.

[p. 98]. [4] cf. Rom. 7, 8, 11.

[p. 98]. [5] Es. 3, 12.

[p. 98]. [6] cf. Ps. 59, 1.

[p. 98]. [7] cf. Rom. 13, 12; Eph. 6, 11 sqq.

[p. 98]. [(A)] Hilarius, de trin. I, 19: uid. supra.

[p. 98]. [(B)] Hilarius, de trin. I, 18 : uid. supra.

[p. 99]. [1] I. Petr. 5, 4.

[p. 99]. [2] cf. supra, sed nostro loco uoluntas pro uoluptas scriptum esse uidetur.

[p. 99]. [3] Gal. 5, 17.

[p. 99]. [4] Eph. 6, 12.

[p. 99]. [5] Apoc. 16, 13, 14.

[p. 99]. [6] Ps. 50, 5.

[p. 99]. [7] Iac. 4, I.

[p. 99]. [8] cf. Eph. 6, 12.

[p. 99]. [(A)] Hilarius, de trin. VII, 16; Quamquam igitur huius intellegentiae nostrae iudicia cum humani sensus opinione communia sint, etc.

[p. 100]. [1] cf. Rom. 6, 21.

[p. 100]. [2] Ps. 59, 3.

[p. 100]. [3] I. Cor. 15, 55.

[p. 100]. [4] cf. Hebr. 12, 6, 10.

[p. 100]. [5] cf. I. Cor. 1, 8, 28; Gal. 2, 18; Ps. 59, 1.

[p. 100]. [6] Ps. 70, 19, 20, 17.

[p. 100]. [7] Es. 26, 18.

[p. 100]. [8] cf. Rom. 1, 17 al.

[p. 100]. [9] Rom. 5, 8.

[p. 100]. [(A)] cf. Hilarii locos allatos.

[p. 101]. [1] Gen. 25, 22.

[p. 101]. [2] ibid. u. 23.

[p. 101]. [3] Rom. 7, 23.

[p. 101]. [4] Col. 3, 9, 10; Gal. 5, 24.

[p. 101]. [5] I. Cor. 15, 49.

[p. 101]. [6] Act. 17, 28.

[p. 101]. [7] cf. Gal. 5, 1.

[p. 101]. [8] II. Cor. 6, 14, 15; cf. Damasi epist. ap. Migne, 13, col. 366 B.

[p. 101]. [9] cf. Gen. 1, 26.

[p. 101]. [10] 10. 14, 2.

[p. 101]. [11] I. Tim. 2, 4.

[p. 101]. [12] Apoc. 2, 9; 3, 9.

[p. 101]. [13] cf. I. Cor. 14, 4; 7, 19 al.

[p. 102]. [1] Gal. 5, 22, 23.

[p. 102]. [2] cf. Gal. 5, 20, 19 (auar. Rom. 1, 29).

[p. 102]. [3] cf. Philipp. 2, 3.

[p. 102]. [4] cf. Sirac. 34 (31), 1 (Graece: ἀγρυπνια πλούτου

).

[p. 102]. [5] cf. I. Tim. 6, 10.

[p. 102]. [6] cf. Rom. 10, 2.

[p. 102]. [7] Philipp. 3, 19.

[p. 102]. [8] I. 10. 2, 16.

[p. 102]. [9] Sirac, 15, 18.

[p. 102]. [10] Rom. 6, 4; 12, 2.

[p. 102]. [11] Ps. 59, 5, 6; cf. Ps. 142, 3; 141, 7.

[p. 102]. [12] cf. Eph. 6, 16.

[p. 102]. [13] cf. Ps. 59, 6.

[p. 102]. [(A)] Hilarius, de trin. I, 20 : uid. supra.

[p. 102]. [(B)] Hilarius, de trin. I, 19 : ut aptissimus legentium profectibus conexorum sibi libellorum ordo succederet.

[p. 103]. [1] Ps. 59, 8.

