Virtual Library of Commentaries on Aristotle

Commentaries on 'Rhetoric'

Representación de Aristóteles que aparece en un comentario escrito por Leonardo Bruni (ca. 1370-1444) y publicado en 1526.


La tradición de la Retórica es más breve porque la obra quedó oscurecida y superada, para los comentaristas, por las obras de Cicerón.

Además, la obra Retórica se incorpora al sistema de conocimientos, pero éstos se mueven en el terreno de la opinión, no de la verdad, y esta posición hace que la Retórica caiga en el olvido, pues no es un texto útil para la actividad práctica.

Los comentarios que se relacionan se muestran, como ocurre en los otros apartados, a título de ejemplo, no es una lista exhaustiva[1].

Damos dos listados de obras seleccionadas para digitalizar: 

Comentarios a la Retórica.

Tratados influidos por la Retórica.


Comentarios a la 'Retórica'

Barbarus (Barbaro), Daniel. In tres libros Rhetoricourm Aristotelis commentaria, Lugdunum, 1544.

Bernius, P. In Aristotelis libros Rethoricorum Commentarii, 1624.

Borrhavs (Cellarius), Martinus (1499-1564). In tres Aristotelis de arte dicendi libros commentaria, Basileae, 1551.

Carbone, Ludovicus (¿ ?-1598). De officio oratoris libriV… quibus accessit catalogus auctorum qui de Rhetorica Graece, Latine et Italica aliquid scripserunt atque eorum qui Aristotelis et M.Tulli rhetoricos libros suis scriptis illustrarunt. Venetiis, 1596.

Cramer, Daniel (1568-1637). Trium Rhetoricorum Aristotelis erotematice singula capita comprehendens, Wundt,1597.

Majoragius, Marcus Antonius (Antonius Maria dei Conti) (1514-1555). In tres Aristotelis libros de arte rhetorica quos ipse latinos fecit explanationes…, Venetiis, 1571 y 1572 (Padua, 1689).

Muretus, Marcus Antonius (1526-1585). Commentarius in primum et secundum librum Rhetoricorum Aristotelis, et eiusdem interpretatio ex graeco, Ingolstadii, 1602.

Portus (Porto), Franciscus (1511-1581). In Aristotelis artis rhetoricae libros III perpetui latinii commentarii, Spirae, 1598.

Riccobonus (Riccobono),Antonius (1541-1599). De usu artis rhetoricae Aristotelis commentarii viginti quinque, Francofurti, 1595.

Schrader, Ch. De Rhetoricorum Aristotelis sententia et usu commetarius, Helmstadium, 1674.

Sturmius (Sturm), Johannes. Rhetoricorum libri III in latinum sermonem conversi et scholiis brevioribus explicati, Argentinae, 1570.

Vater, J.S. Animadversiones et lectiones ad Aristotelis libros tres rhetoricorum, Lipsiae, 1794.

Vettori, Petrus. Commentarii in tres libros Aristotelis de arte dicendi… Florentiae, 1548 (edicion corregida y aumentada Florentiae, 1579).

Tratados influidos por la 'Retórica'

Como la tradición de comentarios es breve, se reseña también la influencia que tuvo la Retórica en tratadistas posteriores que, si bien no son comentaristas, su obra está muy influida y mediatizada por Aristóteles y de los que se podría hacer un cederrón para mostrar esta tradición.

Agricola, R. De inventione dialectica libri omnes et integri et recogniti, ad autographi exemplaris fidem per Alardum Amstelredamum accurantius emendati et additis annotationibus illustrati. Coloniae, 1539 (y 1563; cum scholia J. Math. Phrisemii, coloniae, 1527 y 1538).

Bernius, P. Oratoriae disputationes seu rhetoricae controversiae. In quibus cum veterum multorum tum maxime Aristotelis de ratione dicendi praecepta explanantur, et cum Platonis Ciceronisque decretis conferuntur,Venetiis, guerilius, 1625.

Bumann,K. Rhetoricorum commentariorum duo, Francofurti,aubrius, 1602.

Camerarius, J. Elementa rhetorica, Lipsiae,Vögelin, 1562.

Caesarius, J. Rhetorica in septem libros sive tractatus digesta, universam fere ejus artis vim compendio complectens nunc primum et excusa et edita, Coloniae, 1533 (y 1534; Lipsiae, 1535).

Caussinus, N. Eloquentiae sacrae et humnae parallela libri XVI, Parisiis, 1619.

Chytraeus,N. Ethe kai pathe seu de affectibus movendis Aristotelis ex II Rhetoricorum doctrina accurate explicata. Herbornae, 1586.

Dresser, M. Rhetorica inventionis, dispositionis et elocutionis illustrata et locupletata quam plurimis exemplis, sacris et philosophicis. Lipsiae, Steinmann,1580.

Goclenius, R. Problemata Rhetorica, Francofurti, 1606.

Junius, M. Artis dicendi praecepta secundum officii oratorii partes breviter ex Platone, Aristotele, Hermogene, Cicerone, Herenniano magistro et Quintiliano congesta ac digesta, Argentorati, 1590 (y 1606).

Lullus, A. De oratione libri septem. Quibus Hermogenes ipse totus, uerum etiam quidquid fere a reliquis Graecis et Latinis de arte dicendi traditum est. Basileae, Oporin, 1558.