[p. 103]. [2] Ps. 59,14.

[p. 103]. [3] Ps. 59, 8, 10.

[p. 103]. [4] Dina, cf. Gen. 34 et Iudic. 19 (u. 29).

[p. 103]. [5] Ps. 59, 9.

[p. 103]. [6] ibid

[p. 103]. [7] ibid.

[p. 103]. [8] cf. Ruth. 4, 17.

[p. 103]. [9] Ps. 59, 10.

[p. 103]. [10] ibid. (sec. Ital.); 55, 1.

[p. 103]. [11] I. Reg. 5, 2-7.

[p. 103]. [12] Ps. 59, 8.

[p. 104]. [1] I. Cor. 6. 13.

[p. 104]. [2] cf. Gen. 49, 10; Matth. 2, 6 (et supra 101: 16).

[p. 104]. [3] cf. Ps. 59, 11 ( περιοΧή͵ Itala: circumstantia).

[p. 104]. [4] cf. Eph. 6, 15.

[p. 105]. [(A)] Hilarius, de trin. XII, 52: Sancte pater, omnipotens deus.

[p. 105]. [(B)] Hilarius, de trin. . I , 6 : ut in his cunctis originibus creaturarum deus intra extraque et supereminens et internus idest circumfusus et infusus in omnia nosceretur.

[p. 105]. [(C)] Hilarius, de trin. I, 7 : cf. p. 57 (ubi etiam apud Prisc. legitur «intra errorem»).

[p. 106]. [1] cf. Ps. 146, 4; Es. 43. 1 al.

[p. 106]. [2] cf. Matth. 16, 26.

[p. 106]. [3] Ps. 8, 5.

[p. 106]. [(A)] cf. Hilarii locum supra laudatum.

[p. 107]. [1] Eph. 2, 10.

[p. 107]. [2] cf. Sap. 2, 23; inexterminabilem et ad imaginem similitudinis suae fecit illum.

[p. 109]. [1] I. Cor. 3, 19. can. I: Rom. 3, 4; Tit. 1, 1; Hebr. 1, 3; 6, 18; 10, 23. II. Cor. 3, 17. I. Tim. 1, 17; 6, 16, 15. Col. I, 15; II. Cor. 4, 4. II. Cor. 1, 19, 18.- can. II: Rom. 8, 7. Gal. 5, 22; Eph. 5, 9; Hebr. 12, 11. Philipp. 2, 15. II. Thess. 2, 3.-can. III: Rom. 8, 5; I. Cor. 2, 11, 12; 12, 3. I. Tim. 4, 1.- can. IV; I. Cor. 1, 17-21, 24- 26; 2, 5-7. II. Cor. I, 12. Col. 2, 8.- can. V: I. Cor. 8, 5; Gal. 4, 8, Philipp. 3, 19. Eph. 2, 2. (Col. 1, 13.) Col. 2, 8, 20; Gal. 4, 3.-can. VI: Eph. 5, 8; Col. I, 13. Rom. 13, 12.-can VII: Rom. 1, 22. I. Cor. 3; 1, 2, 3; II. Cor. 1, 12, 17. can. VIII: Rom. 11, 36. Eph, 1, 11; 3, 15. Col. 1, 16, 17.-can. IX: Col. 1, 9; Rom. 1, 11; Eph. 1, 3. Rom. 1, 20, -can. X: Rom. 11, 13. Eph. 3, 8, 10.-can. XI: 11. Cor. 4, 18. 1. Cor. 15, 19.-can. XII: Rom. 8, 3. Col. 2, 2, 3. Eph. 2, 14; 4, 8. 11. Cor 5, 16.-can. XIII: Rom. 5, 9; I. Thess. 5, 10. I. Tim. 2, 5.-can. XIV. I. Cor. 3, 10, 11. Eph. 2, 20, 21; 4, 15. (Col. 2. 19.)

 can. XV: Col. 1, 26; Eph. 3, 9. (I. Tim. 3, 16.) I. Cor. 2, 7, 8. (Col 2, 3.) Eph. 1, 9.-can. XVI: I. Cor. 1, 24. Col. 2, 9. II. Cor. 5, 21; Hebr, 4, 15. Rom. 3, 4.-can. XVII: Rom. 1, 3; 9, 5. I. Tim, 1, 2. Gal. 1, 3, 12, 4, 4.-can. XVIII: Eph. 2, 14. Col. 2, 14.-can. XIX: Gal. 1, 4. Phillipp. 2, 8.-can, XX: Hebr. 12, 22. Gal. 4, 28 (Rom. 9, 8). (Eph. 5, 23) Col. 1. 18. Eph, 1, 23.-can. XXI: 1. Cor, 2, 1, 15. (cf. Rom. 8, 5:) Eph. 4, 13. can. XXII : Rom. 5, 12, 21; 6, 16, 23, (cf. I. Cor. 9, 27; II. Cor. 11, 20.)-can. XXIII: Eph, 4, 18; 5, 8.-can. XXIV: (I. Cor. 2, 7. Col. 1, 26.) Eph. 1, 4.-can. XXV: (cf. I. Tim. 1, 12; II. Tim. I, 2; Rom. 10, 14.) Eph. 2, 5, 8. (cf. II. Cor. 3, 14.) Hebr. 3, 15. Rom. 11, 22-24. (I. Cor. 8, 6.)-can. XXVI: Rom, 5, 12, 14.-can. XXVII: I. Cor. 15, 33. II. Tim. 2, 23, 18. (I. Cor. 8, 1; 10, 23).-can. XXVIII: Rom. 7, 23. (7, 25; 8, 2.) (Eph. 2, 3.) Gal.. 5. 17.

 can. XXIX Rom. 8, 7. (cf, Tit. 1, 16.)-can. XXX: Rom. 8, 11. (I. Thess 4, 15.)-can XXXI: Col. 3, 9, 10, 12. (cf. Rom. 7, 22.) Eph. 3, 16, I. Cor. 15, 49. II. Cor. 4, 7.-can. XXXII: Rom. 6, 6. II. Cor. 4, 16; 5, 1; 4, 7. Eph. 4, 22.-can. XXXIII: I. Cor. 6, 19, 15. Rom. 12, 1. (Philipp. 4, 18. Rom. 13, 14. II. Cor. 12, 20.) I. Cor. 7, (24.) 25, 40. (cf. Laodic. u. 4.)-can. XXXIV: Gal. 5, 24; 6, 14. can. XXXV: Rom. 14, 21, 3, 17. Tit. 1, 15. I. Cor. 8, 8; 6, 13. -can. XXXVI: Eph. 5, 18. Rom. 14, 21. (I. Tim. 5, 23.)-can. XXXVII: I. Tim. 6, 10, 8, 6.-can. XXXVIII: II. Cor. 10, 4. Philipp. 3, 20.-can. XXXIX: I. Tim. 4, 13. I. Thess. 2, 9. II. Thess. 3, 8.-can. XL: Eph. 5, 19; Col. 3, 16 Rom. 12, 12; Col. 4, 2. I. Tim. 2, 2, I.-can. XLI: I. Cor. 9, 22; 10, 33. (II Thess. 3,7, 9.) Philipp. 2, 15. (II Thess. 2, 16.) can, XLII: I.. Tim. 3, 16. I. Cor. II, 27.-can. XLIII: Rom. 15, 14. (Philipp. 4, 18.) II Cor. 2, 14, 15. I. Thess. 1, 2 sqq.-can. XLIV: I. Cor. 12, 11: (7, 20; 16, 16.) I. Thess. 5, 13.-can. XLV: I. Tim. 3, 2, 8, 11; 5, 3; 6, 14. II. Tim. 2, 22. (3,16). (Philipp. 1, 10.) Col. 1, 28.-can. XLVI: I. Cor. 6, 4, 2, 3. Rom. 12. 19. (II. Cor. 13, I; I Tim. 5, 19.) can. XLVII: Rom. 15, I; (Hebr. 4, 15.) Gal. 6, I.-can. XLVIII: I.Cor. 12, 28; Eph. 4, II.-can. IL: I. Thess. 5, 21. I. Cor. 13, 13. Eph. 5, 16; 4, 2; 6, 23. Col. 4, 5; 3, 12. Rom. 14, 19. Hebr. 12, 14; 10, 24. (II. Tim. 2, 22.)-can. L: II. Tim. 3, 5, I. (II Thess. 2, 15.) Rom. 16, 18. I. Tim. 4, I. (Hebr. 10, 29.)-can. LI: Rom. I, 32; 2, 1-4; I. Cor. 5, 13. (cf. Eph. 5, 7.)-can. LII: II. Cor. 11, 13, 14, 19. Gal. 2, 4. (5, 20.)-can. LIII: I. Tim. l, 6, 10. (4, I.) II. Tim. 2, 16; 3, I. (cf. Laodic. u. 4 et supra can. III.)