Melanchton, Ph. Elementorum rhetorices libri duo diligenter recogniti. Witterbergae, 1536.

Melanchton, Ph. Institutiones rhetoricae. Hagenoviae, 1521.

Melanchton, Ph. De rhetorica libri tres. Basileae, 1519.

Melanchton, Ph. Compendium dialecticae ac rhetoricae. (Neander, Michael) 1586

Muller, E. Eisagoge in Rhetorica potissimum Aristotelis. Hildesiae, goessel, 1643 (también hay una edición ibidem del año anterior, unida a una Tabula rhetoricae ex Aristotele Cicerone et Quintiliano adornatae. goslariae, 1636).

Nedel, J. Schediasma me autukabdalon. Prodromi solidioris. De universa Rhetorica Natura et constitutione disputationis examine, authore Alberto Mollero. Euphordiae, 1587.

Omphal, J. D. Iacobi Omphali Andernaci, Iurisconsulti clarissimi de elocutionis imitatione ac apparatu liber unus. coloniae agrippinae, 1613 (1ª ed. París, 1537)

Riccobonus, A. Compendium rhetorices ex Aristotele et Cicerone. Helmaestadii, 1624.

Riccobonus, A. De usu artis rhetoricae Aristotelis commentarii vigintiquinque. Francofurti, 1595.

Sainct Fleur, P. Institutionum rhetoricarum libellus ad Aristotelis, Ciceronis, Quintiliani, R.Agricolae et aliorum aucthorum praeceptiones de arte dicendi interpretandas et intelligendas necessarius. Parisiis, 1561.

Siber, A.T. Institutio rhetorica, epistolica, elocutoria et in M.Tullium Ciceronem elogium.Wittebergae, 1608.

Schrader, Ch. Dispositiones oratoriae ad ductum rhetoricae Aristotelis concinnatae. Helmstadii, 1663. (hay ediciones de 1674 y 1679)

Sturm, J. De amissa dicendi ratione libri duo. Eiusdem de literarum ludis recte experiendis liber. Lugduni, 1542.

Sturm, J. De imitatione oratoria libri tres, cum scholiis eiusdem authoris, antea nunquam in lucem editi, Argentorati, 1576.

Soarius,C. Cypriani Soarii, societatis Iesu,De arte rhetorica libri tres ex Aristotele, Cicerone, et Quintiliano praecipue deprompti.Quibus accessere Ludovici CarboneTabulae, seu totius arte rhetoricae absolutissimum compendium cum gemino indice, Coloniae,Monachii, 1732 (otras: Ingolstadii,david Sartorius, 1596)

Thesaurus, E. Idea argutae et ingeniosae dictionis ex principiis Aristotelicis. Omnia nunc ex Italico Latine conuersa, Francofurti et Lipsiae, 1698 (también coloniae 1714)

Viperanus, J.A. De componenda oratione libri tres. Antwerpiae, 1581.

Vossius,G.J. Commentariorum rhetoricorum sive oratoriaum institutionum libri sex. 4ª ed. Lugduni Batavorum 1643 (5ª ed.Marburgi cattonum, 1681).

Vossius,G.J. De rhetoricae natura et constitutione liber. Hagae comitum, 1643.

Vossius,G.J. Vossii. Elementa rhetorica iam primum aucta, opera Joh. Seb. Freitt, Editio sexta, Lipsiae, 1684.

Vossius,G.J. Rhetorices contractae, sive de partitionum oratonianum libri quinque.Editio emmendata et aucta. Accesserunt tabulae synopticae Jacobi Thomasii, Lipsiae, 1698
(editio tertio recognita et aucta, Lugduni Batavorum 1640, editio tertia priori castigatior genae 1643; editio quarta prioribus castigatior Brunsvigae, 1660).

Wideburg, F.A. Praecepta rhetorica e libris Aristotelis, Ciceronis, Quintiliani, Demetrii et Longini, Brunovici, 1786.

Zeidleriurs, M. Rhetorica ecclesiastica, ad methodum oratoriae civilis, quam Aristoteles, Cicero… praescripserunt. Regiomonti, Johannes Naumannus, Josua Segebadius, 1672.

 


1. Tampoco entrarán los textos manuscritos siguientes: Achillinus (Achillini), Alexander (1463-1512). Rhetorica Aristotelis per eum correcta; Aginensis, Duandus. In librum I De rethorica; Bencius, Franciscus (1542-1594). In librum De arte dicendi commentarii; Caesius (Cesio), Bernardus (1581-1630).  Commentarii in libros De arte rhetorica; Gallutius (Galluzzi),Tarquinius (1574-1649). In Rhetorica; Grynaeus, Simon (1493-1541). Praelectiones in Rhetoricam;Grynaeus,Simon (1493-1541). Commentarii in librum II Rhetoricorum; Limpius, Pompeius. In Rhetoricam Aristotelis, 1588; Nunnensius (Núnez), Petrus Johannes (1522-1602). Scholia in libros Rhetoricorum Aristotelis; Pérez, Jacobus (siglo XVI). Dialeceticae, rhetoricae et poeticae compendium; Reginaldus (Raindolds), Johannes (1549-1607). Lectiones in Rhetoricam; Riccobonus (Riccobono),Antonius (1541-1599). Epitome libri in artem rhetoricam Aristotelis; Sigonius (Sigonio), Carolus (c. 1524-1584). Annotationes in librum I De arte rhetorica, 1553.