 can. LIV Philipp. (1, 27, cu fauet ϕ ) 2, 19; 4, 3 ; I. Thess. 5, 12.-can. LV: Gal. 2, 16; 3, 24; Hebr. 10, 23; Gal. 3, 28; (5, I.)-can. LVI: Tit. 3, 1. Eph. 4, 28. (cf. I. Cor. 4, 12.) Col. 3, 18-22; Tit. 2, 9. I. Cor. 14, 34. I. Tim. 2, 12.-can, LVII: I. Cor. 7, 9. I. Tim. 2, 14, 15.-can. LVIII: Rom. 2, 13; 3, 4. Thess. 1, 5. I. Cor. 4, 20. -can. LIX: I. Cor. II, 3. I. Tim. 2, 8, 9. (cf. 4, 12.)-can. LX: II Cor., 8, 4, 11; 9, 1, 2, 3-15. (Rom. 12, 8.) can. LXI: II. Cor. 7, 13 (cf. 8, 4; 9, 1 sqq.); Philem. v. 7. (Rom 15, 26.)-can, LXII: II. Col. 11, 7, 9; 12, 16. I. Cor. 9, 13, 7.-can. LXIII: Rom. 16, 4. I. Cor. 16, 18. Col. 4, 15. Philem. u. 2.-can. LXIV: Rom. 10, 3; Gal, 3, 21-24. Rom. 9, 30, 31. Philipp. 3, 6. Hebr. 10, 4, II.-can. LXV: Gal. 4, 24; Rom: 3, 24; 5, 1. Hebr. 7, 16. Rom. 7, 14; Gal. 2, 16. Rom. 3, 31.-can. LXVI: Gal. 3, 10, 13. can. LXVII: Rom. 2, 29; 4, 10. Gal. 5, 6; 6, 15. Col. 2, 11.-can. LXVIII: I. Cor. 10, 6, 11 (Bachiarius ap. Mign. 20, 1019 C: in figuram nostri contigerunt).-can LXIX: (Hebr. 13, 7.) Rom. 4, 9. (16); 3, 20. Gal. (2, 16.) 6, 16.-can. LXX: Rom. 10, 12. (cf. I. Cor. 10, 32.) I. Tim. 2 4. Rom. II, 32. II. Cor. 5, 18, 19 .-can. LXXI. I. Cor. 15, 9. Gal. 1. (12.) 13. I. Tim. 1, 13. II. Cor. 12, 2.-can. LXXII: Rom. I, 5. II. Cor. 13, 3. Rom. 8, 14, 17. (cf. infra can. LXXVIII.)

 can. LXXIII: Rom. 15, 20. I. Cor. I, 17.-can. LXXIV:I. Cor. 15, 10. (cf. 2, 4.) Rom. 15, 19. II. Cor. 11, 6 .-can. LXXV: Rom. 11, 13. Gal, 2, 2. (2, 11, 9.)-can. LXXVI: Rom. 16, 21; I. Cor. 16, 10. Philipp. 2, 25.-can. LXXVII: I. Cor. 4, 14 (II. Tim, 3, 7.) I. Cor. 9, 12, 18. II Cor. 2, 2; 7, 9; 13, 8, 10.-can. LXXVIII: I. Cor. I, 17. (Col. 2, 12.) Rom. 6, 4. (8, 16, 17, cf. supra can. LXXII.)

 can. LXXXV: II Tim. 4, 8.Rom. 2. (5, 6.) 15. (Hebr. 12, 23.) can. LXXXVI: Rom. I, 24. I. Cor. 5, 5. Col. 3, 25.-can. LXXXVII. II. Thess. 2, 2, 3.-can. LXXXVIII: II. Thess. 1, 8. Rom. I, 18; 2, 5. I. Thess. 5, 2. (cf. 3, 13.) Eph. 5, 6.-can. LXXXIX: I. Cor. 7, 29, 31; 3, 19; 15, 26. Eph. 2, 3. II Thess. I, (6.) 8.-can. XC: (Rom. 6, 6, 9; 8, 21.) I. Cor. 15, (42.) 50. (53.) Gal. 6, 8.

[p. 124]. [1] cf. Matth. 15, 13.

[p. 124]. [2] sq. cf. I. Cor. 3, 7.

[p. 124]. [3] cf. Apoc. 2, 17.

[p. 124]. [4] cf. Matth. 13, 8 et 23.

[p. 125]. [1] cf. IV Reg. 18, 25; Hebr. 7, 3, Ps. 54, 15. Gen. 12, 1; Act. 3, 7.

[p. 125]. [2] Gen. 16, 9.

[p. 125]. [3] Matth. 13, 45, 46.

[p. 125]. [4] cf. Gen. 7, 4, 23; al.

[p. 125]. [5] cf. Col. 2, 14. Prisc. can. XVIII, et supra.

[p. 125]. [(A)] Orosiun sequitur Augustinus de haeres. c . 70 (ed Oehler, corp. haeres I, 218): hoc uersutiores etiam Manichaeis quod nihil scripturarum canonicarum repudiant e. q. s.

[p. 125]. [(B)] ibid. (p. 217): (animas) per quosdam gradatim descendere principatus et malignum principem incurrere, atque ab hoc principe per diuersa carnis corpora seminari. [p. 126]. [1] Matth. 13, 3 (cf. Praedestinati de haeres. lib. I., c. 43) .

[p. 126]. [2] cf. Matth. 13, 4, 5.

[p. 126]. [(A)] patriarchae cf. supra.

[p. 126]. [(B)] August. l. I., p. 217 : astruunt corpus nostrum secundum duodecim signa caeli esse compositum, sicut hi qui mathematici uulgo appellantur constituentes in capite arietem, taurum in ceruice, geminos in humeris, cancrum in pectore etcetera nominatim signa percurrentes e. q. s. [5 mem. ap. ] cf. Luebkerti librum in praef. nostra cap. I appellatum, p. 19 sq. (et Iren. ap. Theodor., Migne patr. gr. 83, 351).

[p. 126]. [(C)] cf. Luebkert. 1. 1. p. 31 sq., al. (et supra).

[p. 126]. [(D)] cf. supra.

[p. 127]. [1] cf. 10. I, 3; Act. 17, 24.

[p. 127]. [2] Gen. 1, 31.

[p. 127]. [3] Ps. 9, 6; 10, 16 al.; August contra Prisc. c. 5 sqq.

[p. 127]. [(A)] sqq. Fusius has res tractat August. contra Prisc. et Orig. c. 2 sq.; 9, 12.

[p. 127]. [(B)] cf. Prisc. can. LXXXII.

[p. 127]. [(C)] August. contra Prisc. c. 9. [p. 128]. [1] Rom. 8, 20; cf. Prisc. can XC.

[p. 128]. [2] ibid. u. 21, 20.

[p. 128]. [3] II. Cor. 11, 10

[p. 128]. [4] cf. Exod. 9, 14; II. Reg. 17, 9; Luc. 10, 30; Act. 16, 23 al.

[p. 128]. [(A)] de hac Origenis sententia cf. e. g. August. de haeres. c. 43 ; Praedestinati de haer. lib. I, c. 43.

[p. 128]. [(B)] cf. Orosius, adu. pagan. 57, II. Zangem.: (tenebrae) crassitudine palpabiles.

[p. 128]. [(C)] uid. supra; August. contra Prisc. c. II et 14.

 

[p. 129]. [1] En otros textos Quo Adyginus.

 

[p. 130]. [1] En otros textos emeritae aetatis sacerdotem.

 

[p. 137]. [1] Prosperi Aquitani Chronicon. (Pág. 821 del tomo VIII de San Jerónimo, ed, citada.).

[p. 137]. [2] En un códice de la Biblioteca Nacional: Balaconium .

[p. 139]. [1] Collectio canonun Ecclesiae Hispanae... Madrid, 1808, ed. de la Imprenta Real, pp. 326-327.

[p. 140]. [1] Sabido es que los Priscilianistas llamaban Mártires a Prisciliano y sus compañeros degollados en Tréveris.

[p. 142]. [1] En otros textos: faeculentiam miscuerant.

 

[p. 143]. [1] Al. desciverunt .

[p. 143]. [2] Al. egere .

[p. 143]. [3] Faltan estas dos palabras en las ediciones de San León, pero están en la Colección Canónica de nuestra Iglesia.

[p. 144]. [1] En las obras de San León: Quam inpie de Trinitate personarum in Deo sentiant Priscillianistae .

[p. 144]. [2] En las obras de San León: De virtutibus quas ex Deo procedere fingunt.

 

[p. 145]. [1] En las obras de San León: Cur unigenitus dicatur apud eos Filius Dei .

[p. 145]. [2] En las obras de San León: Quod jejunent in Natali Domini et die Dominico.

 

[p. 146]. [1] En las ediciones de San León: Quod animam hominis divinae asserant esse substantiae .

[p. 146]. [2] En las ediciones de San León: Quod aiunt diabolum nunquam fuisse bonum nec Dei opus esse, sed ex chao et tenebris emersisse.

 

[p. 147]. [1] En algunos códices: dissociavit .

[p. 147]. [2] En las obras de San León: Damnant nuptias et usum matrimonii .

[p. 147]. [3] Corpora humana aiunt per diabolum formari, et eorum resurrectionem negant.

 

[p. 148]. [1] Filios promissionis per Spiritum Sanctum conceptos esse dicunt .

[p. 148]. [2] Affirmant animas in coelo peccantes in corpora detrusas pro peccati poena .

[p. 148]. [3] En el Códice Emilianense y en el de la Biblioteca Real, hos.

 

[p. 149]. [1] Fatalem necessitatem hominibus imponunt .

[p. 149]. [2] Animas certis potestatibus subjiciunt, aliis corporum membra.

 

[p. 150]. [1] Qualem scripturarum scientiam astruant .

[p. 150]. [2] En el códice Emilianense: datum .

[p. 150]. [3] Syderum et signorum potestati hominum subjiciant .

[p. 151]. [1] Scripturas veras adulterant: falsas inducunt .

[p. 151]. [2] De Dictinii scriptis.

 

[p. 153]. [1] En la mayor parte de los codices: haereseos .

[p. 153]. [2] En el códice Emilianense: discrepare.

 

[p. 154]. [1] En algunos códices: Gallipio .

[p. 154]. [2] Así está: nótese ya la forma castellana iglesia.